التغابن ١٦

از الکتاب
کپی متن آیه
فَاتَّقُوا اللَّهَ‌ مَا اسْتَطَعْتُمْ‌ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ أَنْفِقُوا خَيْراً لِأَنْفُسِکُمْ‌ وَ مَنْ‌ يُوقَ‌ شُحَ‌ نَفْسِهِ‌ فَأُولٰئِکَ‌ هُمُ‌ الْمُفْلِحُونَ‌

ترجمه

پس تا می‌توانید تقوای الهی پیشه کنید و گوش دهید و اطاعت نمایید و انفاق کنید که برای شما بهتر است؛ و کسانی که از بخل و حرص خویشتن مصون بمانند رستگارانند!

ترتیل:
ترجمه:
التغابن ١٥ آیه ١٦ التغابن ١٧
سوره : سوره التغابن
نزول : ٨ بعثت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٢٠
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مَا اسْتَطَعْتُمْ»: مادام که می‌توانید. تا آنجا که در توان دارید (نگا: بقره / حجّ / ). «خَیْراً»: مال و دارائی (نگا: بقره / . در این صورت مفعول (أَنفِقُوا) است، و معنی چنین است: از اموال و دارائی خود ببخشید. خوب و نیک. در این صورت خبر فعل ناقصه مقدّری است که تقدیر چنین است: یَکُنْ ذلِکَ خَیْراً ... «مَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ»: (نگا: حشر / .

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

ابن شهر آشوب به نقل از تفسیر وکیع از سفیان بن مرة الهمدانى و او از عبد خیر روایت کند و گوید: از امام مرتضى علیه‌السلام راجع به آیه «اتَّقُوااللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ» سؤال کردم. فرمود: به خدا قسم غیر از اهل بیت رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم دیگرى به این آیه عمل سؤال کردم.

فرمود: به خدا قسم غیر از اهل بیت رسول خدا صلى الله علیه و آله دیگرى به این آیه عمل ننموده است زیرا ما از کسانى هستیم که همیشه در یاد خداى خود مى باشیم و هیچ‌وقت او را فراموش نکرده ایم و نیز شکرگذار نعمت‌هاى او بوده ایم و کفران نعمت نورزیده ایم و نیز اطاعت فرمان او را کرده ایم و عصیان نورزیده ایم ولى وقتى که این آیه نازل شد.

صحابه نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمدند و گفتند: یا رسول الله ما طاقت عمل کردن به این آیه را نداریم سپس آیه ۱۶ سوره تغابن نازل گردید.[۱] سعید بن جبیر گوید: وقتى که آیه ۱.۲ سوره آل عمران «اتَّقُوااللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ» نازل گردید. عمل به آیه مزبور بر مردم بسیار گران آمد و بعضى وقتى آیه را شنیدند از جاى خویش برخاسته بودند در حالتى که رگ‌هاى گردن آن‌ها برآمده و صورت ها و قیافه هاى آن‌ها برافروخته شده بود زیرا حس مى کردند که نتوانند حقیقت آیه را که بسیار مشکل می‌نمود عمل نمایند لذا این آیه براى تخفیف در حال و اعمال آن‌ها نازل گردید.[۲]

تفسیر


نکات آیه

۱ - توصیه خداوند به مؤمنان، مبنى بر رعایت تقواى الهى به میزان توان خویش (فاتّقوا اللّه ما استطعتم)

۲ - تکالیف الهى، به میزان توانایى و امکانات افراد است. (فاتّقوا اللّه ما استطعتم)

۳ - تقوا، داراى مراتب شدید و ضعیف است. (فاتّقوا اللّه ما استطعتم) توصیه به رعایت تقوا به اندازه توانایى، حکایت از آن دارد که تقوا داراى مراتبى است; زیرا توانایى افراد بشر داراى مراتب شدید و ضعیف است.

۴ - تقوا، عامل رهایى انسان ها از دلبستگى به مادیات (همچون اموال، اولاد و...) است. (إنّما أمولکم و أولدکم فتنة ... فاتّقوا اللّه) توصیه به رعایت تقواى الهى - پس از هشدار درباره وابستگى به اموال و اولاد - مى تواند بیانگر مطلب یاد شده باشد.

۵ - توصیه خداوند به مؤمنان، مبنى بر گوش جان سپردن به رهنمودهاى قرآن (و اسمعوا)

۶ - لزوم شناخت و فراگیرى رهنمودهاى الهى (و اسمعوا) برداشت یاد شده، براساس این احتمال است که مقصود از «اسمعوا»، گوش فرادادن به کلام الهى براى درک و شناخت آن باشد.

۷ - اطاعت و فرمان برى، توصیه خداوند به مؤمنان (و أطعیوا)

۸ - انفاق مال، توصیه خداوند به مؤمنان (و أنفقوا خیرًا) برداشت یاد شده، مبتنى بر این احتمال است که «خیراً» مفعول براى «أنفقوا» و به معناى مال باشد.

۹ - انفاق کردن مال، به نفع خود انسان است. (و أنفقوا خیرًا لأنفسکم)

۱۰ - انفاق، موجب خیر و سعادت بشر (أنفقوا خیرًا لأنفسکم) برداشت یاد شده بر این اساس است که «خیراً» خبر براى فعل محذوف «یکن» باشد. در این صورت تقدیر کلام چنین مى شود: «فأنفقوا إن تنفقوا یکن خیراً لأنفسکم».

۱۱ - توصیه خداوند، به انجام کارهایى که موجب خیر و سعادت بشر است. (خیرًا لأنفسکم) طبق نظر برخى از مفسران و ادیبان (مانند زمخشرى و سیبویه)، نصب «خیراً» به خاطر «مفعولٌ به» بودن آن براى فعل محذوف (مانند «اتوا» و یا «افعلوا») است; یعنى، «و اتوا خیراً لأنفسکم و افعلوا ما هو خیر لها و انفع».

۱۲ - انسان، موجودى خیر طلب و کمال جو (أنفقوا خیرًا لأنفسکم) جمله «خیراً لأنفسکم»، خیرجویى و کمال طلبى را براى انسان مفروض و طبیعى دانسته و تنها وى را به مصداق هاى واقعى خیر و سعادت (انفاق و...) رهنمون ساخته است.

۱۳ - کسانى که روح و جانشان از آلودگى به بخل و حرص پاک است، قطعاً رستگاراند. (و من یوق شحّ نفسه فأُولئک هم المفلحون) «شحّ» به معناى بخل و حرص و یا بخل همراه حرص است (برگرفته از قاموس المحیط و مفردات راغب).

۱۴ - پاک ساختن نفس از آلودگى به بخل و حرص، موجب رستگارى بشر (و من یوق شحّ نفسه فأُولئک هم المفلحون)

۱۵ - بخل و حرص، عجین شده در جان بشر و برخاسته از طبیعت او است. (و من یوق شحّ نفسه) مطلب یاد شده، از اضافه «شحّ» به «نفسه» به دست مى آید.

۱۶ - انفاق، مبارزه با بخل و حرص است و انفاق گران مبرّا از آن هستند. (و أنفقوا ... و من یوق شحّ نفسه) این مطلب از ارتباط میان موضوع انفاق و مسأله بخل و حرص، به دست مى آید.

۱۷ - انفاق، عامل مهم رستگارى و بخل و حرص، مانع از آن است. (أنفقوا ... و من یوق شحّ نفسه فأُولئک هم المفلحون) از ارتباط میان موضوع انفاق و بخل و حرص و نیز مسأله رستگارى - که همراه با قصر (فأُولئک هم) ادا شده است - مى توان مطلب بالا را به دست آورد.

موضوعات مرتبط

  • اطاعت: اطاعت از خدا ۷; توصیه به اطاعت ۷
  • انسان: بخل انسان ۱۵; حرص انسان ۱۵; خیرطلبى انسان ۱۲; کمال طلبى انسان ۱۲; ویژگیهاى انسان ۱۲، ۱۵
  • انفاق: آثار انفاق ۱۰، ۱۶، ۱۷; توصیه به انفاق ۸; منفعت انفاق ۹
  • انفاقگران: تنزیه انفاقگران ۱۶
  • بخل: آثار بخل ۱۷; آثار ترک بخل ۱۴; تنزیه از بخل ۱۶; مبارزه با بخل ۱۶; معرضان از بخل ۱۳
  • پاکان :۱۳
  • تقوا: آثار تقوا ۴; توصیه به تقوا ۱; مراتب تقوا ۳
  • تکلیف: شرایط تکلیف ۲; قدرت در تکلیف ۱، ۲
  • حرص: آثار ترک حرص ۱۴; آثار حرص ۱۷; تنزیه از حرص ۱۶; مبارزه با حرص ۱۶; معرضان از حرص ۱۳
  • خدا: اهمیت اوامر خدا ۶; تعلیم اوامر خدا ۶; توصیه هاى خدا ۱، ۵، ۷، ۸، ۱۱
  • خود: بازگشت آثار انفاق به خود ۹
  • خیر: عوامل خیر ۱۰، ۱۱
  • رستگاران :۱۳
  • رستگارى: عوامل رستگارى ۱۴، ۱۷; موانع رستگارى ۱۷
  • زهد: زمینه زهد ۴
  • سعادت: عوامل سعادت ۱۰، ۱۱
  • علایق: ترک علاقه به امکانات مادى ۴
  • عمل: توصیه به عمل خیر ۱۱
  • قرآن: توصیه به استماع آیات قرآن ۵
  • مؤمنان: توصیه به مؤمنان ۱، ۵، ۷، ۸

منابع

  1. البرهان فی تفسیر القرآن.
  2. تفسیر ابن ابى حاتم.