روایت:من لايحضره الفقيه جلد ۱ ش ۲۸۶۱

آدرس: من لا يحضره الفقيه، جلد ۱، أَبْوَابُ الصَّلَاةِ وَ حُدُودِهَا-بَابُ عِلَّةِ التَّقْصِيرِ فِي السَّفَر

ذكر الفضل بن شاذان النيسابوري رحمه الله في العلل التي سمعها من الرضا ع :

إِنَّ اَلصَّلاَةَ إِنَّمَا قُصِرَتْ فِي اَلسَّفَرِ لِأَنَّ اَلصَّلاَةَ اَلْمَفْرُوضَةَ أَوَّلاً إِنَّمَا هِيَ عَشْرُ رَكَعَاتٍ وَ اَلسَّبْعُ إِنَّمَا زِيدَتْ فِيهَا بَعْدُ فَخَفَّفَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنِ اَلْعَبْدِ تِلْكَ اَلزِّيَادَةَ لِمَوْضِعِ سَفَرِهِ وَ تَعَبِهِ وَ نَصَبِهِ وَ اِشْتِغَالِهِ بِأَمْرِ نَفْسِهِ وَ ظَعْنِهِ وَ إِقَامَتِهِ لِئَلاَّ يَشْتَغِلَ عَمَّا لاَ بُدَّ مِنْهُ مِنْ مَعِيشَتِهِ رَحْمَةً مِنَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَعَطُّفاً عَلَيْهِ إِلاَّ صَلاَةَ اَلْمَغْرِبِ فَإِنَّهَا لاَ تُقَصَّرُ لِأَنَّهَا صَلاَةٌ مُقَصَّرَةٌ فِي اَلْأَصْلِ وَ إِنَّمَا وَجَبَ اَلتَّقْصِيرُ فِي ثَمَانِيَةِ فَرَاسِخَ لاَ أَقَلَّ مِنْ ذَلِكَ وَ لاَ أَكْثَرَ لِأَنَّ ثَمَانِيَةَ فَرَاسِخَ مَسِيرَةُ يَوْمٍ لِلْعَامَّةِ وَ اَلْقَوَافِلِ وَ اَلْأَثْقَالِ فَوَجَبَ اَلتَّقْصِيرُ فِي مَسِيرَةِ يَوْمٍ وَ لَوْ لَمْ يَجِبْ فِي مَسِيرَةِ يَوْمٍ لَمَا وَجَبَ فِي مَسِيرَةِ أَلْفِ سَنَةٍ وَ ذَلِكَ لِأَنَّ كُلَّ يَوْمٍ يَكُونُ بَعْدَ هَذَا اَلْيَوْمِ‏ فَإِنَّمَا هُوَ نَظِيرُ هَذَا اَلْيَوْمِ فَلَوْ لَمْ يَجِبْ فِي هَذَا اَلْيَوْمِ لَمَا وَجَبَ فِي نَظِيرِهِ إِذْ كَانَ نَظِيرُهُ مِثْلَهُ لاَ فَرْقَ بَيْنَهُمَا وَ إِنَّمَا تُرِكَ تَطَوُّعُ اَلنَّهَارِ وَ لَمْ يُتْرَكْ تَطَوُّعُ اَللَّيْلِ لِأَنَّ كُلَّ صَلاَةٍ لاَ يُقَصَّرُ فِيهَا لاَ يُقَصَّرُ فِي تَطَوُّعِهَا وَ ذَلِكَ أَنَّ اَلْمَغْرِبَ لاَ يُقَصَّرُ فِيهَا فَلاَ تَقْصِيرَ فِيمَا بَعْدَهَا مِنَ اَلتَّطَوُّعِ وَ كَذَلِكَ اَلْغَدَاةُ لاَ تَقْصِيرَ فِيهَا فَلاَ تَقْصِيرَ فِيمَا قَبْلَهَا مِنَ اَلتَّطَوُّعِ وَ إِنَّمَا صَارَتِ اَلْعَتَمَةُ مَقْصُورَةً وَ لَيْسَ تَتْرُكُ رَكْعَتَيْهَا لِأَنَّ اَلرَّكْعَتَيْنِ لَيْسَتَا مِنَ اَلْخَمْسِينَ وَ إِنَّمَا هِيَ زِيَادَةٌ فِي اَلْخَمْسِينَ تَطَوُّعاً لِيُتِمَّ بِهِمَا بَدَلَ كُلِّ رَكْعَةٍ مِنَ اَلْفَرِيضَةِ رَكْعَتَيْنِ مِنَ اَلتَّطَوُّعِ وَ إِنَّمَا جَازَ لِلْمُسَافِرِ وَ اَلْمَرِيضِ أَنْ يُصَلِّيَا صَلاَةَ اَللَّيْلِ فِي أَوَّلِ اَللَّيْلِ لاِشْتِغَالِهِ وَ ضَعْفِهِ وَ لِيُحْرِزَ صَلاَتَهُ فَيَسْتَرِيحَ اَلْمَرِيضُ فِي وَقْتِ رَاحَتِهِ وَ لِيَشْتَغِلَ اَلْمُسَافِرُ بِاشْتِغَالِهِ وَ اِرْتِحَالِهِ وَ سَفَرِهِ

ترجمه

‏محمد جواد غفارى, من لا يحضره الفقيه - جلد ۲ - ترجمه على اكبر و محمد جواد غفارى و صدر بلاغى, ۱۳۷

فضل بن شاذان نيشابورى- رحمه اللَّه- جزء عللى كه براى قصر خواندن نماز در سفر از امام رضا عليه السّلام شنيده است ياد آور شده كه آن حضرت فرمود: اينكه نماز در سفر كوتاه و شكسته شده باين جهت است كه نماز واجبى كه خداوند متعال در ابتدا بر خلايق مقرّر فرمود تنها ده ركعت بود، بعد هفت ركعت ديگر نيز (وسيله پيامبر خدا صلّى اللَّه عليه و آله) به آن افزوده شد، پس خداوند عزّ و جلّ آن هفت ركعت زيادتى را (يعنى اكثر آن را كه شش ركعت باشد) از بندگان ساقط فرمود بخاطر وضع خاصّى كه سفر دارد و رنج و مشقّت آن كه مسافر بكارهاى خود مى‏پردازد و بايد بار بردارد و در جايى فرود آيد و منزل گزيند كه هم لازمه سفر است‏ تا از امورى كه ناگزير براى معاش خود بايد مسافر بدان پردازد باز نماند، و اين ناشى از رحمت و مهربانى خداوند عزّ و جلّ بر بندگان خويش است، مگر در مورد نماز مغرب كه قصر نمى‏شود زيرا در اصل يك بار كوتاه شده و خود نماز شكسته است، و نيز قصر كردن نماز در هشت فرسخ واجب گرديده نه كمتر از آن و نه بيشتر از آن بعبارت ديگر به كمتر يا بيشتر از آن منوط نشده زيرا كه هشت فرسخ براى عموم مردم و كاروانها و بارها كه با مسافران جابجا مى‏شود مسافتى است كه در يك روز مى‏پيمايند، پس قصر در مسافت يك روزه واجب شده است، اگر براى مسافت يك روز واجب نمى‏شد مسلما براى مسافت هزار سال راه هم واجب نميگرديد چرا كه هر روز كه پس از امروز فرا ميرسد خود همانند امروز است، پس چنانچه براى امروز واجب نشود براى روز بعد هم كه همانند امروز است و هيچ فرقى بين آن دو نيست هم واجب نميگردد. و امّا چرا نافله روز ساقط شده و نافله شب ساقط نشده است زيرا هر نمازى كه قصر در آن راه ندارد در نافله آن نيز تقصير اعمال نمى‏شود، و باين ترتيب نماز مغرب كه در سفر شكسته خوانده نمى‏شود در نافله پس از آن نيز قصر نمى‏كنند، و همچنين است نماز صبح كه چون تقصير در آن نمى‏شود در نافله صبح نيز كه بعنوان سنّت پيش از آن بجا مى‏آورند نيز تقصير راه ندارد. و أمّا چرا نماز خفتن كوتاه شده ولى در دو ركعت آن قصر نشده زيرا آن دو ركعت «وتيره» جزء پنجاه ركعت نمازهاى واجب‏ و سنّت و مؤكّده نيست، بلكه آن دو ركعت از روى استحباب به پنجاه ركعت يا بر نوافل افزوده شده تا بدل هر ركعت از فريضه دو ركعت از نافله بدان وسيله تمام و كامل شود. و نيز براى مسافر و بيمار جايز است كه بخاطر اشتغال و ناتوانى نماز شب را در آغاز شب بجا آورند و نيز حالت مراقبت خود را بر نماز شب كه مبادا از ايشان فوت شود حفظ كرده باشند، و بيمار بتواند در طول شب استراحت كرده، و مسافر نيز كارهاى لازم را از حيث بارگيرى و براه افتادن و ادامه سفر انجام دهد.