تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۴۲: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقصود از اينكه خداوند زمينن را مانند آسمان ها هفت تا آفريد ==

و از ظاهر جمله «'''و من الارض مثلهن '''» بر مى آيد كه مراد از «'''مثل '''» مثليت عددى است ، يعنى همانطور كه آسمان هفت تا است ، زمين هم مثل آن هفت تا است ، حال بايد ديد منظور از هفت تا زمين چيست ؟ در اين باب چند احتمال هست : اول اينكه بگوييم منظور از هفت تا زمين هفت عدد از كرات آسمانى است ، كه ساختمانش از نوع ساختمان زمينى است كه ما در آن زندگى مى كنيم . دوم اينكه بگوييم منظور از آن تنها زمين خود ما است ، كه داراى هفت طبقه است ، كه (چون طبقات پياز) رويهم قرار دارند، و به تمام كره احاطه دارند، و ساده ترين طبقاتش همين طبقه اولى است كه ما روى آن قرار داريم . سوم اينكه بگوييم منظور از زمين هاى هفتگانه اقليم ها و قسمت هاى هفت گانه روى زمين است ،

كه (علماى جغرافى قديم ) بسيط زمين را به هفت قسمت (و يا قاره ) تقسيم كرده اند اين چند وجه وجوهى است كه هر يك طرفدارانى دارد، و چه بسا با مراجعه به مطالبى كه در تفسير سوره حم سجده گذشت ، بتوان به احتمال چهارم دست يافت .

و چه بسا گفته باشند كه مراد از جمله «'''و من الارض مثلهن '''»، اين است كه خداى تعالى از زمين چيزى خلق كرده ، مثل آسمانهاى هفتگانه ، و آن عبارت است از انسان كه موجودى است مركب از ماده زمينى ، و روحى آسمانى ، كه در آن روح نمونه هايى از ملكوت آسمانى است .

و از ظاهر جمله «'''يتنزل الامر بينهن '''»، بر مى آيد كه ضمير در آن به كلمه «'''سموات '''» و «'''ارض '''» هر دو بر مى گردد، و منظور از كلمه «'''امر'''» همان امر الهى است كه آيه شريفه

تفسيرش كرده ، مى فرمايد امر خدا همان كلمه ايجاد است ، و آن وقت منظور از تنزل امر بين آسمانها و زمين ، شروع كردن به نزول از مصدر امر به طرف آسمانها است كه از يكى به سوى ديگرى نازل مى شود تا به عالم ارضى برسد، تا آنچه خداى عزوجل اراده كرده تكون يابد، چه اعيان موجودات و چه آثار و چه ارزاق و چه مرگ و زندگى و چه عزت و ذلت و چه غير اينها، همچنان كه در جاى ديگر قرآن آمده : «'''و اوحى فى كل سماء امرها'''»، و نيز فرموده : «'''يدبر الامر من السماء الى الارض ثم يعرج اليه فى يوم كان مق داره الف سنه مما تعدون '''».

بعضى از مفسرين گفته اند: مراد از امر دستورات شرعى است ، كه ملائكه وحى آنها را از آسمان به سوى رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) وحى مى كنند، چون رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) در زمين قرار داشت ، ليكن اين مفسرين آيه را بدون هيچ دليلى تخصيص ‍ زده اند و كلمه «'''امر'''» را منحصر در اوامر تشريعى نموده اند، علاوه براين ، ذيل آيه شريفه كه مى فرمايد: «'''لتعلموا ان اللّه ...'''» با اين تخصيص نمى سازد.

«'''ان اللّه على كل شى ء قدير و ان اللّه قد احاط بكل شى ء علما'''» - اين قسمت از آيه يكى از نتائج مترتب بر خلقت آسمانهاى هفتگانه و از زمين مثل آن را ذكر مى كند، و در آن خلقت و امر به خداى تعالى نسبت داده شده و مخصوص آن جناب شده است ، و همين طور هم هست ، چون هيچ متفكرى كه در مساءله خلقت غور كند، در اين معنا شكى برايش باقى نمى ماند كه قدرت خداى تعالى شامل هر چيز و علمش ‍ محيط به هراست ، پس بر چنين كسى يعنى بر همه خردمندان مؤ من واجب است كه از مخالفت امر او بپرهيزند، چون سنت اين خداى قدير عليم بر اين جارى شده كه مطيعان اوامرش را پاداش ، و اهل عتو و استكبار را مجازات فرمايد، همچنان كه خودش درباره اين سنت فرموده : «'''و كذلك اخذ ربك اذا اخذ القرى و هى ظالمه ان اخذه اليم شديد'''».

بحث روايتى

(دو روايت در ذيل جمله «'''قد انزل الله اليكم ذكرا رسولا...'''» و درباره خلقت سموات وارضين )

در تفسير قمى در ذيل آيه شريفه «'''و كاين من قريه '''»، آمده كه : منظور از قريه اهل قريه است .

و در تفسير برهان از ابن بابويه نقل شده كه وى به سند خود از ريان بن صلت از حضرت رضا (عليه السلام ) روايت كرده كه در گفتگويش با ماءمون فرموده : منظور از ذكر، رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم )، و ما اهل آن جناب هستيم ، و معنا در كتاب خدا هم آمده ، آنجا كه در سوره طلاق فرموده : «'''فاتقوا اللّه يا اولى الالباب الذين امنوا قد انزل الله اليكم ذكرا رسولا يتلوا عليكم ايات اللّه مبينات '''» كه در آن منظور از ذكر را رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) دانسته ، پس ذكر، رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) و ما اهل بيت او هستيم .

و در تفسير قمى است كه پدرم از حسين بن خالد از ابى الحسن رضا (عليه السلام ) برايم حديث كرد كه وى گفت : من به آن جناب عرضه داشتم : مرا از معناى كلام خداى عزوجل آنجا كه مى فرمايد: «'''و السماء ذات الحبك '''» خبر بده ، فرمود: آسمان محبوك به زمين است ،

آنگاه امام انگشتان خود را در هم كرد و فرمود: اينطور محبوك به زمين است ، عرضه داشتم : چطور آسمان محبوك به زمين است ، با اينكه خداى تعالى مى فرمايد: «'''رفع السماء بغير عمد ترونها - خدا آسمان را بدون ستونهايى كه به چشم شما بيايد بر افراشته '''»، (و معلوم كه از اين آيه بر مى آيد آسمان به زمين تكيه ندارد، پس چگونه شمامى گوييد آسمان و زمين به هم فرو رفته اند؟) فرمود: سبحان اللّه مگر اين خداى سبحان نيست كه مى فرمايد: «'''بدون ستونهايى كه به چشم شما بيايد'''»؟ عرضه داشتم : بله . فرمود: پس معلوم مى شود ستونهايى هست ، ولى به چشم شما نمى آيد.

عرضه داشتم : خدا مرا فدايت كند، آن ستونها چگونه است ؟ حسين بن خالد مى گويد: امام (عليه السلام ) كف دست چپ خود را باز كرد و دست راست خود را در آن قرار داد و فرمود: اين زمين دنيا است ، و آسمان دنيا بر بالاى زمين قبه اى است ، و زمين دوم بالاى آسمان دنيا، و آسمان دوم قبه اى است بر بالاى آن ، و زمين سوم بالاى آسمان دوم قرار گرفته ، و آسمان سوم قبه اى است بر بالاى آن ، و زمين چهارم بالاى آسمان سوم است ، و آسمان چهارم بر بالاى آن قبه است ، و زمين پنجم بالاى آسمان چهارم است ، و آسمان پنجم قبه اى است روى آن ، و زمين ششم بر بالاى آسمان پنجم است ، و آسمان ششم قبه اى است روى آن ، و زمين هفتم بالاى آسمان ششم واقع است ، و آسمان هفتم قبه اى است بالاى آن ، و عرش رحمان تبارك و تعالى بر بالاى آسمان هفتم قرار دارد، و اين كلام خداى تعالى است كه مى فرمايد: «'''الذى خلق سبع سموات و من الارض مثلهن يتنزل الامر بينهن '''».

و اما منظور از صاحب امر، رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) و وصى بعد از رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) است ، كه قائم بر وجه زمين است ، كه امرتنها به سوى او نازل مى شود، يعنى از آسمانهاى هفتگانه و زمين هاى هفتگانه فرود مى آيد.

عرضه داشتم : ما كه بيش از يك زمين زير پاى خود نمى بينيم ، فرمود: آرى زير پاى ما تنها يك زمين است ، و آن شش زمين ديگر فوق ما قرار دارند.

مولف : و از طبرسى از عياشى از حسين بن خالد از حضرت رضا (عليه السلام ) نظير اين روايت حكايت شده .

و اين حديث در باب خودش حديثى نادر است ، و با در نظر گرفتن ذيل آن كه سخن از تنزل امر دارد، اين معنا به ذهن نزديكتر مى رسد كه امام خواسته اند از باطن عالم خبر دهند نه از ظاهر آن و خلقت ماديش ، و خدا داناتر است .