آل عمران ٤١
| کپی متن آیه |
|---|
| قَالَ رَبِ اجْعَلْ لِي آيَةً قَالَ آيَتُکَ أَلاَّ تُکَلِّمَ النَّاسَ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ إِلاَّ رَمْزاً وَ اذْکُرْ رَبَّکَ کَثِيراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِيِ وَ الْإِبْکَارِ |
ترجمه
| آل عمران ٤٠ | آیه ٤١ | آل عمران ٤٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«آیَةً»: نشانه. علامت. «أَلاَّ تُکلِّمَ النَّاسَ»: این که نمی‌توانی با مردم سخن بگوئی. «رَمْزاً»: اشاره با دست یا سر و غیره. «الْعَشِیِّ»: شامگاهان. «الإِبْکَار»: سحرگاهان (نگا: مریم / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۴۱ - ۳۵، سوره آل عمران
- معناى سخن مادر مريم : ((نذرت لك ما فى بطنى محررا))
- اعتقاد مادر مريم به حمل خود از روى جزم بود
- معناى جمله ((و ليس الذكر كالانثى ))
- وجه تسميه ((مريم ))
- ((قبول حسن )) به معناى تقبل يعنى قبول با رضايت درونى است
- معناى ((محراب ))
- رزقى كه همواره نزد مريم بوده رزق معمولى و عادى نبوده است
- شباهت بسيار بين عيسى و يحيى (على نبينا و آله و عليهما السلام )
- عيسى و يحيى در كلام خداوند سبحان
- استفهام زكريا در جمله ((انى يكون لى غلام ؟)) بمنظور استبعاد نبوده است
- استفهام يحيى نظير سؤ ال حضرت ابراهيم است
- در خواست نشانه و علامت كردن زكريا براى چه بوده است ؟
- تصرف شيطان در نفوس انبياء (ع ) محال است
- طرح يك سؤ ال و پاسخ به آن
- سخنى پيرامون الهامات غيبى و خواطر شيطانى
- بخشى از تكلم كه مخصوص خداوند است
- بحث روايتى (در ذيل آيات مربوط به مادر مريم و زكريا و...)
- سخنان بعضى از مفسرين در انكار اين روايات و پاسخ به او
- بحث روايتى (راجع به الهامات و خواطر)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«41» قالَ رَبِّ اجْعَلْ لِي آيَةً قالَ آيَتُكَ أَلَّا تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ إِلَّا رَمْزاً وَ اذْكُرْ رَبَّكَ كَثِيراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ
(زكريّا) گفت: پروردگارا! براى من نشانه‌اى قرار ده (تا علم من به يقين و اطمينان تبديل شود. خداوند) فرمود: نشانه‌ى تو آن است كه تا سه روز با مردم سخن نگويى، مگر از طريق اشاره. (البتّه به هنگام ذكر خدا زبانت باز مى‌شود. پس) پروردگار خود را (به شكرانه‌ى اين نعمت) بسيار ياد كن و هنگام شب و صبح او را تسبيح گوى.
پیام ها
1- خدايى كه مى‌تواند زبان را هنگام تكلّم با مردم ببندد و هنگام ذكر خدا باز كند، مى‌تواند از پدرى پير و مادرى عقيم نيز فرزندى به دنيا بياورد. «كَذلِكَ اللَّهُ يَفْعَلُ ما يَشاءُ ... أَلَّا تُكَلِّمَ النَّاسَ»
2- انبيا، به دنبال رسيدن به مقام يقين و شهود هستند. «اجْعَلْ لِي آيَةً»
3- هر چه لطف الهى بيشتر مى‌شود بايد ياد او نيز بيشتر شود. «وَ اذْكُرْ رَبَّكَ كَثِيراً»
4- ذكر خدا هر چه بيشتر، بهتر. «وَ اذْكُرْ رَبَّكَ كَثِيراً»
5- در ميان ذكرهاى خداوند، تسبيح جايگاه خاصّى دارد. «وَ اذْكُرْ رَبَّكَ ... وَ سَبِّحْ»
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 510
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
قالَ رَبِّ اجْعَلْ لِي آيَةً قالَ آيَتُكَ أَلاَّ تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ إِلاَّ رَمْزاً وَ اذْكُرْ رَبَّكَ كَثِيراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ (41)
چون حضرت زكريا عليه السّلام به بشارت فرزند سر افراز شد، در مقام سؤال از علامت آن برآمد:
قالَ رَبِّ اجْعَلْ لِي آيَةً: گفت پروردگارا ظاهر فرما براى من نشانه‌اى كه مرا از حمل «ايشاء» به ولد خبردار و مطلع كند تا موجب بشاشت و خوشحالى و شكر گزارى من شود و رفع انتظارى گردد. قالَ آيَتُكَ أَلَّا تُكَلِّمَ
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 93
النَّاسَ: گفت جبرئيل از جانب خدا كه نشانه و علامت تو بر اين امر آنست كه تكلم ننمائى، يعنى قادر بر سخن گفتن نباشى با وجود صحت زبان، ثَلاثَةَ أَيَّامٍ إِلَّا رَمْزاً: سه روز، مگر اشاره كردن به صورت يا دست يا به زمين نويسى آنچه خواهى كه اعلام مردمان كنى.
مفسرين را در تكلم ننمودن زكريّا سه قول است:
1- آنكه به غير شكر و تسبيح و ثنا، مقابل اين نعمت هيچ نكنى مگر در موقع ضرورت آن هم به اشاره.
2- اعجاز و اعلام است تا خود زكريا عليه السّلام واقف شود و بداند.
3- مراد روزه سه روز باشد، چه در شريعت ايشان بود كه اگر روزه مى‌گرفتند، تكلم نمى‌كردند.
وَ اذْكُرْ رَبَّكَ كَثِيراً: و ياد كن پروردگار خود را بسيار، يا در زمان بسيار.
مقيد بودن امر به كثرت، دلالت مى‌كند بر آنكه تكرار به دو و سه مرتبه كافى نيست، بلكه در مدت حبس لسان، پيوسته ذكر خدا نما. وَ سَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ: و تسبيح كن خداى خود را در طرف آخر روز، كه آن زوال است تا غروب، يا از عصر تا غروب، يا از غروب تا گذشتن اول شب. و مراد به «ابكار» صبح است. يعنى از طلوع فجر تا به وقت چاشت، متذكر باش و تسبيح نما خدا را. نزد بعضى مراد، صبح و شام است.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
قالَ رَبِّ اجْعَلْ لِي آيَةً قالَ آيَتُكَ أَلاَّ تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ إِلاَّ رَمْزاً وَ اذْكُرْ رَبَّكَ كَثِيراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ (41)
ترجمه
گفت پروردگار من قرار بده براى من نشانه گفت نشانه تو آنست كه سخن نگوئى با مردم سه روز مگر باشاره و ياد كن پروردگار خود را بسيار و تسبيح كن در شبانگاه و بامداد..
تفسير
حضرت زكريا پس از تسجيل بشارت الهى از خداوند استدعا نمود كه علامتى قرار دهد براى او كه آبستن شدن ايشاع را بشناسد تا استقبال نمايد شكر الهى را لذا خطاب رسيد علامت آنستكه نميتوانى با مردم سخن بگوئى در مدت سه روز مگر باشاره و بعضى گفته‌اند آنحضرت مخصوصا در آن سه روز با كسى سخن نگفت براى آنكه ممحّض باشد تكلم او در آنمدت بذكر خداوند و شكر نعمت او گويا آنكه فرموده است نشانه آنكه سه روز موفق ميشوى كه سخن نگوئى و زبانت مخصوص بذكر و شكر باشد و عياشى از حضرت صادق (ع) روايت نموده كه حضرت زكريا چون از خداوند مسئلت ولد نمود و نداى ملائكه باو رسيد خواست يقين كند كه اين نداى الهى است پس وحى رسيد كه سه روز حرف نزن چون سه روز حرف نزد يقين كرد كه كسى قادر نميشود بر اين امر جز خدا بنظر حقير مراد آنستكه پس از سه روز يقين كرد كه نداى الهى بوده چون اگر كمك الهى نبود نميتوانست سه روز با كسى حرف نزند مگر باشاره و نيز عياشى از يكى صادقين عليهما السلام نقل نموده كه بسر اشاره ميفرمود و گفته‌اند كه در آنسه روز مأمور بود كه بذكر خداوند مشغول باشد و تسبيح بكند حق را از ظهر يا از عصر تا شب و از طلوع فجر تا هنگام چاشت.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
قالَ رَبِّ اجعَل لِي آيَةً قالَ آيَتُكَ أَلاّ تُكَلِّمَ النّاس‌َ ثَلاثَةَ أَيّام‌ٍ إِلاّ رَمزاً وَ اذكُر رَبَّكَ كَثِيراً وَ سَبِّح بِالعَشِي‌ِّ وَ الإِبكارِ (41)
عرض كرد پروردگار من براي من آيتي قرار ده خطاب رسيد آيت تو اينست که سه روز با مردم تكلّم نكني الّا باشاره و ذكر خدا را بسيار بگويي و تسبيح خدا كني در شام و صباح.
قالَ رَبِّ اجعَل لِي آية مفسّرين گمان كردند که مراد از آية معجزه‌ايست که دليل بر اثبات و برآمدن اينکه حاجت و استجابت دعا و حقّانيّت اينکه بشارت باشد و از اينکه جهت دچار اشكالاتي شدند:
اوّلا تكلّم نكردن با مردم سه روز و ذكر بسيار گفتن و تسبيح گفتن شام و صباح معجزه نيست.
و ثانيا حضرت زكريّا بعد از دعا و آمدن بشارت مگر شك و ريبي داشت که محتاج بآيت و معجزه باشد.
و ثالثا اگر در آن بشارت شكّي باشد در اينکه دستور هم همان شك هست و لذا در دست و پا افتادند و بتمحلاتي دست آويز شدند.
ولي تحقيق كلام اينست که مراد از آيت مطالبه دستور العملي است که در مقابل اينکه موهبت عظمي چه عملي است شايسته که من بايد بجا بياورم و وظيفه من چيست
جلد 3 - صفحه 192
جواب آمد که عمل شايسته تو و وظيفه تو اينست که:
قالَ خدا ميفرمايد أَلّا تُكَلِّمَ النّاس‌َ ثَلاثَةَ أَيّام‌ٍ إِلّا رَمزاً که عبارت از روزه صمت باشد که در شرايع سابقه بوده.
وَ اذكُر رَبَّكَ كَثِيراً که شايد اشاره بنماز باشد چنانچه اطلاق ذكر بر نماز شده أَقِم‌ِ الصَّلاةَ لِذِكرِي.
وَ سَبِّح تسبيح تنزيه حق است از جميع عيوب و تقديس از جميع نواقص بِالعَشِي‌ِّ وَ الإِبكارِ ظاهرا مراد اينکه باشد که شب و روز مشغول تسبيح باش نه خصوص اول شب و اول صبح.
و بالجمله وظيفه تو عبادت و بندگي است از روزه و نماز و ذكر، كار ديگري از تو متوقّع نيستيم و عمل ديگري احتياج ندارد خداوند بقدرت كامله‌اش اينکه موهبت را بتو عطا خواهد فرمود با اينکه سن‌ّ پيري و نزا بودن عيالت و شكر گذار حق باش.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 41)- در اینجا زکریا تقاضای نشانه‌ای بر این بشارت می‌کند، تا قلبش مالامال از اطمینان شود همان گونه که ابراهیم خلیل تقاضای مشاهده صحنه معاد برای آرامش هر چه بیشتر قلب می‌نمود زکریا عرضه داشت: «پروردگارا! نشانه‌ای برای من قرار ده» (قالَ رَبِّ اجْعَلْ لِی آیَةً).
در پاسخ خداوند به او «گفت: نشانه تو آن است که سه روز با مردم جز به اشاره و رمز سخن نخواهی گفت» و زبان تو بدون هیچ عیب و علت برای گفتگوی با مردم از کار می‌افتد (قالَ آیَتُکَ أَلَّا تُکَلِّمَ النَّاسَ ثَلاثَةَ أَیَّامٍ إِلَّا رَمْزاً).
«ولی پروردگار خود را (به شکرانه این نعمت) بسیار یاد کن و هنگام شب و صبحگاهان او را تسبیح گوی» (وَ اذْکُرْ رَبَّکَ کَثِیراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِیِّ وَ الْإِبْکارِ).
به این ترتیب خداوند درخواست زکریا را پذیرفت و سه شبانه‌روز زبان او بدون هیچ عامل طبیعی از سخن گفتن با مردم باز ماند در حالی که به ذکر خدا مترنم بود، این وضع عجیب نشانه‌ای از قدرت پروردگار بر همه چیز بود، خدایی که می‌تواند زبان بسته را به هنگام ذکرش بگشاید، قادر است از رحم عقیم و بسته، فرزندی با ایمان که مظهر یاد پروردگار باشد به وجود آورد.
نکات آیه
۱ - زکریا از پروردگار، نشانه تحقق بشارت اعطاى ذریّه را درخواست کرد. (قال ربّ اجعل لى ایة)
۲ - توجّه زکریا به ربوبیّت خدا، در هنگام دعا (قال ربّ اجعل لى ایة)
۳ - ناتوانى زکریا بر تکلّم تا سه روز، نمودى از قدرت خداوند بر تحقق مشیّت خویش (کذلک اللّه یفعل ما یشاء. قال ربّ اجعل لى ایة قال ایتک الاّ تکلّم الناس ثلثة ایّام) ظهور «الاّ تکلم»، در نفى قدرت از متکلّم است.
۴ - ناتوانى زکریا بر تکلّم تا سه روز، نشانه الهى بودن بشارت اعطاى فرزند به وى (قال ربّ اجعل لى ایة قال ایتک الاّ تکلّم الناس ثلثة ایّام) درخواست آیه و نشانه (اجعل لى ایة) از سوى زکریا، براى تشخیص الهى بودن بشارت بوده است.
۵ - گفتگوى حضرت زکریا با خداوند متعال (قال ربّ ... قال ایتک)
۶ - قدرت زکریّا تنها بر ذکر و تسبیح خداوند، نشانه الهى بودن بشارتى که دریافت کرده بود.* (قال ایتک الاّ تکلّم النّاس ... و اذکر ربّک کثیراً و سبّح) بنابراینکه «اذکر» به معناى ذکر لسانى باشد.
۷ - زکریا خواستار نشانه اى شهودى و حسّى، براى اطمینان قلب خویش نسبت به اعطاى فرزند به وى* (قال ربّ اجعل لى ایة قال ایتک الاّ تکلّم الناس)
۸ - اشتیاق زکریا به دانستن زمان تحقق بشارت الهى و درخواست نشانه اى براى آن* (قال ربّ اجعل لى ایة) به نظر مى رسد که نسبت به اصل بشارت (فرزنددار شدن) اطمینان داشته است، چون ملائکه به آن تصریح کرده اند، بنابراین، تنها نشانه اى را براى زمان تحقق آن بشارت از خداوند درخواست کرده بود.
۹ - وجود روزه سکوت (خوددارى از سخن گفتن) در ادیان گذشته* (قال ایتک الاّ تکلّم الناس)
۱۰ - کاربرد اعجاز در اثبات حقایق، حتى براى انبیاى الهى (قال ایتک الاّ تکلّم الناس ثلثة ایّام)
۱۱ - امر خداوند به زکریا، مبنى بر کثرت یاد و تسبیح او، به هنگام صبح و شام (و اذکر ربّک کثیراً و سبّح بالعشىّ و الابکار)
۱۲ - کثرت یاد خداوند و تسبیح او در صبح و شام (همه گاه)، مطلوب اوست. (و اذکر ربّک کثیراً و سبّح بالعشىّ و الابکار)
۱۳ - کثرت یاد خدا و تسبیح او، سپاس نعمت اوست. (ایتک ... و اذکر ربّک کثیراً و سبّح) پس از بشارت به اعطاى فرزند و قرار علامت براى الهى بودن بشارت، زکریا مأمور به ذکر خدا مى شود; لذا به نظر مى رسد دستور ذکر، براى شکر آن نعمتها باشد.
۱۴ - آغاز و پایان روز، از مناسبترین اوقات براى یاد خدا (و اذکر ربّک ... بالعشىّ و الابکار)
۱۵ - سه روز روزه سکوت (سخن نگفتن جز با رمز و اشاره)، کثرت ذکر خدا و تسبیح او، دستورالعمل خدا به زکریا براى دستیابى به خواسته خویش (فرزند صالح)* (قال ایتک الاّ تکلّم ... و اذکر ربّک کثیراً و سبّح) در برداشت فوق، فعل «الاّ تکلّم» که به صیغه نفى است، به معناى نهى گرفته شده است; به قرینه فعل امر «اذکر» که بر آن عطف شده است.
روایات و احادیث
۱۶ - زکریّا، با توجّه به امکان غیر الهى بودن بشارت اعطاى یحیى به وى، از خداوند درخواست نشانه کرد. (انّ اللّه یبشّرک بیحیى ... قال ربّ اجعل لى ایة) امام صادق (ع): ان زکریّا لمّا دعا ربّه ان یهب له ذکراً فنادته الملائکة بما نادته به احبّ ان یعلم ان ذلک الصوت من اللّه ... و ذلک قول اللّه: «ربّ اجعل لى آیة ...».[۱]
۱۷ - اشاره با سر، تکلّم رمزى سه روزه زکریا با مردم (الاّ تکلّم النّاس ثلثة ایّام الاّ رمزا) امام باقر یا امام صادق (ع) درباره آیه فوق فرمود: فکان یؤمى برأسه و هو الرّمز.[۲]
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: ۴
- ادیان: ۹
- اطمینان: عوامل اطمینان ۷
- انبیا: دعاى انبیا ۱، ۲، ۷
- تسبیح: آثار تسبیح ۱۳ ; آداب تسبیح ۱۱، ۱۵ ; ارزش تسبیح ۱۲
- خدا: اوامر خدا ۱۱، ۱۵ ; بشارت خدا ۸ ; ربوبیت خدا ۲ ; قدرت خدا ۳ ; مشیّت خدا ۳
- دعا: آداب دعا ۲ ; زمینه اجابت دعا ۱۵
- ذکر: آداب ذکر ۱۵ ; ذکر خدا ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵ ; وقت ذکر ۱۴
- روزه: روزه سکوت ۹، ۱۵ ; روزه در ادیان ۹
- زکریّا (ع): ۳ بشارت به زکریّا (ع) ۱، ۴، ۶، ۸، ۱۶ ; تسبیح زکریّا (ع) ۱۱ ; دعاى زکریّا (ع) ۲، ۷، ۱۶ ; روزه زکریّا (ع) ۱۵، ۱۷ ; مناجات زکریّا (ع) ۵
- شکر: شکر نعمت ۱۳
- شناخت: شناخت حسّى ۷
- معجزه: اهمیّت معجزه ۱۰
- مناجات: ۵
- یحیى (ع): ۱۶
منابع
