الحجر ٩٠
ترجمه
| الحجر ٨٩ | آیه ٩٠ | الحجر ٩١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«کَمَا»: همان گونه که. همانند آنچه. تقدیر چنین است: أَنَا النَّذِیرُ الْمُبینُ عِقاباً أَوْ عَذاباً مِّثْلَ مَا. «أَنزَلْنَا»: نازل کردیم. مراد این است که خدا نازل کرده است و انگار ما فرمانبرداران خدا فرمان شاهنشاه واقعی را اعلام می‌کنیم. «الْمُقْتَسِمِینَ»: بخش‌کنندگان. کسانی که به تجزیه و تقسیم و تبعیض احکام الهی دست می‌زدند و قسمتی را می‌پذیرفتند که به سود آنان بود و بقیّه را پشت سر می افکندند که با خواست ایشان موافق و هماهنگ نبود. یا این که این واژه به معنی مُفْتِرین است. یعنی: کسانی که قرآن را دروغ و بهتان و ساخته و پرداخته انسان می‌دانستند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
أَ هٰؤُلاَءِ الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ... (۱) وَ أَنْذِرِ النَّاسَ يَوْمَ... (۱) وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ... (۱) قَالُوا تَقَاسَمُوا بِاللَّهِ... (۱)
تفسیر
- آيات ۸۵ - ۹۹،سوره حجر
- معناى آيه شريفه ((و ما خلقنا...))
- بيان وهن استدلال هر يك از قائلين به جبر و تفويض به اين آيه شرفه براى اثباتمرام خود
- معناى ((صفح )) و فرق آن با ((عفو)) و مفاد جمله : ((فاصح الصفحالجميل ...))
- بيان اينكه مراد از ((سبعا من المثالى )) سوره حمد است و اشاره به وجوهى كه دربارهاين تعبير گفته است
- معناى ((مثانى )) و اشاره به معناهائى كه ديگران براى آن گفته اند
- بيان چهار دستور به رسول الله (ص ) در آيه شريفه
- مقصود از ((مقتسمين )) و وجه تسميه آنان به اين نام
- دستور علنى كردن دعوت به پيامبر(ص ): ((فاصدع بما تؤ مر))
- توضيح اينكه مراد از ((يقين )) در آيه : ((و اعبد ربك حتى ياءتيك اليقين )) مرگ است
- روايتى در توضيح معناى ((فاصفح الصفحالجميل )) و ((سبع مثالى )) و مراد از مقتسمين ))
- چند روايت درباره علنى شدن دعوت پيامبر(ص ) و نيز درباره پنج تن مستهزئين آنحضرت
- رواياتى در ذيل آيه ((واعبد ربك حتى ياتيك اليقين ))
- بحثى فلسفى در چگونگى تكليف و دوام آن
- تكاليف الهى همواره ملازم آدمى بوده و بشر در همه احوال محتاج دين است
نکات آیه
۱- التقاطیون و تجزیه کنندگان قرآن در صدر اسلام، دچار عذاب الهى شدند. (کما أنزلنا على المقتسمین) برداشت فوق مبتنى بر این نکته است که لفظ عذاب در جمله «أنا النذیر...» در آیه قبل، در تقدیر باشد و مفعول فعل «أنزلنا» ضمیر محذوفى باشد که به عذاب بر مى گردد. بنابراین معناى آیه چنین مى شود: همان گونه که عذاب را بر «مقتسمین» نازل کردیم. گفتنى است «المقتسم» به معناى کسى است که چیزى را به چند جزء تقسیم کند و مراد از آن - به قرینه آیه بعد (الذین جعلوا القرءان عضین) - تجزیه کنندگان قرآن هستند که برخى از معارف آن را پذیرفته و برخى را انکار کردند.
۲- پیدایش گروهى التقاطى و تجزیه کننده قرآن، پس از نزول قرآن و ظهور اسلام (کما أنزلنا على المقتسمین)
۳- اهل کتاب نیز چون مسلمانان، مخاطب قرآن هستند. (و لقد ءاتینک ... و القرءان العظیم ... کما أنزلنا على المقتسمین) برداشت فوق بر این احتمال است که مفعول «أنزلنا» ضمیرى باشد که به قرآن باز مى گردد و مراد از «المقتسمین» طبق مفاد برخى شأن نزولها، یهود و نصارا باشد (روح المعانى).
۴- التقاط در دین (پذیرش قسمتى از دین و انکار برخى دیگر) گناهى بزرگ و زمینه ساز نزول عذاب الهى است. (کما أنزلنا على المقتسمین)
روایات و احادیث
۵- «عن إبن عباس سأل رجل رسول الله(ص) قال: أرأیت قول الله: «کما أنزلنا على المقتسمین» قال: الیهود و النصارى ...;[۱] از ابن عباس روایت شده است که مردى از رسول خدا(ص) سؤال کرد و گفت: نظر شما درباره سخن خداوند «کما أنزلنا على المقتسمین» چیست؟ حضرت فرمود: [مقصود از مقتسمین] یهود و نصاراست».
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲
- دین: آثار تکذیب بخشى از دین ۴; آثار قبول بخشى از دین ۴; آسیب شناسى دینى ۴
- عذاب: اهل عذاب ۱; زمینه عذاب ۴
- قرآن: تجزیه کنندگان قرآن ۵; تجزیه کنندگان قرآن در صدراسلام ۲; عذاب تجزیه کنندگان قرآن ۱; قرآن و اهل کتاب ۳; مخاطبان قرآن ۳
- گناهان کبیره ۴:
- مسیحیان ۵:
- مقتسمین: مراد از مقتسمین ۵
- یهود ۵:
منابع
- ↑ الدرالمنثور، ج ۵، ص ۹۸.
