أَفَاء
«أَفاءَ» از مادّه «فىء» در اصل به معناى «رجوع و بازگشت» است و این که بر یک دسته از غنائم «فىء» (بر وزن شىء) اطلاق شده است شاید به این خاطر باشد که خداوند تمام مواهب این جهان را در اصل براى مؤمنان، و قبل از همه، براى پیغمبر گرامیش که اشرف کائنات و خلاصه موجودات است، آفریده. و افراد غیر مؤمن و گنهکار، در حقیقت غاصبان این اموالند (هر چند بر حسب قوانین شرعى یا عرفى مالک محسوب شوند) و هنگامى که این اموال به صاحبان حقیقى باز مى گردد، شایسته عنوان «فىء» است. «أَفاءَ اللّهُ» از مادّه «فىء» (بر وزن شىء) به اموالى نیز گفته مى شود که بدون مشقت به دست مى آید. لذا به غنائم جنگى و همچنین «انفال» (ثروت هاى طبیعى که متعلق به حکومت اسلامى است و مالک مشخص ندارد) اطلاق مى شود.
«راغب» در «مفردات» مى گوید: «فىء» به معناى بازگشت و رجوع به حالت نیک است، و اگر به «سایه» فىء گفته مى شود به خاطر این است که حالت برگشت دارد، سپس، مى افزاید: به اموال بى دردسر نیز «فىء» مى گویند، چون با تمام حسنى که دارد، باز هم مثل سایه عارضى و از بین رفتنى است! درست است که در غنائم جنگى گاهى دردسر فراوان است، ولى از آنجا که باز با مقایسه با اموال دیگر، دردسر کمترى دارد، و گاه اموال هنگفتى در یک حمله به دست مى آید، «فىء» به آن اطلاق شده است. «فِىء» به سایه اى گفته مى شود که تنها در مقابل یک مبدأ نورانى به وجود مى آید، همچون سایه درختان در مقابل آفتاب.
ریشه کلمه
- فىء (۸ بار)
