البقرة ٥٤
ترجمه
| البقرة ٥٣ | آیه ٥٤ | البقرة ٥٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«بَارِئ»: آفریننده. هستی‌بخش. «أُقْتُلُوا أَنفُسَکُمْ»: نفسهای خود را با زدودن شهوات مهار کنید و آنها را پاکیزه دارید. بیگناهان شما، گناهکاران شما را بکشند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ لَمَّا سُقِطَ فِي أَيْدِيهِمْ وَ... (۲)
وَ إِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَکُمْ لاَ... (۲) إِنَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ... (۲)
تفسیر
نکات آیه
۱ - قوم موسى با گوساله پرستى، بر خویشتن ستم کرده و مستحق کیفر شدند. (یقوم إنکم ظلمتم أنفسکم باتخاذکم العجل)
۲ - موسى (ع) با بیان ستمکارى قومش، به آنان فرمان داد تا روى به درگاه خدا آورده، توبه کنند. (و إذ قال موسى لقومه ... فتوبوا إلى بارئکم)
۳ - آدمى، با شرک ورزى و پرستش غیر خدا به خود ستم مى کند. (إنکم ظلمتم أنفسکم باتخاذکم العجل)
۴ - شرک ورزى و پرستش غیر خدا، ضرر و زیانى را متوجّه خداوند نخواهد کرد. (إنکم ظلمتم أنفسکم باتخاذکم العجل)
۵ - گناه، مایه دور شدن آدمى از خداوند است. (فتوبوا إلى بارئکم) «توب» و «توبه» (مصدر توبوا) به معناى رجوع کردن و بازگشتن است. این معنا مى رساند که: انسان با ارتکاب گناه از خداوند فاصله گرفته، از او دور مى شود.
۶ - بازگشت به خدا با توبه به درگاه او، وظیفه اى ضرورى بر عهده گنهکاران (إنکم ظلمتم أنفسکم باتخاذکم العجل فتوبوا إلى بارئکم)
۷ - کشتن یکدیگر، توبه تعیین شده اى براى گوساله پرستان بنى اسرائیل (فتوبوا إلى بارئکم فاقتلوا أنفسکم) حرف «فاء» در «فاقتلوا» تفسیریه است; یعنى، بیانگر این است که جمله «أقتلوا أنفسکم» تفسیر و توضیح جمله قبل (توبوا ...) مى باشد. در معناى جمله «فاقتلوا أنفسکم» دو نظر ایراد شده است. ۱- فاقتلوا بعضکم بعضاً (یکدیگر را بکشید); ۲- هر کسى خود را بکشد.
۸ - طریقه توبه از گناهان بسته به نوع آن گناه، متفاوت است. (إنکم ظلمتم أنفسکم باتخاذکم العجل فتوبوا إلى بارئکم فاقتلوا أنفسکم)
۹ - حضرت موسى(ع) با زمینه سازى فکرى و روانى براى مرتدان بنى اسرائیل، آنان را براى پذیرش و اجراى امر خدا (کشتن یکدیگر) آماده کرد. (یقوم إنکم ظلمتم أنفسکم) موسى(ع) از انتساب بنى اسرائیل به خویش با گفتن «یا قوم» (اى مردم من) در صدد تفهیم این حقیقت است که: او از روى دلسوزى آنان را به توبه دعوت مى کند و از آنان مى خواهد که به حکم خدا گردن نهند. تصریح به اینکه بنى اسرائیل با گوساله پرستى به خود ستم کردند نیز در راستاى این معناست.
۱۰ - زمینه سازى روحى و فکرى در گنهکاران براى پذیرش حدود، امرى شایسته و نیکوست. (یقوم إنکم ظلمتم أنفسکم ... فتوبوا إلى بارئکم)
۱۱ - اظهار مهربانى و عطوفت، پیش از انتقاد و نصیحت، امرى شایسته و نیکوست. (یقوم إنکم ظلمتم أنفسکم)
۱۲ - شایستگى إله بودن و معبود شدن، تنها در خور خالق و آفریدگار انسان است. (إنکم ظلمتم أنفسکم باتخاذکم العجل فتوبوا إلى بارئکم) «بارء» از اسما و صفتهاى الهى و به معناى آفریننده است. موسى(ع) با انتخاب این اسم و صفت در جمله «توبوا إلى بارئکم» - با توجّه به اینکه مخاطبانش کسانى هستند که به پرستش غیر خدا روى آورده بودند - اشاره به این دارد که: خالق آدمى سزاوار معبود شدن است; چرا به غیر او گرایش پیدا کردید؟ باید توبه کنید.
۱۳ - کشتن مرتدان، از قوانین کیفرى در آیین حضرت موسى(ع)* (فتوبوا إلى بارئکم فاقتلوا أنفسکم)
۱۴ - موسى(ع) خیر و سعادت مرتدان قومش را در توبه و کشتن یکدیگر دانست. (فاقتلوا أنفسکم ذلکم خیر لکم عند بارئکم)
۱۵ - موسى(ع) با توجّه دادن مرتدان به خالقیت خدا، کیفر قتل را براى آنان امرى سازنده دانست. (ذلکم خیر لکم عند بارئکم) انتخاب «بارء» در بیان ضرورت اجراى حکم قتل، به این معنا اشاره دارد که: هر چند کشته شدن به ظاهر از میان رفتن و نابود شدن است، ولى در حقیقت زندگى یافتن و دوباره آفریده شدن است. گفتنى است که تکرار «بارئکم» در دو جمله «توبوا إلى بارئکم» و «ذلکم خیر لکم عند بارئکم» رساى به این است که هر کدام به هدفى خاص آورده شده است.
۱۶ - خداوند، آفریننده انسانهاست. (فتوبوا إلى بارئکم ... ذلکم خیر لکم عند بارئکم)
۱۷ - اجراى قوانین و مقررات کیفرى ادیان الهى - هر چند کیفرى همانند کشته شدن باشد - تضمین کننده خیر و سعادت خطاکاران است. (فاقتلوا أنفسکم ذلکم خیر لکم عند بارئکم)
۱۸ - مصلحت انسانها، اساس احکام و فرمانهاى ادیان الهى است. (ذلکم خیر لکم)
۱۹ - مرتد شدگان بنى اسرائیل (گوساله پرستان) پس از فرمان موسى (ع) به کشتن یکدیگر پرداختند. (فاقتلوا أنفسکم ... فتاب علیکم) جمله «تاب علیکم» عطف بر جمله اى مقدر است; یعنى: «ففعلتم ما أمرتم به فتاب علیکم; پس آنچه را بدان موظف شدید انجام دادید و خداوند توبه شما را پذیرفت». قابل ذکر است که ضمیر در «تاب» به قرینه جمله بعد به «بارئکم» (خالق شما) بر مى گردد.
۲۰ - پذیرش توبه گوساله پرستان بنى اسرائیل، از نعمتهاى خداوند به آنان (و إذ قال موسى ... فتاب علیکم) آیه هاى این بخش از سوره چنانچه از مطلع آن (یا بنى اسرائیل اذکروا نعمتى ...) به دست مى آید، در صدد بیان نعمتهایى است که خداوند به بنى اسرائیل ارزانى داشته است.
۲۱ - داستان توبه مرتدان بنى اسرائیل و اجراى فرمان خدا مبنى بر کشتن یکدیگر، داستانى آموزنده و درخور به خاطر داشتن (و إذ قال موسى ... فتاب علیکم) «إذ قال ...» عطف بر «نعمتى» در آیه ۴۷ است; یعنى: «اذکروا إذ قال ...».
۲۲ - تنها خداوند، تواب (بسیار توبه پذیر) و رحیم (مهربان) است. (إنه هو التواب الرحیم)
موضوعات مرتبط
- احکام: خیریت احکام کیفرى ۱۷; فلسفه احکام ۱۸
- ادیان: تعالیم ادیان ۱۳
- اسماء و صفات: توّاب ۲۲; رحیم ۲۲
- الوهیت: ملاکهاى الوهیت ۱۲
- انسان: خالق انسان ۱۶; مصالح انسان ۱۸
- بازگشت به خدا: ۶
- بنى اسرائیل: بنى اسرائیل و قتل یکدیگر ۷، ۹، ۱۴، ۱۹، ۲۱; تاریخ بنى اسرائیل ۲، ۷، ۹، ۱۹، ۲۱; توبه بنى اسرائیل ۲، ۷، ۱۴; توبه گوساله پرستان بنى اسرائیل ۷، ۲۰; خودکشى بنى اسرائیل ۷، ۹، ۱۴، ۱۹، ۲۱; شرایط سعادت بنى اسرائیل ۱۴; ظلم بنى اسرائیل ۱، ۲; قبول توبه بنى اسرائیل ۲۰; کیفر بنى اسرائیل ۱; کیفر گوساله پرستان بنى اسرائیل ۱۵; گوساله پرستان بنى اسرائیل ۱۹; گوساله پرستى بنى اسرائیل ۱، ۷; مرتدان بنى اسرائیل ۹، ۱۹، ۲۱; نعمتهاى بنى اسرائیل ۲۰
- تاریخ: عبرت از تاریخ ۲۱
- تقرب: موانع تقرب ۵
- تکلیف: زمینه سازى اجراى تکلیف ۹
- توبه: اهمیّت توبه ۶، ۱۴; تناسب توبه با گناه ۸; توبه از گناه ۶; کیفیت توبه ۸
- حدود خدا: زمینه سازى قبول حدود خدا ۱۰
- خدا: خالقیت خدا ۱۶; خدا و زیان ۴; سازندگى کیفرهاى خدا ۱۵; عوامل دورى از خدا ۵; نعمتهاى خدا ۲۰
- خود: ظلم به خود ۱، ۳
- دین: فلسفه دین ۱۸
- ذکر: اهمیّت ذکر تاریخ ۲۱; ذکر خالقیت خدا ۱۵
- سعادت: عوامل سعادت ۱۴، ۱۷
- شرک: زیان شرک ۴; ظلم شرک ۳
- ظلم: موارد ظلم ۱، ۳
- عبادت: عبادت غیر خدا ۳، ۴
- عبرت: عوامل عبرت ۲۱
- عمل: عمل پسندیده ۱۰، ۱۱
- کیفر: آثار اجراى قوانین کیفرى ۱۷; فلسفه قوانین کیفرى ۱۷; موجبات کیفر ۱
- گناه: آثار گناه ۵
- گناهکاران: شرایط سعادت گناهکاران ۱۷; مسؤولیت گناهکاران ۶
- مرتد: قتل مرتد در ادیان ۱۳
- معبود راستین: خالقیت معبود راستین ۱۲
- معبودیت: ملاکهاى معبودیت ۱۲
- موسى(ع): اوامر موسى(ع) ۲; تعالیم شریعت موسى(ع) ۱۳; خیر خواهى موسى(ع) ۱۴; قصه موسى(ع) ۲، ۹، ۱۵
- موعظه: شرایط موعظه ۱۱; مهربانى در موعظه ۱۱
- یهودیت: مجازات ارتداد در یهودیت ۱۳
