الحشر ٧
ترجمه
| الحشر ٦ | آیه ٧ | الحشر ٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَهْلِ الْقُری»: اهالی آبادیها. «فَلِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ ...»: (نگا: انفال / ). «دُولَةً»: چیزی را که مردمان میان خود دست بدست می‌گردانند. با واژه (تداول) همریشه و تقریباً هم‌معنی است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ اعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ... (۸)
وَ الَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ... (۰) يَعِدُهُمْ وَ يُمَنِّيهِمْ وَ مَا... (۰) قَالَ يَا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ... (۴)
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۰، سوره حشر
- آيات مربوط به اخراج بنى النضير از سرزمينشان
- معناى اينكه فرمود: ((يخربون بيوتهم بايديهم و ايدى المؤ منين ))
- قطع كردن و نكردن درختان را بنى النضير به اذن خدا بود
- موارد مصرف ((فيى ء))
- فقراى مهاجرين يكى از مصاديق فى در راه خدا
- شرح آيه : ((و الذين تبوؤ ا الدار و الايمان ...)) كه متضمن مدح انصار در چشمنداشتنشان به اموالى كه بين مهاجران تقسيم شده مى باشد
- جملات ديگرى از كلام خدا در مدح انصار
- رواياتى درباره ماجراى اخراج و تبعيد بنى النضير
- روايتى در چشم پوشى انصار از غنائم آنان براى تقسيم بين مهاجرين
- چند روايت درباره فيى و موارد مصرف آن ، و درذيل آيه ((ما آتيكم الرسول فخذوه ...))
- چند روايت درباره ايماان و اينكه دين حب ، و حب دين است و درباره صفت رذيله ((شرح ))
نکات آیه
۱ - «فىء» غنیمتى قرار داده شده از سوى خداوند در اختیار پیامبر(ص)، براى مصارف ششگانه (ما أفاء اللّه على رسوله من أهل القرى فللّه و للرسول)
۲ - حکم «فىء» شامل همه غنایم به دست آمده بدون جنگ و نبرد، و غیر مختص به غنیمت هاى بنى نضیر (ما أفاء اللّه على رسوله من أهل القرى) جمع آمدن واژه «قرى»، مى رساند که حکم «فىء» اختصاص به غنایم بنى نضیر ندارد.
۳ - به کارگیرى «فىء» در احیاى دین و راه خدا، از جمله مصارف آن است. (ما أفاء اللّه على رسوله ... فللّه) برداشت یاد شده، بر این مبنا است که ذکر «فللّه» براى بیان موارد مصرف «فئ» باشد و نه تیمن و تبرک (چنان که برخى برآنند).
۴ - پیامبر خدا و «ذى القربى»، هر یک داراى سهمى جداگانه از سهام «فىء» (ما أفاء اللّه على رسوله ... و للرسول و لذى القربى)
۵ - یتیمان، بینوایان و در راه ماندگان (ابن السبیل) از جمله سهم بران «فىء» (ما أفاء اللّه على رسوله ... فللّه ... و الیتمى و المسکین وابن السبیل)
۶ - تعیین مصارف ششگانه براى «فىء»، به منظور تعدیل ثروت و تمرکز نیافتن آن در میان ثروتمندان (و ما أفاء اللّه ... فللّه ... کى لایکون دولة بین الأغنیاء)
۷ - اهتمام دین به برقرارى عدالت اجتماعى، از طریق تشریع قوانین (ما أفاء اللّه على رسوله ... کى لایکون دولة بین الأغنیاء منکم)
۸ - وجود افرادى غنى و توانگر در میان مسلمانان مدینه، در سال هاى نخست هجرت * (کى لایکون دولة بین الأغنیاء منکم) برداشت یاد شده بدان احتمال است که مراد از «أغنیاء»، غنى نسبى نباشد; بلکه به معناى افرادى باشد که در جامعه آن عصر، توانمند به حساب مى آمدند.
۹ - فرمان الهى، به تسلیم بودن مؤمنان در برابر صلاحدید پیامبر(ص) در چگونگى تقسیم «فئ» (و ما ءاتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا) با توجه به نزول آیه در مورد تقسیم فىء مطلب بالا قابل برداشت است.
۱۰ - پیامبر(ص) صاحب اختیار مصرف فىء در موارد تعیین شده از جانب خدا (و ما ءاتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا) از تعبیر «و ما آتاکم...» استفاده مى شود که «فىء» نخست در اختیار پیامبر قرار مى گیرد و او است که بر اساس موازین عطا مى کند و یا دریغ مى دارد.
۱۱ - رأى و تشخیص پیامبر(ص)، ملاک تعیین سهم مستحقان فىء (و ما ءاتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا) با توجه به این که آیه شریفه، در مورد تقسیم «فىء» است، مطلب بالا استفاده مى شود.
۱۲ - «فىء»، در اختیار حکومت اسلامى، براى به کارگیرى در مصارف تعیین شده آن* (و ما ءاتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا) برداشت یاد شده بدان احتمال است که پیامبر(ص)، در این آیه به عنوان رهبر جامعه اسلامى، صاحب اختیار «فىء» شناخته شده باشد; زیرا عمر شخص پیامبر(ص) محدود است; ولى مسأله «فىء» همچنان استمرار دارد. پس باید تفویض اختیار به منصب باشد (کسانى که اهلیت حکومت را دارند).
۱۳ - ضرورت پیروى بى چون و چرا، از پیامبر(ص) (و ما ءاتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا)
۱۴ - لزوم رعایت تقواى الهى و بیم داشتن از مخالفت با او (و اتّقوا اللّه)
۱۵ - اطاعت بى چون و چرا از برنامه هاى پیامبر(ص)، نمودى از تقواى الهى (و ما ءاتیکم الرسول فخذوه ... و اتّقوا اللّه) از ارتباط «اتقوا اللّه» با «ما آتاکم...» مطلب یاد شده استفاده مى شود.
۱۶ - کیفر و مجازات الهى، سخت و سهمگین است. (إنّ اللّه شدید العقاب )
۱۷ - بى تقوایان و مخالفت کنندگان با پیامبر(ص)، داراى کیفرى شدید (و ما ءاتیکم الرسول فخذوه ... و اتّقوا اللّه إنّ اللّه شدید العقاب )
۱۸ - توجه به کیفرهاى شدید الهى، زمینه ساز گرایش به تقوا و عدم مخالفت با خدا و رسول او (و ما ءاتیکم الرسول ... و اتّقوا اللّه إنّ اللّه شدید العقاب) از این که خداوند پس از «اتّقوا اللّه» شدت عقاب خویش را یادآور شده است; نکته بالا استفاده مى شود.
روایات و احادیث
۱۹ - «عن أبى عبداللّه(ع) ... ان جمیع ما بین السماء و الأرض للّه عزّوجلّ و لرسوله و لأتباعهما من المؤمنین فما کان من الدنیا فى أیدى المشرکین و الکفار... ظلموا فیه المؤمنین و غلبوهم علیه فما أفاء اللّه على رسوله، فهو حقّهم أفاء اللّه علیهم و ردّه إلیهم ... فما رجع إلى مکانه ... فقد فاء;[۱] از امام صادق(ع) روایت شده ... تمام آنچه بین آسمان و زمین هست، از آنِ خداى عزّوجلّ و رسول او و پیروان مؤمنشان است ... پس هر چه از [اموال] دنیا در دست مشرکان و کافران هست ... ظلمى است که آنان بر مؤمنان روا داشته و [در استیلا بر آن اموال] بر مؤمنان غلبه کرده اند ... پس آنچه را خداوند به رسول خود برگردانده، حق آنها بوده که او به آنها رد کرده است ... چیزى را که به مکان خود برگردد [مى گویند] «قد فاء»».
۲۰ - «عن فضیل بن یسار، قال: سمعت أباعبداللّه(ع) یقول: ...ان اللّه عزّوجلّ أدّب نبیّه ... ثمّ فوّض إلیه أمر الدین و الاُمّة لیسوس عباده فقال عزّوجلّ: «ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا...»;[۲] فضیل بن یسار گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: خداوند عزّوجلّ، رسول خود را به صفات نیک آراست... سپس امر دین و امت را به او واگذار کرد تا سیاست اداره امور امت را بر عهده گیرد. پس خداى عزّوجلّ فرمود: ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا...».
موضوعات مرتبط
- ابن السبیل: فىء به ابن السبیل ۵
- احکام :۲، ۳
- اسماء و صفات: شدیدالعقاب ۱۶
- اطاعت: آثار اطاعت از محمد(ص) ۱۵; اهمیت اطاعت از محمد(ص) ۱۳; زمینه اطاعت از محمد(ص) ۱۸
- بى تقوایان: کیفر بى تقوایان ۱۷
- تقوا: اهمیت تقوا ۱۴; زمینه تقوا ۱۸; نشانه هاى تقوا ۱۵
- ثروت: روش تعدیل ثروت ۶
- حکومت اسلامى: اختیارات حکومت اسلامى ۱۲
- خدا: اوامر خدا ۹; کیفرهاى خدا ۱۶; مالکیت خدا ۱۹
- دین: اهمیت احیاى دین ۳
- ذکر: آثار ذکر کیفرهاى خدا ۱۸
- ذوى القربى: فىء به ذوى القربى ۴
- عدالت: اهمیت عدالت اجتماعى ۷
- غزوه بنى نضیر: غنایم غزوه بنى نضیر ۲
- فىء: احکام فىء ۲، ۳; تقسیم فىء ۹، ۱۱، ۱۲; حقیقت فىء ۱۹; فلسفه مصارف فىء ۶; مالک فىء ۱، ۴، ۵، ۱۰، ۱۲; مصارف فىء ۳، ۴، ۵
- کیفر: کیفر شدید ۱۶; مراتب کیفر ۱۶، ۱۷، ۱۸
- مؤمنان: انقیاد مؤمنان ۹; حقوق مؤمنان ۱۹; مالکیت مؤمنان ۱۹
- محمد(ص): احکام خاص محمد(ص) ۱; اختیارات محمد(ص) ۱۰، ۲۰; رسالت محمد(ص)۲۰; فضایل محمد(ص) ۲۰; فىء به محمد(ص) ۴; کیفر مخالفان محمد(ص)۱۷; مالکیت محمد(ص) ۱۹; نقش محمد(ص) ۹، ۱۱
- مدینه: ثروتمندان مدینه در صدراسلام ۸
- مساکین: فىء به مساکین ۵
- یتیمان: فىء به یتیمان ۵
