آل عمران ٣٦

فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ‌ رَبِ‌ إِنِّي‌ وَضَعْتُهَا أُنْثَى‌ وَ اللَّهُ‌ أَعْلَمُ‌ بِمَا وَضَعَتْ‌ وَ لَيْسَ‌ الذَّکَرُ کَالْأُنْثَى‌ وَ إِنِّي‌ سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ‌ وَ إِنِّي‌ أُعِيذُهَا بِکَ‌ وَ ذُرِّيَّتَهَا مِنَ‌ الشَّيْطَانِ‌ الرَّجِيمِ‌

ترجمه

ولی هنگامی که او را به دنیا آورد، (و او را دختر یافت،) گفت: «خداوندا! من او را دختر آوردم -ولی خدا از آنچه او به دنیا آورده بود، آگاهتر بود- و پسر، همانند دختر نیست. (دختر نمی‌تواند وظیفه خدمتگزاری معبد را همانند پسر انجام دهد.) من او را مریم نام گذاردم؛ و او و فرزندانش را از (وسوسه‌های) شیطان رانده شده، در پناه تو قرار می‌دهم.»

پس چون فرزند را بزاد، [با حسرت‌] گفت: پروردگارا! من آن را دختر زاييدم- و خدا بهتر مى‌داند كه او چه زاده و پسر همچون دختر نيست- و من او را مريم ناميدم و او و خاندانش را از شرّ شيطان مطرود به تو مى‌سپارم

پس چون فرزندش را بزاد، گفت: «پروردگارا، من دختر زاده‌ام -و خدا به آنچه او زاييد داناتر بود- و پسر چون دختر نيست، و من نامش را مريم نهادم، و او و فرزندانش را از شيطان رانده‌شده، به تو پناه مى‌دهم.»

و چون او را بزاد (از روی حسرت) گفت: پروردگارا، فرزندم دختر است!-و خدا بر آنچه او زاییده داناتر است-و پسر مانند دختر نخواهد بود، و من او را مریم نام نهادم و او و فرزندانش را از شرّ شیطان رانده شده در پناه تو آوردم.

زمانی که او را زایید، گفت: پروردگارا! من او را دختر زاییدم. و خدا به آنچه او زایید داناتر بود؛ و آن پسر [که زاییدن او را آرزو داشت، در کرامت، عظمت، ارزش و شخصیت] مانند این دختر نیست؛ [پس در مقام نام گذاریش گفت:] البته من نامش را «مریم» نهادم، و او و فرزندانش را از خطرات مهلک و وسوسه های بنیان برانداز شیطان رانده شده به پناه تو می آورم.

چون فرزند خويش بزاد، گفت: اى پروردگار من، اين كه زاييده‌ام دختر است -و خدا به آنچه زاييده بود داناتر است- و پسر چون دختر نيست. او را مريم نام نهادم. او و فرزندانش را از شيطان رجيم در پناه تو مى آورم.

و چون فرزندش را بزاد گفت پروردگارا من دختر زاده‌ام -و خدا بهتر می‌داند که او چه زاده بود-و پسر مانند دختر نیست، و من او را مریم نام نهادم و او و فرزندانش را از شر شیطان مطرود به پناه تو می‌آورم‌

چون او را بزاد، گفت: پروردگارا، او را دختر زادم!- و خدا بدانچه زاد داناتر است و پسر چون دختر نيست- و او را مريم ناميدم و او و فرزندانش را از [آسيب‌] شيطان رانده‌شده به پناه تو مى‌سپارم.

پس هنگامی که او را زائید، (دید که دختر است و به درگاه پروردگار دست مناجات برداشت و عذر خواهان) گفت: خداوندا! من او را دختر زائیدم - ولی خدا بدانچه او به دنیا آورده بود آگاه‌تر بود (از خودِ مادرِ مریم، و بهتر می‌دانست که) پسر مانند دختر نیست (و این دختر به مراتب از پسری که آرزوی او بود، سودمندتر خواهد بود) - من او را مریم نام گذاردم و او و فرزندانش را از (وسوسه و گمراه‌سازی) اهریمن مطرود (از درگاه فضل و کرمت، به تو می‌سپارم و) در پناه تو می‌دارم.

پس چون او را فرونهاد گفت: «پروردگارم! من او را به‌راستی دختر زادم» - در حالی‌که خدا به آنچه او زاییده داناتر است- «و پسر چون دختر نیست، و من نامش را مریم نهادم و به‌راستی او و فرزندانش را از شیطان رانده‌شده به تو پناه می‌دهم.»

و هنگامی که بنهادش گفت پروردگارا همانا بنهادمش مادینه و خدا داناتر است بدانچه بنهاد و نیست نرینه مانند مادینه و همانا نامیدش مریم و پناه دادمش به تو خود و فرزندانش را از شیطان رانده شده‌

آل عمران ٣٥	آیه ٣٦	آل عمران ٣٧
سوره : سوره آل عمران نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنثَی»: این جمله بیانگر افسوس مادر مریم است، نه این که او خدا را آگاه سازد. (أُنثَی) حال ضمیر (هَا) است. «لَیْسَ الذَّکَرُ کَالأُنثَی»: این سخن می‌تواند گفته خدا باشد و یا گفته مادر مریم که با افسوس می‌گوید: برای خدمت به بیت‌المقدّس، دختر همچون پسر نمی‌تواند مفید باشد. «أُعِیذُهَا بِکَ»: او را در پناه تو می‌دارم و به تو می‌سپارم. «الرَّجِیمِ»: مطرود.

تفسیر

• آيات ۴۱ - ۳۵، سوره آل عمران
  
• معناى سخن مادر مريم : ((نذرت لك ما فى بطنى محررا))
  
• اعتقاد مادر مريم به حمل خود از روى جزم بود
  
• معناى جمله ((و ليس الذكر كالانثى ))
  
• وجه تسميه ((مريم ))
  
• ((قبول حسن )) به معناى تقبل يعنى قبول با رضايت درونى است
  
• معناى ((محراب ))
  
• رزقى كه همواره نزد مريم بوده رزق معمولى و عادى نبوده است
  
• شباهت بسيار بين عيسى و يحيى (على نبينا و آله و عليهما السلام )
  
• عيسى و يحيى در كلام خداوند سبحان
  
• استفهام زكريا در جمله ((انى يكون لى غلام ؟)) بمنظور استبعاد نبوده است
  
• استفهام يحيى نظير سؤ ال حضرت ابراهيم است
  
• در خواست نشانه و علامت كردن زكريا براى چه بوده است ؟
  
• تصرف شيطان در نفوس انبياء (ع ) محال است
  
• طرح يك سؤ ال و پاسخ به آن
  
• سخنى پيرامون الهامات غيبى و خواطر شيطانى
  
• بخشى از تكلم كه مخصوص خداوند است
  
• بحث روايتى (در ذيل آيات مربوط به مادر مريم و زكريا و...)
  
• سخنان بعضى از مفسرين در انكار اين روايات و پاسخ به او
  
• بحث روايتى (راجع به الهامات و خواطر)
  

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - همسر عمران پس از زایمان، ناباورانه، نوزاد خویش را دختر یافت. (فلمّا وضعتها قالت ربّ انّى وضعتها اُنثى)

۲ - خدمتکارى فرزندان پسر براى خداوند، سنّت معمول در جامعه عصر عمران* (قالت ربّ انّى وضعتها اُنثى) شگفتزده شدن همسر عمران، نشانه این باور است که دختران براى خدمتکارى گماشته نمى شده اند.

۳ - تأسف و اندوه همسر عمران، به گمان عدم پذیرش نذرش (انّى نذرت ... قالت ربّ انّى وضعتها اُنثى)

۴ - عظمت شخصیّت حضرت مریم (س) در پیشگاه خداوند (و اللّه اعلم بما وضعت و لیس الذکر کالاُنثى) بنابراینکه «ال» در «الاُنثى»، عهد حضورى باشد. یعنى پسرى که تو مى خواستى، مانند این دختر که به تو دادیم نیست. و این لحن، نشانگر عظمت شخصیّت حضرت مریم است.

۵ - تفاوت صلاحیت زن و مرد در عصر تولد مریم، براى احراز مشاغل و مسؤولیتهاى اجتماعى (ربّ انّى وضعتها اُنثى ... و لیس الذکر کالاُنثى) بنابراینکه «لیس الذّکر کالاُنثى»، کلام مادر مریم باشد.

۶ - پسر بودن، ملاک ارزش در پیشگاه خداوند نیست. (و اللّه اعلم بما وضعت) چون جمله «و اللّه ... »، در مقام جواب از اظهار حسرت مادر مریم براى دختر بودن فرزندش مى باشد، مى توان به دست آورد که دختر و یا پسر بودن در نزد خداوند، ارزشى تلقّى نمى شود.

۷ - شرافت مریم (س) بر همه مردان عصر خویش (و لیس الذکر کالاُنثى) الف و لام در «الاُنثى»، عهد حضورى و اشاره به مریم است. الف و لام «الذکر»، براى جنس یا استغراق است. گفتنى است که در برداشت فوق جمله «و لیس الذکر کالاُنثى» کلام خدا دانسته شده است.

۸ - امیدبخشى خداوند به مادر مریم (س)، نسبت به آینده درخشان فرزندش (و لیس الذکر کالاُنثى) بنابراینکه «و لیس الذکر کالاُنثى»، کلام خدا باشد.

۹ - همسر عمران، نوزاد خویش را مریم نامید. (و انّى سمّیتها مریم)

۱۰ - مریم، دختر عمران (امرات عمران ... و انّى سمّیتها مریم)

۱۱ - درخواست مادر مریم از خداوند، براى حفظ همیشگى مریم و نسل او از شر شیطان (و انّى اعیذها بک و ذریّتها من الشیطان الرجیم) از استعمال فعل مضارع «اعیذ»، دوام و استمرار استفاده شده است.

۱۲ - علاقه مادر حضرت مریم به سعادتمندى نسل خویش (و انّى اعیذها بک و ذریّتها)

۱۳ - علاقه انسان، به سعادتمندى نسل خویش (و انّى اعیذها بک و ذریّتها)

۱۴ - تعالى روحى و معنوى مادرِ حضرت مریم (همسر عمران) (اذ قالت ... ربّ ... انّى سمّیتها مریم و انّى اعیذها) از توجّه به خدا، خلوصش در نذر و نامى که براى فرزند خویش انتخاب کرد (مریم به معنى عابده)، برداشت فوق استفاده شده است.

۱۵ - نقش دعاى مادر و کمالات معنوى او، در سعادت فرزند (ربّ انّى نذرت ... و انّى اعیذها بک)

۱۶ - خداوند، پناه آدمیان، از وسوسه هاى شیطان (و انّى اعیذها بک ... من الشیطان)

۱۷ - پایبندى مادر مریم (س) به نذر خویش در گماردن وى براى عبادت خداوند (ربّ انّى نذرت ... و انّى سمّیتها مریم) از اینکه نام فرزند خویش را مریم (به معنى عابده) گذاشت، برداشت فوق به دست مى آید.

۱۸ - شیطان، خطرى در کمین انسان (و انّى اعیذها بک و ذریتها من الشیطان الرجیم)

۱۹ - شیطان، رانده شده از درگاه خداوند (من الشیطان الرجیم)

روایات و احادیث

۲۰ - پیامبران، از بین زنها برگزیده نمى شوند. (و لیس الذّکر کالاُنثى) امام صادق (ع): ... «فلمّا وضعتها قالت ربّ انّى وضعتها انثى ... و لیس الذّکر کالاُنثى»، اى لا یکون البنت رسولاً.

۲۱ - تأسف همسر عمران، در پى زادن مریم (س)، از اینکه نذرش محقق نشده و دخترش به دلیل حائض شدن نمى تواند در مسجد مانده و محرّر باشد. (ربّ انّى وضعتها اُنثى ... و لیس الذّکر کالاُنثى) امام صادق (ع): ... «و لیس الذکّر کالاُنثى» انّ الاُنثى تحیض فتخرج من المسجد و المحرّر لا یخرج من المسجد.

۲۲ - اجابت دعاى همسر عمران، در مورد حفظ مریم (س) و فرزندش از شرّ شیطان (و انّى اعیذها بک و ذریّتها من الشّیطان الرّجیم) رسول خدا (ص): ... و قال عیسى (ع) فیما یثنى على ربه: و اعاذنى و امّى من الشّیطان الرجیم فلم یکن له علینا سبیل.

موضوعات مرتبط

• ارزش: ملاکهاى ارزش ۶
• استعاذه: ۱۱، ۱۶
• انبیا: جنس انبیا ۲۰ ; گزینش انبیا ۲۰
• انسان: گرایشهاى انسان ۱۳
• اولاد: اولاد ذکور ۶ ; دعا بر اولاد ۱۵ ; علاقه به اولاد ۱۳
• جامعه: ۵
• خدا: بشارت خدا ۸
• دعا: اجابت دعا ۲۲ ; نقش دعا ۱۵
• زن: زن در جامعه ۵
• سعادت: عوامل سعادت ۱۵ ; موانع سعادت ۱۸
• شر: منشأ شر ۲۲
• شیطان: استعاذه از شیطان ۱۱، ۱۶ ; خطر شیطان ۱۸، ۲۲ ; رجم شیطان ۱۹
• عمران: ۲ حزن همسر عمران ۳ ; دختر عمران ۱۰ ; دعاى همسر عمران ۲۲ ; زایمان همسر عمران ۱ ; مقام همسر عمران ۱۴ ; نذر همسر عمران ۳ ; همسر عمران ۹، ۲۱
• مریم: پدر مریم ۱۰ ; تولد مریم ۱ ; عبادت مریم ۱۷ ; مادر مریم ۱۱، ۱۲، ۱۴ ; مقام مریم ۴، ۷، ۸، ۲۲ ; نامگذارى مریم ۹ ; نذر مادر مریم ۱۷، ۲۱
• نذر: نذر به عبادت ۱۷ ; وفاى به نذر ۱۷
• والدین: دعاى والدین ۱۵