رِجْز
«رِجْز» در معانى زیادى به کار رفته است; «بلاهاى سخت، طاعون، بت و بت پرستى، وسوسه شیطان، و برف یا تگرگ سخت». ولى همه اینها مصداق هاى مختلفى است از مفهومى که ریشه اصلى آن را تشکیل مى دهد; زیرا ریشه اصلى آن به طورى که «راغب» در کتاب «مفردات» گفته، همان «اضطراب» است. و به گفته «طبرسى» در «مجمع البیان» مفهوم اصلیش انحراف از حق مى باشد. بنابراین، اگر به مجازات و کیفر و بلا «رِجْز» گفته مى شود، براى این است که بر اثر انحراف از حق و ارتکاب گناه، دامان انسان را مى گیرد. همچنین بت پرستى یک نوع انحراف از حق و اضطراب در عقیده است، و نیز به همین جهت عرب ها به یک نوع بیمارى که به شتر دست مى دهد و سبب لرزش پاى او مى گردد، تا آنجا که مجبور است گام ها را کوتاه بردارد، گاهى راه برود و گاهى توقف کند «رَجَز» (بر وزن مرض) مى گویند. و این که به اشعار جنگى، «رَجَز» اطلاق مى شود نیز به خاطر آن است که داراى مقطع هاى کوتاه و نزدیک به هم مى باشد. به هر حال منظور از «رِجز» در سوره «اعراف»، ظاهراً همان مجازات هاى بیدارکننده پنجگانه اى است که در آیات به آن اشاره شده، اگر چه بعضى از مفسران احتمال داده اند که اشاره به بلاهاى دیگرى باشد که خداوند بر آنها نازل کرد; که در آیات به آن اشاره نشده است; از جمله بلاى طاعون و یا برف و تگرگ شدید و مرگبار که در «تورات» نیز به قسمت اخیر اشاره شده است. گسترش مفهوم «رجز» (پلیدى) سبب شده است تفسیرهاى گوناگونى براى آن ذکر کنند. گاه، آن را به بت ها، گاه، به هر گونه معصیت، گاه، به اخلاق زشت و ناپسند، گاه، به حب دنیا که سرآغاز هر خطیئه و گناه است، گاه، به عذاب الهى که نتیجه شرک و معصیت است و گاه، به معناى هر چیزى که انسان را از خدا غافل مى کند. نکته اصلى این است که «رجز» در اصل به معناى اضطراب و تزلزل است سپس به هرگونه گناهِ شرک، بت پرستى، وسوسه هاى شیطانى، اخلاق ذمیمه و عذاب الهى که مایه اضطراب انسان مى گردد و او را از مسیر صحیح منحرف مى کند، اطلاق شده است. در حالى که بعضى معناى این لغت را «عذاب» مى دانند، و از آنجا که شرک، گناه، اخلاق سوء و حب دنیا جلب عذاب الهى مى کند به آنها نیز «رجز» اطلاق شده است. این نیز لازم به یاد آورى است که در قرآن مجید واژه «رجز» (بر وزن شرک) غالباً به معناى عذاب آمده است. بعضى نیز معتقدند: «رجز» و «رجس» که به معناى «پلیدى» است مترادفند. این معانى سه گانه گرچه با هم متفاوتند، ولى در عین حال، ارتباط نزدیکى با یکدیگر دارند، به هر حال، آیه 5 سوره «مدثّر» مفهوم جامعى دارد که هر گونه انحراف، عمل زشت و پلید، و هر کارى را که موجب خشم و عذاب الهى در دنیا و آخرت مى گردد، شامل مى شود.
ریشه کلمه
- رجز (۱۰ بار)
