الحجر ٨٨
ترجمه
| الحجر ٨٧ | آیه ٨٨ | الحجر ٨٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لا تَمُدَّنَّ»: چشم مدوز. خیره مشو. «ما»: چیزی که. چیزهائی که. مراد ثروت و نعمت دنیوی است. «أَزْواجاً»: دسته‌ها و گروههائی. «إِخْفِضْ»: پائین بیاور و بگستران. «جَنَاحَ»: بال. «إِخْفِضْ جَنَاحَکَ»: متواضع و مهربان باش (نگا: إسراء / ، شعراء / .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
لَقَدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ... (۱) وَ اخْفِضْ جَنَاحَکَ لِمَنِ... (۳) وَ لاَ تَمُدَّنَ عَيْنَيْکَ إِلَى مَا... (۴)
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا... (۱) اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ... (۰) الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِ الْعَالَمِينَ (۰)
تفسیر
- آيات ۸۵ - ۹۹،سوره حجر
- معناى آيه شريفه ((و ما خلقنا...))
- بيان وهن استدلال هر يك از قائلين به جبر و تفويض به اين آيه شرفه براى اثباتمرام خود
- معناى ((صفح )) و فرق آن با ((عفو)) و مفاد جمله : ((فاصح الصفحالجميل ...))
- بيان اينكه مراد از ((سبعا من المثالى )) سوره حمد است و اشاره به وجوهى كه دربارهاين تعبير گفته است
- معناى ((مثانى )) و اشاره به معناهائى كه ديگران براى آن گفته اند
- بيان چهار دستور به رسول الله (ص ) در آيه شريفه
- مقصود از ((مقتسمين )) و وجه تسميه آنان به اين نام
- دستور علنى كردن دعوت به پيامبر(ص ): ((فاصدع بما تؤ مر))
- توضيح اينكه مراد از ((يقين )) در آيه : ((و اعبد ربك حتى ياءتيك اليقين )) مرگ است
- روايتى در توضيح معناى ((فاصفح الصفحالجميل )) و ((سبع مثالى )) و مراد از مقتسمين ))
- چند روايت درباره علنى شدن دعوت پيامبر(ص ) و نيز درباره پنج تن مستهزئين آنحضرت
- رواياتى در ذيل آيه ((واعبد ربك حتى ياتيك اليقين ))
- بحثى فلسفى در چگونگى تكليف و دوام آن
- تكاليف الهى همواره ملازم آدمى بوده و بشر در همه احوال محتاج دين است
نکات آیه
۱- خداوند، پیامبر(ص) را از هرگونه چشم دوختن و مجذوب شدن به امکانات دنیوى کافران برحذر داشت. (لاتمدّنّ عینیک إلى ما متّعنا به أزوجًا منهم) «مدّ» به معناى زیاده و طولانى کردن است و هر گاه در رابطه با چشم و نظر به کار رود، به معناى چشم دوختن، خیره شدن و مجذوب شدن است.
۲- پیامبر(ص) وظیفه دار متمرکز کردن تمامى توجه خویش به کافران براى هدایت آنان بدون توجه به امکانات فراوان دنیوى آنها (لاتمدّنّ عینیک إلى ما متّعنا به أزوجًا منهم) براى آیه فوق احتمالاتى ذکر شده است و برداشت فوق بر این احتمال است که مراد از «لاتمدّنّ عینیک إلى ما متّعنا به أزواجاً» این باشد که: به ذهنت خطور نکند که چرا کافران دشمن خدا از امکانات دنیوى زیادى برخوردار هستند؟ و با این فکر خود را به آن امکانات مشغول بکنى و از هدف اصلى باز بمانى; بلکه توجه خود را معطوف به خود آنان کن.
۳- تمامى ثروتها، امکانات و جلوه هاى زندگى دنیا، در مقایسه با دین دارى و شناخت حقایق نورانى قرآن، ناچیز و بى فروغ است. (و لقد ءاتینک سبعًا من المثانى و القرءان العظیم . لاتمدّنّ عینیک إلى ما متّعنا به أزوجًا منهم) نهى از چشم دوختن به متاعها و امکانات مادى دنیا، پس از یادآورى اعطاى نعمت بزرگ قرآن به پیامبر(ص)، مى تواند بیانگر برداشت فوق باشد.
۴- برخى از مردم کافر و مشرک در عصر ظهور اسلام، از ثروت و امکانات چشمگیرى برخوردار بودند. (لاتمدّنّ عینیک إلى ما متّعنا به أزوجًا منهم)
۵- زخارف و متاعهاى زندگى دنیوى، دلربا و جذاب است. (لاتمدّنّ عینیک إلى ما متّعنا به أزوجًا منهم)
۶- چشم دوختن و غبطه خوردن به مال و منال دنیا، امرى نکوهیده و ناپسند (لاتمدّنّ عینیک إلى ما متّعنا به أزوجًا منهم)
۷- چشم ندوختن به اموال و مکنتهاى افراد ثروتمند و مرفّه، از وظایف رهبران اسلامى (لاتمدّنّ عینیک إلى ما متّعنا به أزوجًا منهم و لاتحزن علیهم واخفض جناحک للمؤمنین)
۸- خداوند، مالک و منشأ تمامى ثروتها و متاعهاى انسان است. (لاتمدّنّ عینیک إلى ما متّعنا به أزوجًا منهم) خداوند امکانات و نعمتهاىِ در دست بشر را داده خود شمرده است (متّعنا) و این بیانگر این حقیقت است که همه آنها منشأ خدایى دارد.
۹- توصیه خداوند به پیامبر(ص) بر اندوهگین نشدن و خودخورى نکردن براى کافران و مشرکان (لاتمدّنّ عینیک ... و لاتحزن علیهم)
۱۰- کافران و مشرکان حق ناپذیر، شایسته دلسوزى نیستند. (لاتمدّنّ عینیک ... و لاتحزن علیهم) حزن و اندوه پیامبر(ص) درباره کافران و مشرکان - همان گونه که مفسران گفته اند - به خاطر حق ناپذیرى آنان بود. نهى شدن پیامبر(ص) از اندوه براى آنان، ممکن است از این جهت باشد که آنان ارزش چنین اندوهى را ندارند.
۱۱- دلسوزى شدید و خودخورى پیامبر(ص) براى هدایت کافران و مشرکان (لاتمدّنّ عینیک ... و لاتحزن علیهم)
۱۲- پیامبراسلام(ص) وظیفه دار برخورد فروتنانه (خفض جناح) با مؤمنان (واخفض جناحک للمؤمنین) «خفض جناح» (بال گشودن) کنایه از فروتنى و تواضع است.
۱۳- ایمان، از معیارهاى ارزشمندى انسانها و از ملاکهاى شایستگى براى فروتنى در برابر آنان است. (واخفض جناحک للمؤمنین) برداشت فوق از وصف «مؤمنین» - که مشعر به علیت است - استفاده شده است; یعنى، چون آنان داراى ایمان هستند، پس تو اى رسول! نسبت به آنان فروتن باش.
۱۴- رهبران جامعه، در معرض توجه بیش از حد ضرور به مرفّهان بى ایمان جامعه قرار دارند. (لاتمدّنّ عینیک إلى ما متّعنا به أزواجًا منهم) آیه شریفه هر چند درباره پیامبراسلام(ص) است، ولى مى شود از مورد انتزاع کرد و این اخطار و هشدار را شامل تمامى رسالت مداران و رهبران جامعه دانست.
موضوعات مرتبط
- ارزشها: ملاک ارزشها ۱۳
- امکانات مادى: بی ارزشى امکانات مادى ۳; بی اعتنایى به امکانات مادى ۷; جذابیت امکانات مادى ۵; مالک امکانات مادى ۸; منشأ امکانات مادى ۸
- ایمان: نقش ایمان ۱۳
- تواضع: ملاک تواضع ۱۳
- ثروت: منشأ ثروت ۸
- خدا: توصیه هاى خدا ۹; مالکیت خدا ۸; نواهى خدا ۱
- دنیاطلبى: سرزنش دنیاطلبى ۶
- دیندارى: ارزش دیندارى ۳
- رهبران: رهبران و مرفهان ۱۴; لغزشگاههاى رهبران ۱۴
- رهبران دینى: زهد رهبران دینى ۷; مسؤولیت رهبران دینى ۷
- زهد: اهمیت زهد ۷
- طمع: سرزنش طمع ۶
- عمل: عمل ناپسند ۶
- غبطه: غبطه ناپسند ۶
- قرآن: ارزش قرآن ۳
- کافران: اجتناب از اندوه بر کافران ۹; امکانات مادى کافران صدراسلام ۴; اندوه بر کافران ۱۰; اهمیت هدایت کافران ۲; بی اعتنایى به امکانات مادى کافران ۱، ۲; ترحم بر کافران ۱۰; ثروتمندى کافران صدراسلام ۴; هدایت کافران ۱۱
- مؤمنان: تواضع براى مؤمنان ۱۲
- محمد(ص): تکلیف محمد(ص) ۱، ۲; تواضع محمد(ص) ۱۲; توصیه به محمد(ص) ۹; دلسوزى محمد(ص) ۱۱; علایق محمد(ص) ۱۱; مسؤولیت محمد(ص) ۱۲; نهى به محمد(ص) ۱; محمد(ص) و امکانات مادى کافران ۱; هدایتگرى محمد(ص) ۱۱
- مشرکان: اجتناب از اندوه بر مشرکان ۹; امکانات مادى مشرکان صدراسلام ۴; اندوه بر مشرکان ۱۰; ترحم بر مشرکان ۱۰; ثروتمندى مشرکان صدراسلام ۴; هدایت مشرکان ۱۱
