الزمر ٢٢
ترجمه
| الزمر ٢١ | آیه ٢٢ | الزمر ٢٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«شَرَحَ صَدْرَهُ»: (نگا: انعام / طه / ). «عَلی نُورٍ»: دارای نور هدایت است (نگا: مائده / و ، نور / ، حدید / ). بینش روشن خدادادی. «أَفَمَن شَرَحَ ...»: جواب (مَنْ) محذوف است که مفهوم از سیاق سخن است و تقدیر چنین است: أَفَمَن شَرَحَ اللهُ صَدْرَهُ لِلإِسْلامِ فَهُوَ عَلی نُورٍ کَمَنْ هُوَ قَاسِی الْقَلْبِ لا یَهْتَدِی بِنُورٍ. (نگا: محمّد / ). «ذِکْرِ اللهِ»: یاد خدا. قرآن خدا (نگا: آل‌عمران / ، اعراف / و ، حجر / و نحل / ). «الْقَاسِیَةِ»: سخت و سنگین (نگا: مائده / ، حجّ / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۲۱ - ۳۷ سوره زمر
- لازمه هدايت ، شرح صدر براى اسلام ، و لازمه ضلالت ، قساوت قلب از ياد خداست
- مراد از اينكه قرآن احسن الحديث ، كتابا متشابها و مثانى است و...
- هدايت فقط كار خداست ، بدون واسطه يا به واسطه انبياء و اولياء
- معنى و مراد از افمن يتقى بوجهه سوء العذاب يوم القيمة
- مثلى براى بيان حال موحد و مشرك ضرب الله مثلا رجلا فيه شركاء...
- مراد از كذب بر خدا و اينكه چرا مرتكب آن اظلم = ستمگرترين است
- بيان پاداش پرهيزگاران نزد خداوند
- رواياتى در ذيل آيه : افمن شرح الله صدره للاسلام ...، عند ربكم تختصمون و مراد ازالذى جاء بالصدق ... و...
- دو روايت درباره مراد از الذى بالصدق
نکات آیه
۱ - مؤمنان، برخوردار از شرح صدر و روح تسلیم و انقیاد در برابر حق (أفمن شرح اللّه صدره للإسلم) «شرح» به معناى بسط و سعه است و شرح صدر به معناى بسط و گشادن سینه و قلب براى تحمل و پذیرش سخن حق است. «اسلام» در دو معنا به کار مى رود ۱- تسلیم و انقیاد، ۲- دین اسلام. گفتنى است که برداشت بالا مبتنى بر معناى نخست اسلام است آیه شریفه نیز درصدد بیان اوصاف مؤمنان است.
۲ - گرایش به دین اسلام، در گرو وجود سعه صدر و روح پذیرش حق در انسان است. (أفمن شرح اللّه صدره للإسلم)
۳ - اسلام، نام دین حضرت محمد(ص) و شناخته شده در دوران نخستین رسالت (أفمن شرح اللّه صدره للإسلم) گفتنى است که شناخته شده بودن نام اسلام در صدر اسلام، با توجه به مکى بودن سوره و آیه مورد بحث است.
۴ - شرح صدر، زمینه ساز تابش نور هدایت خداوند بر قلب انسان و استفاده از دلایل و برهان هاى الهى (أفمن شرح اللّه صدره للإسلم فهو على نور من ربّه) «نور» در آیه شریفه، کنایه از هدایت، دلایل و براهین الهى است. تفریع «فهو على نور من ربّه» بر «أفمن شرح اللّه صدره للإسلام»، گویاى برداشت بالا است.
۵ - اسلام، دین متکى بر معرفت و برهان و دلیل (أفمن شرح اللّه صدره للإسلم فهو على نور من ربّه)
۶ - مؤمنان، برخوردار از معرفت و نور هدایت الهى (فهو على نور من ربّه)
۷ - شرح صدر و برخوردارى از نور و برهان هاى الهى، از اوصاف صاحبان عقل و خرد ناب است. (لکن الذین اتّقوا ... إنّ فى ذلک لذکرى لأُولى الألبب . أفمن شرح اللّه صدره للإسلم فهو على نور من ربّه) برداشت یاد شده بر این دیدگاه استوار است که آیه شریفه، تفریع بر دو آیه پیشین بوده و بیان براى آن دو باشد که در اوصاف تقواپیشگان و صاحبان عقل و خرد ناب است.
۸ - هدایت انسان هاى حق پذیر و داراى شرح صدر، مقتضاى ربوبیت الهى است. (أفمن شرح اللّه صدره للإسلم فهو على نور من ربّه)
۹ - انقیاد و تسلیم، روح ادیان الهى و توحیدى (أفمن شرح اللّه صدره للإسلم فهو على نور من ربّه)
۱۰ - وجود اختلاف اساسى انسان مؤمن حق پذیر و نرم دل با کافر حق ناپذیر و سنگدل، از نظر شخصیت و سرنوشت (أفمن شرح اللّه صدره للإسلم فهو على نور من ربّه فویل للقسیة قلوبهم) «من» در آیه شریفه، اسم موصول و مبتدا است و خبر آن - به قرینه جمله بعدى (فویل للقاسیة قلوبهم...) - جمله اى محذوف مى باشد. تقدیر کلام چنین است: «أفمن شرح اللّه صدره للإسلام ... کمن قسا قلبه». بنابراین مى توان گفت: آیه شریفه درصدد مقایسه میان شخصیت دو انسان مؤمن و کافر و سرنوشت آنان در آینده است.
۱۱ - مقایسه کردن میان نیکان و بدان، از روش هاى تربیتى قرآن (أفمن شرح اللّه صدره للإسلم فهو على نور من ربّه فویل للقسیة قلوبهم)
۱۲ - سنگدلان غافل از خدا، دچار سرنوشتى دردآور (فویل للقسیة قلوبهم من ذکر اللّه) واژه «ویل» براى تفجیع و تحسّر است و در جایى به کار مى رود که حادثه دردآورى پیش آمده و یا در شرف وقوع باشد.
۱۳ - قساوت قلب و سنگدلى، مانع پذیرش حق و تابش نور الهى بر قلب ها (أفمن شرح اللّه صدره للإسلم ... فویل للقسیة قلوبهم من ذکر اللّه) توصیف کافران به قساوت قلب و سنگدلى، در برابر مؤمنان - که از نور هدایت الهى برخورداراند - مى تواند بیانگر این نکته باشد که قساوت قلب، مانع تابش نور هدایت الهى در قلب ها است.
۱۴ - یاد خدا، نشانه شرح صدر و نرم دلى و پاکى از قساوت قلب است. (فویل للقسیة قلوبهم من ذکر اللّه) در این آیه از ویژگى هاى سنگدلان، غفلت و دورى از یاد خدا برشمرده شده است. بنابراین مى توان استفاده کرد آنان که یاد خدا مى کنند چنین نیستند; بلکه همواره با شرح صدر و نرم دلى به سر مى برند.
۱۵ - کافران اسلام گریز، دچار سنگدلى و قساوت قلب اند. (فویل للقسیة قلوبهم من ذکر اللّه)
۱۶ - کسانى که قلبشان دچار قساوت بوده و دلشان سخت مى باشد، در گمراهى شدید و آشکارى به سر مى برند. (فویل للقسیة قلوبهم من ذکر اللّه أُولئک فى ضلل مبین) آشکار بودن ضلالت سنگدلان، مى تواند به خاطر شدید و بسیار بودن آن باشد; به گونه اى که این حقیقت براى همگان محرز و انکارناپذیر است.
۱۷ - قساوت قلب و خدا فراموشى، نشانه گمراهى سخت و آشکار (فویل للقسیة قلوبهم من ذکر اللّه أُولئک فى ضلل مبین)
روایات و احادیث
۱۸ - «روى أنّ النبىّ(ص) قرأ «أفمن شرح اللّه صدره للإسلام فهو على نور من ربّه» فقال إنّ النور إذا وقع فى القلب إنفسح له و انشرح، قالوا: یا رسول اللّه فهل لذلک علامة یعرف بها؟ قال: التجافى عن دارالغرور و الإنابة إلى دار الخلود و الإستعداد للموت قبل نزول الموت;[۱] از رسول خدا(ص) روایت شده است که آن حضرت آیه «أفمن شرح اللّه صدره للإسلام فهو على نور من ربّه» را تلاوت کرد و آن گاه فرمود: هنگامى که نور وارد قلب مى شود، قلب براى اسلام باز و گشاده مى گردد. گفتند: اى رسول خدا! آیا علامتى براى آن هست که به وسیله آن شناخته شود؟ فرمود: علامت آن پهلو تهى کردن از خانه غرور و بازگشت به خانه جاویدان و آماده شدن براى مرگ قبل از آمدن آن است».
موضوعات مرتبط
ادیان آسمانى: حقیقت ادیان آسمانى ۹ اسلام: زمینه قبول اسلام ۱۸; شهرت اسلام ۳; عقلانیت اسلام ۵; ویژگیهاى اسلام ۵ انقیاد: اهمیت انقیاد ۹ اولواالالباب: شرح صدر اولواالالباب ۷; صفات اولواالالباب ۷ ایمان: زمینه ایمان به اسلام ۲ تربیت: روش تربیت ۱۱ حق: آثار حق پذیرى ۲; زمینه حق پذیرى ۱۸; منشأ هدایت حق پذیران ۸; موانع حق پذیرى ۱۳ خدا: آثار ربوبیت خدا ۸; آثار نور خدا ۱۸ ذکر: ذکر خدا ۱۴ سنگدلان: سرنوشت شوم سنگدلان ۱۲; غفلت سنگدلان ۱۲; گمراهى سنگدلان ۱۶ شرح صدر: آثار شرح صدر ۲، ۴; نشانه هاى شرح صدر ۱۴، ۱۸ غفلت: آثار غفلت ۱۷ قلب: آثار قساوت قلب ۱۳، ۱۷; نشانه هاى رقت قلب ۱۴ کافران: حق ناپذیرى کافران ۱۰; سرنوشت کافران ۱۰; شخصیت کافران ۱۰; قساوت قلب کافران ۱۰، ۱۵ گمراهى: گمراهى آشکار ۱۶، ۱۷; نشانه هاى گمراهى ۱۷ مؤمنان: انقیاد مؤمنان ۱، ۱۰; تفاوت مؤمنان با کافران ۱۰; حق پذیرى مؤمنان ۱، ۱۰; رقت قلب مؤمنان ۱۰; سرنوشت مؤمنان ۱۰; شخصیت مؤمنان ۱۰; شرح صدر مؤمنان ۱، ۱۰; علم مؤمنان ۶; فضایل مؤمنان ۱، ۶; هدایت مؤمنان ۶ محمد(ص): دین محمد(ص) ۳ مهتدین: ۶ نیکان: قیاس نیکان با بدان ۱۱ هدایت: زمینه هدایت ۴; موانع هدایت ۱۳
منابع
- ↑ روضة الواعظین، ص ۴۴۸، (مجلس فى ذکر الدنیا); نورالثقلین، ج ۴، ص ۴۸۵، ح ۴۰.
