تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۲۷: تفاوت میان نسخه‌ها

«'''يحبون من هاجر اليهم '''» - يعنى مردم مدينه كسانى را كه از مكّه به سويشان هجرت مى كنند به خاطر اينكه از دار كفر به دار ايمان و به مجتمع مسلمين هجرت مى كنند دوست مى دارند.

«'''و لا يجدون فى صدورهم حاجه مما اوتوا'''» - ضمير در «'''لا يجدون '''» و در «'''صدورهم '''» به انصار برمى گردد، مى فرمايد: انصار در باطن خود حاجتى نمى يابند. و ضمير «'''اوتوا'''» به مهاجرين برمى گردد، و منظور از حاجت بدانچه به مهاجرين دادند، اين است كه چشم داشتى به فى ء بنى النضير نداشتند. و كلمه «'''من '''» در «'''مما اوتوا'''» به قول بعضى بيانيه ، و به قول بعضى ديگر تبعيضى است . و معناى جمله اين است كه : انصار حتى به خاطرشان هم نگذشت چرا رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) از فى ء بنى النضير به مهاجرين داد و به ايشان نداد، و از اين بابت نه دلتنگ شدند، و نه حسد ورزيدند.

بعضى هم گفته اند: مراد از حاجت ، معلول حاجت است و آن حالتى است كه حاجت انسان را دچار آن مى سازد، يعنى حالت غيظ. و معناى جمله اين است كه : انصار در دل خود از اين بابت خشمى احساس ‍ نمى كنند.

«'''و يوثرون على انفسهم و لو كان بهم خصاصه '''» - «'''ايثار'''» به معناى اختيار و انتخاب چيزى بر غير آن است . و كلمه «'''خصاصه '''» به معناى فقر و حاجت است . راغب گفته : كلمه «'''خصاص البيت '''» به معناى شكاف خانه است ، و اگر فقر را خصاصه خوانده است ، بدين جهت است كه فقر نمى تواند شكاف حاجت را پر كند، و به همين جهت است كه از آن به كلمه «'''خلة '''» نيز تعبير مى كنند.

و معناى آيه اين است كه : انصار، مهاجرين را بر خود مقدم مى دارند، هر چند كه خود مبتلا به فقر و حاجت باشند. وتوصيف از توصيف سابق در مدح رساتر، و گرانقدرتر از آن است . پس در حقيقت اين آيه در معناى اين است كه بفرمايد: «'''نه تنها چشمداشتى ندارند'''». بلكه مهاجرين را مقدم بر خود مى دارند.

«'''و من يوق شح نفسه فاولئك هم المفلحون '''» - راغب مى گويد: كلمه «'''شح '''» به معناى بخل توام با حرص است ، البته نه در يك مورد، بلكه در صورتى كه عادت شده باشد.

و كلمه «'''يوق '''» كه در اصل «'''يوقى '''» بوده ، مضارع مجهول از مصدر «'''وقايه '''» است كه به معناى حفظ كردن است . و معناى آيه چنين است : هر كس كه خدا او را از شر تنگ چشمى و بخل حفظ فرموده ، در نتيجه نه خودش از بذل مال مضايقه دارد، و نه از اينكه ديگران مالدار شوند ناراحت مى شود، چنين كسانى رستگارند.

وَ الَّذِينَ جَاءُو مِن بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَ لاخْوَنِنَا الَّذِينَ سبَقُونَا بِالايمَنِ

اين آيه هم مى تواند عطف به آيه قبل باشد، و هم استينافى و جديد، همان طور كه آيه «'''و الذين تبووا الدار و الايمان يحبون '''» دو احتمال داشت . و بنابراين كه استينافى باشد موصول «'''الذين '''» مبتداء، و جمله «'''يقولون ربنا...'''» خبر آن خواهد بود، و منظور از آمدن اين طايفه بعد از آمدن آن طايفه ، اين است كه اين طايفه ، يعنى انصار، بعد از مهاجرين و بعد از پايان يافتن دوران هجرت ، يعنى بعد از فتح مكّه به اسلام در آمدند. بعضى هم گفته اند: مراد مردمى است كه بعد از مسلمانان صدر اول مى آيند.

و جمله «'''ربنا اغفرلنا و لاخواننا الذين سبقونا بالايمان '''» دعايى است به جان خودشان ، و به جان مؤ منينى كه قبل از ايشان بودند، دعائى است به مغفرت . و اگر از مسلمانان قبل از خود تعبير كردند به اخوان براى اين بود كه اشاره كنند به اينكه ايشان را از خود مى دانند، همچنان كه قرآن درباره همه مسلمانان فرموده : «'''بعضكم من بعض '''» پس ‍ مسلمانان يكديگر را دوست مى دارند، همان طور كه خود را دوست مى دارند، و براى يكديگر دوست مى دارند، آنچه را كه براى خود دوست مى دارند.

و به همين انصار بعد از آن دعاى خود گفتند: «'''و لا تجعل فى قلوبنا غلا للذين امنوا ربنا انك روف رحيم '''» از خدا خواستند كه هيچ غلى ، يعنى عداوتى ، از مؤ منين در دلشان قرار ندهد. و در جمله «'''للذين امنوا'''» همه مساءله را نسبت به همه مؤ منين تعميم دادند، چه مؤ منين از بين خودشان ، يعنى انصار، و چه از مهاجرين ، كه قبل از ايشان ايمان آورده بودند. و هم اشاره كردند كه به جز ايمان هيچ غرض و هدفى ندارند.