الجاثية ١٢
| کپی متن آیه |
|---|
| اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَکُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْکُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ |
ترجمه
| الجاثية ١١ | آیه ١٢ | الجاثية ١٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«اللهُ الَّذِی سَخَّرَ ...»: (نگا: ابراهیم / ، حجّ / ، روم / ).
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۳، سوره جاثيه
- غرض و مفاد كلى سوره مباركه جاثيه
- وجه اينكه فرمود: ((ان فى السموات والارض لايات ...)) و آنچه حرف ((فى )) افاده مى كند
- وجه اينكه آسمانها و زمين با اينكه خود آيت هستند در آيه شريفه طرف آيت دانسته شده اند
- آيت بودن خلقت انسان و جنبندگان
- باران رزقى است كه خداوند متعال از آسمان نازل مى كند
- وجه اينكه هر دسته از آيات را به ترتيب براى مؤ منين ))، ((لقوم يوقنون )) و((لقوم يعقلون )) ذكر فرمود
- توجيه صاحب تفسير كشف در ترتيب مذكور در آيه و نقد آن
- كلام فخر رازى در توجيه ترتيب مذكور درآيد
- مقصود از ايمان به آيات خدا و معناى جمله ((قباءىّ حديث بعد الله و اياته يؤ منون ))
- سخن بعضى از مفسرين در خصوص آيه ((فباى حديث بعد الله و آياته ياءمنون ))
- وصف حال هر ((افاك اثيم )) كه به آيات خدا استكبار ورزيده استهزاء مى كنند و...
- مفاد كلمه ((منه )) در جمله ((و سخر لكم ما فى السموات و ما فى الارض جمعيا منه ))
تفسیر نور (محسن قرائتی)
اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ «12»
خداوند كسى است كه دريا را براى شما رام كرد تا به فرمان او كشتى‌ها در آن جريان پيدا كنند و تا از فضل او جستجو كنيد و شايد شكرگزارى كنيد.
پیام ها
1- كارهاى خداوند هدفدار، حكيمانه و در راستاى بهره‌گيرى انسان است. «سَخَّرَ لَكُمُ، لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا- لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»
جلد 8 - صفحه 520
2- منافع مادّى بايد مقدّمه رابطه الهى باشد. لِتَجْرِيَ ... لِتَبْتَغُوا ... لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
3- تسخير درياها و تأثير عوامل طبيعى تحت اراده خداست. «بِأَمْرِهِ»
4- تلاش براى معيشت زندگى و رفاه يك ارزش است. «لِتَبْتَغُوا»
5- گرچه فضل و رحمت از خداوند است، ولى انسان نيز بايد براى بدست آوردن آن در تكاپو و تلاش باشد. «لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ»
6- انسان از خداوند طلبى ندارد هر چه هست لطف اوست. «مِنْ فَضْلِهِ»
7- توجّه به نعمت‌ها، روحيّه‌ى شكر را در انسان زنده مى‌كند. سَخَّرَ لَكُمُ ... لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
8- اقيانوس‌ها براى انسان رام هستند، شايد انسان هم براى خدا رام شود. «لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»
9- انسان، آزاد و صاحب اختيار است. «لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» (كلمه‌ى «لعل» به معناى شايد، نشانه ترديد خداوند نيست، بلكه نشانه اختيار انسان است كه مى‌تواند شاكر باشد و يا ناسپاس)
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ «12»
بعد از آن دلايل توحيد و قدرت خود را فرمايد:
اللَّهُ الَّذِي: خداى يگانه به حق آن ذات است كه به قدرت كامله، سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ: رام نمود براى شما دريا را به اين وجه كه سطح آن را املس ساخت و چوبها را بر بالاى آن بداشت تا بواسطه آن تجارت نمائيد، و منع ننمود فرو رفتن آن را تا به غواصى جواهر و لئالى را بدست آوريد. لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ:
تا جريان نمايد كشتيها، فِيهِ بِأَمْرِهِ: در دريا به فرمان او، يعنى آن را مسخر شما ساخت تا بر آن سوار شويد و مسافرت نمائيد، وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ: تا طلب كنيد و بجوئيد از فضل و نعمت او انواع فوايد و اصناف عوايد آن را از ارباح تجارات و لئالى و جواهرات، وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ: و تا شايد شما شكر نمائيد و سپاسدارى منعم حقيقى خود نمائيد بر اين نعم عظيمه كه به شما انعام فرموده.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
هذا هُدىً وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ «11» اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ «12» وَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً مِنْهُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ «13» قُلْ لِلَّذِينَ آمَنُوا يَغْفِرُوا لِلَّذِينَ لا يَرْجُونَ أَيَّامَ اللَّهِ لِيَجْزِيَ قَوْماً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ «14» مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَساءَ فَعَلَيْها ثُمَّ إِلى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ «15»
ترجمه
اين هدايت است و آنان كه كافر شدند به آيتهاى پروردگارشان براى آنها عذابى است از شديدترين عذاب دردناك
خدا است آنكه مسخّر كرد براى شما دريا را تا روان شود كشتى در آن بفرمانش و تا طلب كنيد از فضل او و باشد كه شما شكر كنيد
و مسخّر ساخت براى شما آنچه را در آسمانها و آنچه در زمين است بتمامى از جانب خود همانا در اين هر آينه آيتها است براى گروهى كه تفكر ميكنند
بگو بآنان كه گرويدند درگذرند از آنان كه اميد ندارند وقايع تاريخى خدا را تا پاداش دهد گروهى را بآنچه كه بودند كسب ميكردند
هر كه كرد كار شايسته‌اى پس بر نفع او است و هر كه بد كرد پس بر ضرر آنست پس بسوى پروردگارتان بازگردانده ميشويد.
تفسير
خداوند متعال در تعقيب احوال استهزاء كنندگان بآيات الهى ميفرمايد اين قرآن كه بر پيغمبر آخر الزّمان تلاوت شد راهنماى حقيقى است و آنان كه منكر آن شوند بعذابى از بدترين انواع عذاب كه بسيار مولم و دردناك باشد گرفتار خواهند شد و نيز فرموده خداوند آن ذات مقدّسى است كه آرام و مورد استفاده بندگان قرار داد دريا را براى آنكه كشتى در آن روان شود باراده خداوند و بوسيله آن بندگان بمقاصد خودشان برسند از سفر و تجارت و بهره بردارى كنند از دريا بصيد ماهى و بيرون آوردن مرواريد و غيره بفضل الهى و شكرگزارى نمايند و نيز مسخّر و رام فرمود آنچه در آسمانها است از آفتاب و ماه و ستارگان و ابر و باد و غيرها و آنچه در زمين است از حيوانات و نباتات و جمادات را براى انتفاع و استفاده نوع بشر با آنكه تمامى آنها از فضل و احسان خدا است بر بندگان
ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند
تا تو نانى بكف آرى و بغفلت نخورى
همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار
شرط انصاف نباشد كه تو فرمان نبرى
در اين امور آيات و علائمى است بر توحيد خداى كريم رحيم ولى قدرى فكر و
جلد 4 صفحه 635
تأمّل لازم دارد تا انسان بآن پى برد و قدردانى از الطاف او نمايد بگو اى پيغمبر باهل ايمان بگذرند و صرف نظر نمايند فعلا از خطاها و آزار كفّاريكه انتظار ندارند پيش آمد روزهاى تاريخى انتقام خداوند از كفّار امم سابقه را براى خودشان چون ايّام در كلام عرب بر وقائع بزرگ تاريخى اطلاق ميشود خلاصه آنكه دستور الهى باهل ايمان آنستكه با كفّار مدارا نمايند تا خدا خودش هر يك از دو دسته را بجزاى اعمالشان برساند و گفته‌اند تقدير كلام آنستكه بگو به كسانيكه ايمان آوردند عفو نمائيد و درگذريد عفو ميكنند و ميگذرند و بنظر حقير گاهى از فعل مضارع اراده امر ميشود مانند آنكه گفته ميشود كسيكه آب ندارد تيمّم ميكند يعنى بايد تيمّم كند و مانند قول خداوند قل لعبادى الّذين آمنوا يقيموا الصّلوة و ينفقوا ممّا رزقناهم و بنابر اين حاجت بتقدير نيست و در هر حال آيه اخيره مبيّن و مؤكّد معناى سابق است كه خداوند كفّار را مجازات خواهد فرمود و اهل ايمان را بپاداش صبرشان ميرساند و قوما فرموده تا شامل هر دو شود چون در آن آيه تصريح شده كه نفع و ضرر هر عمل خوب و بدى بصاحبش خواهد رسيد در اين دنيا يا روز جزا كه مئال و مرجع تمام بندگان بحكم خدا است و منافات با مجازات دنيوى ستمكاران ندارد و شايد كلمه ثمّ اشاره باين معنى باشد و اللّه اعلم و قمّى ره نقل فرموده كه مراد از قل للّذين آمنوا تا آخر آيه دستور الهى بائمه اطهار است كه نفرين نكنند بر ائمه جور تا خداوند خودش آنها را عقوبت فرمايد و اين معنى منافى با معناى سابق نيست چون افراد كامل در ايمان ائمه هدى و در كفر ائمه جورند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
اللّه‌ُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ البَحرَ لِتَجرِي‌َ الفُلك‌ُ فِيهِ بِأَمرِه‌ِ وَ لِتَبتَغُوا مِن فَضلِه‌ِ وَ لَعَلَّكُم تَشكُرُون‌َ «12»
خداوند آن خدايي است که مسخر فرمود براي شما دريا را براي اينكه كشتيها بجريان بيفتد در دريا بأمر پروردگار و براي اينكه بدست بياوريد از فضل او منافعي و باشد که شما شكر كنيد نعمتهاي او را.
اللّه‌ُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ البَحرَ قدرت نمايي الهي درياي آب که آن قدر لين است که اگر يك سوزن در آن بيندازي بقعر دريا فرو ميرود چوب را و لو يك كشتي باشد که هزار خروار اجناس در او باشد و هزار نفر در او ساكن شوند روي آب بايستد و فرو نرود.
لِتَجرِي‌َ الفُلك‌ُ فِيهِ يا بتوسّط باد يا بقوّه نفت و بنزين از بندري به بندر ديگر برساند.
بِأَمرِه‌ِ که اگر امر او نباشد چه بسا امواج عظيمه دريا كشتي و ساكنين در او را و اشياء محموله در او را غرق كند بالاخص اگر چهار موجه شود که از
جلد 16 - صفحه 112
چهار طرف موج بردارد بقدر كوه و كشتي را فرو برد، يا اگر باد مخالف بوزد و مانع از سير كشتي شود. حقير خود مشاهده كردم ديدم در كشتي كيف‌هاي زيادي پر از هوا و باد باطراف كشتي است ناگاه ديدم اجزاء كشتي آمدند و اينکه كيفها را بخود بستند مثل دو بال پرسيدم گفتند: كشتي نزديك است غرق شود اينها اينکه كيفها را بخود ميبندند که روي آب بايستند تا كشتي ديگري بيايد و آنها را نجات دهد لكن خداوند تبارك و تعالي ببركت تربت أبي عبد اللّه (ع) و حديث شريف كساء كشتي را نجات داد و قرار گرفت.
وَ لِتَبتَغُوا مِن فَضلِه‌ِ که اجناس و ما يحتاج بشر را از بندري به بندر ديگر ميرساند و استفاده ميكنند و انتفاع ميبرند.
وَ لَعَلَّكُم تَشكُرُون‌َ خداوند ميداند كي شكر گزار است و كي كفران ميكند و ترديد در ساحت قدس او نيست و لعلّ بمعني بايد است يعني بايد شكر گزار باشيد لكن اكثر بكلّي فراموش ميكنند يا نجات را مستند بيك اسباب ظاهريّه که تخيّل ميكنند ميدانند چنانچه ميفرمايد: فَإِذا رَكِبُوا فِي الفُلك‌ِ دَعَوُا اللّه‌َ مُخلِصِين‌َ لَه‌ُ الدِّين‌َ فَلَمّا نَجّاهُم إِلَي البَرِّ إِذا هُم يُشرِكُون‌َ عنكبوت، آيه 65.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 12)- همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار! سپس رشته سخن را به بحث توحید که در آیات نخستین این سوره مطرح شده می‌کشاند و درسهای مؤثری از توحید و خداشناسی به مشرکان می‌دهد.
گاه در عواطف آنها چنگ زده، می‌گوید: «خداوند همان کسی است که دریا را برای شما مسخّر کرد تا کشتیها به فرمانش در آن حرکت کنند، و بتوانید از فضل او بهره گیرید و شاید شکر نعمتهایش را به جا آورید» (اللَّهُ الَّذِی سَخَّرَ لَکُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِیَ الْفُلْکُ فِیهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ).
نکات آیه
۱ - خداوند، مسخّر کننده دریاها در جهت منافع آدمیان (اللّه الذى سخّر لکم البحر) «لام» در «لکم» معناى منفعت را در بر دارد.
۲ - لزوم توجه به تدبیر خداوند در تسخیر دریاها، در جهت بهرهورى و منافع انسان ها (اللّه الذى سخّر لکم البحر) با توجه به این که انسان ها به هر حال از منافع دریا بهره مند هستند; این آیه درصدد بیان اصل بهرهورى آنان نیست; بلکه پیام آن، این است که آنان این نعمت را بى حساب نپنداشته و اراده و تدبیر الهى را در آن نادیده نگیرند.
۳ - حرکت کشتى ها بر پهنه آب هاى دریا، به امر و فرمان الهى (لتجرى الفلک فیه بأمره)
۴ - حرکت کشتى ها در دریا، نعمتى مهم و اساسى براى انسان ها (سخّر لکم البحر لتجرى الفلک فیه بأمره) از این که در میان منافع دریا، جریان کشتى ها (کشتى رانى) اختصاص به ذکر یافته است، اهمیت استفاده مى شود.
۵ - اهمیت کشتى رانى، در زندگى اقتصادى جامعه عصر بعثت * (اللّه الذى سخّر لکم البحر لتجرى الفلک فیه بأمره)
۶ - عملکرد عوامل طبیعى، در پرتو فرمان و اراده الهى (اللّه الذى سخّر لکم ... بأمره) انتساب جریان کشتى ها به امر الهى - با این که حرکت کشتى بر آب طبق قوانین طبیعى و خواص فیزیکى صورت مى گیرد - بیانگر مطلب یاد شده است.
۷ - بهرهورى انسان از منافع غذایى، اقتصادى و تجارى دریا، در پرتو تدارک امکانات و زمینه هاى آن از سوى خداوند (اللّه الذى سخّر ... لتبتغوا من فضله)
۸ - نعمت ها و منافع دریا، نمود لطف و فضل الهى براى آدمیان (سخّر لکم البحر ... و لتبتغوا من فضله) از این که بر منافع نهفته در دریا «فضل الهى» اطلاق شده است، مطلب بالا به دست مى آید.
۹ - دستیابى انسان ها به نعمت هاى الهى در پهنه هستى، منوط به تلاش و پیگیرى خود آنان است. (لتبتغوا من فضله) در واژه «إبتغاء» طلب شدید و اراده اکید نهفته است (مفردات راغب).
۱۰ - دستیابى انسان به روزى خویش، در سایه به کارگیرى اسباب و وسایط (لتجرى الفلک ... و لتبتغوا من فضله) در آیه شریفه جریان کشتى (لتجرى الفلک) مقدم بر «لتبتغوا» یاد شده و بر طبق واقعیات خارجى بسیارى از منافع دریا در پرتو کشتى رانى است. با توجه به این دو نکته از آیه استفاده مى شود که خداوند، براى رسیدن آدمیان به روزى خویش، وسایطى قرار داده است.
۱۱ - تلاش براى تحصیل روزى و دستیابى به نعمت هاى مادى، مطلوب و مورد ترغیب الهى (سخّر لکم ... و لتبتغوا من فضله) «لام» در «لتبتغوا» براى غایت و هدف است و چون تلاش انسان براى دستیابى به نعمت ها، از اهداف فعل خدا(سخّر) شمرده شده، مطلوبیت «إبتغاء» استفاده مى شود.
۱۲ - نعمت بهرهورى از دریا، موهبتى الهى براى انسان و مشوق او براى شکر و سپاس به درگاه حق (سخّر لکم ... و لعلّکم تشکرون) «لعلّکم» عطف بر «لتجرى» است و همان گونه که «لتجرى» و «لتبتغوا» غایت فعل «سخّر» به شمار مى آیند; «لعلّکم» نیز معناى غایت را افاده مى کند.
۱۳ - نعمت هاى الهى براى آدمیان، شایان شکر و قدردانى انسان است; نه کفر و ناسپاسى او. (کفروا بایت ربّهم ... سخّر لکم البحر ... و لعلّکم تشکرون) خداوند، پس از این که در آیه قبل کافران را توبیخ کرده است، در این آیه نعمت خویش را یادآور شده و به انسان تذکر داده است که نعمت هاى الهى شایان شکر است و نه کفر.
۱۴ - خداوند، خواهان شکرگزارى اختیارى انسان ها در برابر نعمت هاى او (سخّر لکم البحر ... و لعلّکم تشکرون) تعبیر «لعلّ» از سوى خداوند، بیانگر تردید او نیست; بلکه پیامدار این معنا است که آدمیان با مشاهده نعمت هاى خداوند، زمینه شکرگزارى را پیدا مى کنند و البته ممکن است در این راه گام بگذارند و یا راه ناسپاسى را پیشه کنند.
۱۵ - امتنان الهى بر آدمیان، به خاطر بهره مند ساختن ایشان از منافع دریا (الله الذى سخّر لکم البحر... و لعلّکم تشکرون) برشمردن نعمت ها و شایسته شکر معرفى کردن آنها، دربردارنده منت گذاردن خداوند بر خلق است.
موضوعات مرتبط
- انسان: اختیار انسان ۱۴; منافع انسان ۱، ۲
- تغذیه: منابع تغذیه ۷
- تلاش: آثار تلاش ۹
- خدا: آثار اوامر خدا ۶; افعال خدا ۱، ۷; امتنان خدا ۱۵; اوامر خدا ۳; تشویقهاى خدا ۱۱; توصیه هاى خدا ۱۴; نشانه هاى فضل خدا ۸; نعمتهاى خدا ۱۲، ۱۳
- دریا: استفاده از دریا ۱۲; استفاده از منافع دریا ۱۵; تسخیر دریا ها ۱، ۲; فواید دریا ۷; منافع دریا ۸; منشأ استفاده از دریا ۷
- ذکر: ذکر تدبیر خدا ۲
- روزى: اسباب روزى ۱۰; اهمیت روزى ۱۱; تلاش براى روزى ۱۱; زمینه روزى ۱۰
- شکر: اهمیت شکر ۱۴; تشویق به شکر ۱۲; زمینه شکر ۱۳
- عمل: عمل پسندیده ۱۱
- عوامل طبیعى: انقیاد عوامل طبیعى ۶
- فضل خدا: مشمولان فضل خدا ۸
- کشتى: منشأ حرکت کشتى ها ۳
- کشتیرانى: اهمیت کشتیرانى ۵; کشتیرانى در دوران مقارن بعثت ۵
- لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۸
- نعمت: زمینه نعمت ۹; مهمترین نعمت ۴; نعمت حرکت کشتى ها ۴; نعمت دریا ۸
منابع
