المائدة ٩١

از الکتاب
کپی متن آیه
إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ‌ أَنْ‌ يُوقِعَ‌ بَيْنَکُمُ‌ الْعَدَاوَةَ وَ الْبَغْضَاءَ فِي‌ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ وَ يَصُدَّکُمْ‌ عَنْ‌ ذِکْرِ اللَّهِ‌ وَ عَنِ‌ الصَّلاَةِ فَهَلْ‌ أَنْتُمْ‌ مُنْتَهُونَ‌

ترجمه

شیطان می‌خواهد به وسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا (با این همه زیان و فساد، و با این نهی اکید،) خودداری خواهید کرد؟!

ترتیل:
ترجمه:
المائدة ٩٠ آیه ٩١ المائدة ٩٢
سوره : سوره المائدة
نزول : ٩ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٢٤
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«یُوقِعَ»: بیفکند و پراکنده کند. «الْبَغْضَآءَ»: کینه‌توزی. «فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ؟»: پس آیا بس می‌کنید؟! یعنی باید که خودداری کنید و دست از آن بردارید.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

محل نزول:

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]

شأن نزول:[۲]

«شیخ طوسی» گوید: درباره سبب نزول آيه دو قول است:

اول، سعد بن ابى‌وقاص با مردى از انصار به خوردن شراب مشغول گشت. هر دو مست شدند مرد انصارى در حالت مستى با استخوان شتر بر سر سعد وقاص زد او را مجروح ساخت، سپس اين آية نازل گرديد.[۳]

دوم، وقتى آيه ۹. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ» نازل شد، عمر بن الخطاب گفت: خدايا درباره خمر از براى ما بيانى شافى بفرماى سپس اين آيه نازل گرديد.[۴]

تفسیر


نکات آیه

۱- شیطان همواره در صدد ایجاد دشمنى و کینه توزى میان اهل ایمان (انما یرید الشیطن ان یوقع بینکم العدوة و البغضاء)

۲- شراب و قمار، ابزار شیطان براى ایجاد کینه و عداوت (انما یرید الشیطن ... فى الخمر و المیسر)

۳- جامعه آلوده به دشمنى و کینه توزى، جامعه اى شیطان زده و مطرود در پیشگاه خداوند (انما یرید الشیطن ان یوقع بینکم العدوة و البغضاء)

۴- حراست از وحدت جامعه ایمانى و دور نگاهداشتن آن از کینه و دشمنى فلسفه تحریم شراب خوارى و قماربازى (انما یرید الشیطن ان یوقع بینکم العدوة و البغضاء)

۵- الفت و مهربانى مؤمنان با یکدیگر، و پرهیز از دشمنى، مورد عنایت و خواست الهى (انما یرید الشیطن ان یوقع بینکم العدوة و البغضاء) نهى مؤکد خداوند از شرابخوارى و قماربازى و معرفى شراب و قمار به عنوان عوامل تفرقه و دشمنى حکایت از آن دارد که الفت و مهربانى بین اهل ایمان مورد عنایت خاص خداوند است.

۶- مصالح و مفاسد جوامع انسانى معیارى در تشریع احکام دین (انما الخمر ... فاجتنبوه لعلکم تفلحون. انما یرید الشیطن ان یوقع بینکم العدوة)

۷- شیطان همواره در صدد بازدارى مؤمنان از یاد خدا و برپایى نماز (انما یرید الشیطن ... فى الخمر و المیسر و یصدکم عن ذکراللّه و عن الصلوة)

۸- روى آورى به مظاهر شرک زمینه ساز غفلت از یاد خدا و ترک نماز (انما الخمر و المیسر و الانصاب ... و یصدکم عن ذکراللّه و عن الصلوة) نیاوردن قید «فى الخمر و المیسر» در جمله «و یصدکم ...» به خلاف جمله «ان یوقع ..» -، مى تواند اشاره به این باشد که منشأ ترک یاد خدا و برپایى نماز مخصوص شراب و قمار نیست بلکه برخاسته از گرایش به انصاب و ازلام (مظاهر شرک) نیز هست.

۹- قماربازى و میگسارى ابزار شیطان براى بازداشتن مردم از یاد خدا و برپایى نماز (انما یرید الشیطن ... فى الخمر و المیسر و یصدکم عن ذکراللّه و عن الصلوة)

۱۰- باز نماندن از نماز و یاد خدا از حکمتهاى تحریم میگسارى و قماربازى (انما یرید الشیطن ... فى الخمر و المیسر و یصدکم عن ذکراللّه و عن الصلوة)

۱۱- باز ماندن جامعه ایمانى از نماز و یاد خدا پیامد برانگیخته شدن دشمنى و کینه در بین آنها (ان یوقع بینکم العدوة و البغضاء ... و یصدکم عن ذکراللّه و عن الصلوة) نیاوردن کلمه «ان» در «یصدکم عن ...» مى تواند اشاره به این باشد که مضمون این جمله پیامد تحقق مضمون معطوف علیه (یوقع بینکم ...) است.

۱۲- اتحاد و روابط عاطفى در جامعه ایمانى، زمینه ساز ذکر خدا و برپایى نماز (انما یرید الشیطن ان یوقع بینکم العدوة ... و یصدکم عن ذکراللّه و عن الصلوة)

۱۳- نماز، داراى جایگاهى شاخص در میان اذکار الهى (و یصدکم عن ذکراللّه و عن الصلوة) چون نماز از جمله اذکار الهى است، عطف «عن الصلوة» بر «عن ذکر اللّه» عطف خاص بر عام خواهد بود و حاکى از اهمیت برتر نماز نسبت به دیگر اذکار الهى دارد.

۱۴- یاد خدا، برپایى نماز، الفت و مهربانى بین افراد جامعه، از نشانه هاى جامعه رستگار (لعلکم تفلحون. انما یرید الشیطن ان یوقع بینکم العدوة و ... و عن الصلوة)

۱۵- دشمنى و کینه توزى در بین جامعه ایمانى و غفلت از یاد خدا مانع رسیدن آن جامعه به فلاح و رستگارى (لعلکم تفلحون. انما یرید الشیطن ... و یصدکم عن ذکراللّه)

۱۶- پاسدارى از روابط عاطفى اهل ایمان نسبت به یکدیگر و نیز حفظ روابط عبادى آنان با خدا، ملاک و حکمتى براى جعل احکام دین (انما یرید الشیطن ان یوقع بینکم العدوة ... و یصدکم عن ذکراللّه و عن الصلوة)

۱۷- شراب خوارى و قماربازى برخى مسلمانان صدر اسلام حتى پس از تحریم آن (فهل انتم منتهون) بیان رساى آیات مورد بحث در تحریم شراب و قمار و تذییل آن با جمله اى مذمت آمیز همراه با تردید نسبت به پرهیز مسلمانان از آن (آیا دست از قمار بازى و شرابخوارى مى کشید)، مى رساند که تحریم قمار و شراب قبلا اعلام شده ولى برخى از مسلمانان شاید به توهم تصریح نداشتن آن آیات در تحریم، همچنان به شرابخوارى و قماربازى ادامه مى دادند گفتنى است که شأن نزول هاى نقل شده درباره این آیات برداشت فوق را تأیید مى کند.

۱۸- بیان احکام و مفاسد شراب و قمار، بیانى رسا در تحریم میگسارى و قماربازى و از میان برنده هرگونه تردیدى در ضرورت پرهیز از آنها (انما الخمر و المیسر ... و یصدکم عن ذکراللّه و عن الصلوة فهل انتم منتهون)

۱۹- بیان فلسفه احکام از روشهاى قرآن جهت زدودن شک و تردید و ایجاد انگیزه براى عمل به آن احکام (رجس من عمل الشیطن ... فهل انتم منتهون)

موضوعات مرتبط

  • اتحاد: آثار اتحاد ۱۲ ; اهمیّت اتحاد ۴، ۵
  • احکام:۱۸ تبیین احکام ۱۸ ۱۸ ; فلسفه احکام ۱۸ ۱۰، ۱۹ ; ملاک احکام ۱۸ ۶ ; ملاک تشریع احکام ۱۸ ۱۶
  • انسان: مصالح انسان ۶
  • انگیزش: عوامل انگیزش ۱۹
  • بغض: آثار بغض ۳، ۱۱، ۱۵ ; اجتناب از بغض ۴ ; عوامل بغض ۱، ۲
  • تربیت: روش تربیت ۱۹
  • تکلیف: زمینه عمل به تکلیف ۱۹
  • جامعه: اتحاد جامعه دینى ۴ ; جامعه مبغوض ۳
  • خدا: لطف خدا ۵
  • خمر: آثار خمر ۲، ۹ ; اجتناب از خمر ۱۸ ; احکام خمر ۱۸ ; تحریم خمر ۱۸ ; فلسفه تحریم خمر ۴، ۱۰ ; مفاسد خمر ۱۸
  • دشمنى: آثار دشمنى ۳، ۱۱، ۱۵ ; اجتناب از دشمنى ۴، ۵ ; عوامل دشمنى ۱، ۲
  • دین: و عینیّت ۶
  • ذکر: آثار ذکر ۱۴ ; اهمیّت ذکر ۱۰ ; ذکر خدا ۱۳، ۱۴ ; زمینه ذکر ۱۲ ; عوامل ترک ذکر ۸ ; موانع ذکر ۷، ۹، ۱۱
  • رستگارى: موانع رستگارى ۱۵ ; نشانه هاى رستگارى ۱۴
  • رشد: موانع رشد ۱۵
  • شرک: آثار شرک ۸
  • شیطان: ابزار شیطان ۲، ۹ ; شیطان و مؤمنان ۱، ۷ ; نقش شیطان ۱، ۲، ۳، ۷
  • عبادت: اهمیّت عبادت ۱۶ ; محافظت از عبادت ۱۶
  • غفلت: آثار غفلت ۱۵ ; زمینه غفلت ۸ ; غفلت از ذکر ۱۵
  • قمار: آثار قمار ۲، ۹ ; اجتناب از قمار ۱۸ ; احکام قمار ۱۸ ; تحریم قمار ۱۸ ; فلسفه تحریم قمار ۴، ۱۰ ; قمار در صدر اسلام ۱۷ ; مفاسد قمار ۱۸
  • مبغوضان خدا:۳
  • مسلمانان: شرب خمر در مسلمانان ۱۷ ; قمار در مسلمانان ۱۷
  • مؤمنان: اهمیّت مهربانى مؤمنان ۱۶
  • مهربانى: آثار مهربانى ۱۲، ۱۴ ; اهمیّت مهربانى ۵
  • نماز: آثار اقامه نماز ۱۴ ; اهمیّت نماز ۱۰، ۱۳ ; زمینه اقامه نماز ۱۲ ; عوامل ترک نماز ۸ ; موانع نماز ۷، ۹، ۱۱

منابع

  1. طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌۳، ص ۲۳۱.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۳۱۵.
  3. صاحب كشف الاسرار از مفسرين عامه از عمرو بن شرجيل روايت كند كه عمر بن الخطاب دعا مي‌كرد و مى گفت: بار خدايا از براى ما درباره خمر بيانى شافى و كامل بفرماى كه داراى حكم آشكار و روشنى باشد. خداوند آيه «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ» آيه ۲۱۹ سوره بقره را نازل كرد. وقتى كه عمر اين آيه را شنيد آن را قانع‌كننده نيافت و گفت: خدايا بيانى از اين شافى تر مى خواهم سپس آيه «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاتَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى » آيه ۴۳ سوره نساء نازل شد. وقتى اين آيه را شنيد، گفت: از خداوند بايد از اين آية شافى تر خواست زيرا خمر مال را از بين مى برد و عقل را زائل مي‌سازد. سپس آيات ۹. و ۹۱ اين سوره نازل گرديد تا آنجا كه فرمايد (آيا از آن دست برمي‌داريد؟) بعد از نزول اين آيات عمر گفت: اكنون دست برمي‌داريم و ترك مي‌نمائيم.
  4. زمخشرى يكى ديگر از بزرگان مفسرين عامه در كتاب ربيع الابرار چنين گويد: خداوند درباره خمر سه آية نازل فرمود كه يكى از آن‌ها آيه «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ» است. بعد از نزول اين آية مسلمين كم و بيش شراب مى خوردند و بعضى هم ترك نموده بودند تا اين كه مردى از مسلمين شراب نوشيد و با حال مستى به نماز ايستاد و در نماز به هذيان‌گوئى پرداخت سپس آية «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاتَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى » نازل گرديد. باز هم بعضى از مسلمين از نوشيدن شراب صرف‌نظر نمى كردند تا اين كه عمر بن الخطاب روزى از اثر نوشيدن شراب و مست شدن با حالت مستى با استخوان شتر بر سر عبدالرحمن بن عوف كوبيد و سر او را شكست سپس با همان حالت براى شهداء بدر با شعر، اسود بن يغفر نوحه‌سرائى نمود. خبر به رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم رسيد با حالت غضب به راه افتاد به قسمى كه رداى او به زمين كشيده مي‌شد و چيزى را در دست گرفت كه با آن عمر را مضروب سازد. سپس فرمود: اعوذ باللّه من غضب اللّه و غضب رسوله، سپس اين آية نازل گرديد و عمر گفت: اكنون ترك مي‌نمائيم و از نوشيدن شراب صرف‌نظر مى كنيم.