الذاريات ٤٧
ترجمه
| الذاريات ٤٦ | آیه ٤٧ | الذاريات ٤٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَیْدٍ»: قدرت و قوت (نگا: ص / ). در رسم‌الخط قرآنی با دو یاء نوشته شده است. «لَمُوسِعُونَ»: جمع مُوسِع، دارای قدرت و توانائی. گسترش‌دهنده. «إِنَّا لَمُوسِعُونَ»: این بخش از آیه، اشاره به نظریه گسترش جهان دارد. علم امروز ثابت کرده است که نه تنها کره زمین، بر اثر مواد آسمانی تدریجاً فربه و سنگین‌تر می‌شود، بلکه آسمانها نیز در حال گسترش هستند. ستارگانی که در یک کهکشان قرار دارند، به سرعت از مرکز کهکشان دور می‌شوند، و میلیاردها کهکشان در فضای جهان از یکدیگر دور می‌گردند، و بالاخره جهان پیوسته در حال انبساط و توسعه است. حتی دانشمندان می‌گویند: تمام کرات آسمانی و کهکشانها در آغاز در مرکز واحدی جمع بوده - با وزن مخصوص فوق‌العاده سنگین - سپس انفجار عظیم و بسیار وحشتناکی در آن رخ داده، و به دنبال آن، اجزای جهان متلاشی شده، و به صورت کرات درآمده است، و به سرعت در حال عقب‌نشینی و توسعه است (نگا: المنتخب. نمونه).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ جَعَلْنَا السَّمَاءَ سَقْفاً... (۱) وَ السَّمَاءِ وَ مَا بَنَاهَا (۲)
أَ فَلَمْ يَرَوْا إِلَى مَا بَيْنَ... (۲) اصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَ اذْکُرْ... (۱) فَأَمَّا عَادٌ فَاسْتَکْبَرُوا فِي... (۰)
تفسیر
- آيات ۲۰ - ۵۱ سوره ذاريات
- اقسام آياتى كه در انفس انسان ها هست و بر يكتايى خداوند در ربوبيت دلالت مى كند
- وجوه مختلف در اينكه فرمود: ((و فى السماء رزقكم و ما تدعون ))
- احتمال اينكه مقصود از آسمان در آيه شريفه غيب باشد نيز ممكن است
- گفتارى درباره كافى بودن رزق براى روزى خواران
- داستان وارد شدن ملائكه ماءمور به هلاك ساختن قوم لوط ابراهيم (ع ) و آنچه بين ميزبان و ميهمانان گذشت
- آيتى كه خداوند با عذاب قوم لوط و هلاكتشان بر جاى گذاشت
- اشاره به هلاكت فرعون و لشكريانش و هلاكت عاد، ثمود و قوم نوح (ع )
- معناى آيه : ((و السماء بنيناها بايد و انا لموسعون ))
- (روايتى درباره آيات انفسى ، رزق ، يد داشتن خدا، و خلق زوجين از هر چيز و...)
- رواياتى از معصومين عليهم السلام در بيان ويژگيهاى خلقت خداوند
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ «47» وَ الْأَرْضَ فَرَشْناها فَنِعْمَ الْماهِدُونَ «48»
و آسمان را با قدرتى وصف‌ناپذير بنا كرديم، و ما گسترش دهنده‌ايم. و زمين را گسترانيديم، پس چه نيكو گسترش دهنده‌ايم.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ (47)
بعد از آن تذكر به نعم خود فرمايد:
وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدٍ: و آسمان را بنا كرديم و آن را بلندى افراشتيم به قوت خود، يعنى بناى آسمان كرديم به قوت كامله خود، وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ: و ما توانائيم بر بناى آن، يا قادر بر آفريدن چيزى كه اعظم از آن باشد، يا ما گشاده كننده‌ايم آسمان را به آنچه ما بين زمين و آسمان، يا وسعت دهنده‌ايم روزى بندگان را به ارسال باران، يا علم ما واسع است به همه امور، يا دانائيم به جميع اشياء و توانائيم به همه چيزها.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ (47) وَ الْأَرْضَ فَرَشْناها فَنِعْمَ الْماهِدُونَ (48) وَ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ خَلَقْنا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ (49) فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ (50) وَ لا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ (51)
كَذلِكَ ما أَتَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ قالُوا ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ (52) أَ تَواصَوْا بِهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ طاغُونَ (53) فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ (54) وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ (55) وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ (56)
ما أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما أُرِيدُ أَنْ يُطْعِمُونِ (57) إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ (58) فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذَنُوباً مِثْلَ ذَنُوبِ أَصْحابِهِمْ فَلا يَسْتَعْجِلُونِ (59) فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ يَوْمِهِمُ الَّذِي يُوعَدُونَ (60)
ترجمه
و آسمان را بنا كرديم بقدرت خود و همانا ما وسعت دهنده‌ايم
و زمين را گسترده نموديم پس نيكو گستراننده‌ايم ما
و از هر چيز آفريديم دو صنف باشد كه شما پند گيريد
پس بگريزيد بسوى خدا همانا من براى شما از جانب او بيم دهنده‌اى آشكارم
و قرار ندهيد با خداوند معبودى ديگر را همانا من براى شما از آن بيم‌دهنده‌اى بيان كننده‌ام
امر اينچنين است نيامد آنانرا كه بودند پيش از آنها هيچ پيغمبرى مگر آنكه گفتند جادوگر يا ديوانه‌اى است
آيا سفارش كرده‌اند يكديگر را بآن نشايد بلكه آنها گروهى سركش و نافرمانند
پس روى گردان از آنها پس نيستى تو ملامت شده و پند ده
و يادآورى كن همانا پند دادن نفع ميرساند مؤمنان را
و نيافريدم جنّ و انس را مگر براى آنكه پرستش كنند مرا
نميخواهم از آنان هيچ قسم رزقى و نميخواهم كه اطعام كنند مرا
همانا خدا است روزى دهنده داراى نيروى استوار
پس همانا براى آنانكه ستم نمودند نصيب و بهره‌اى از عذاب است مانند نصيب يارانشان پس بايد بشتاب نخواهند
پس واى بر آنانكه كافر شدند از روزشان كه وعده داده ميشوند.
تفسير
خداوند منّان بدست قدرت خود آسمان رفيع با وسعت را افراشته و بآن وسع و طاقت خود و وسعت در خلق و بر مخلوق را مدلّل ساخته هر كس در هر
جلد 5 صفحه 70
جا باشد سقف رفيع خوش رنگ منقوش مزيّنى بر فراز گيتى مشاهده نموده و از منافع و بركات نازله از آن بهره‌بردارى ميكند و در نعمت و وسعت خداداد كامرانى مينمايد و زمين پهناور را مانند فرش و بساط زندگانى گسترده و چه خوب مانند بستر براى استراحت بشر مهيّا و آماده فرموده و از هر موجودى دو صنف از يك نوع يا دو نوع از يك جنس خلق فرموده مانند نور و ظلمت و روز و شب و آفتاب و ماه و جن و انس و نر و ماده و سرد و گرم و سياه و سفيد و زشت و زيبا تا مردم بدانند خدا قادر بر همه چيز است و يكتا است و شبيه و عديل و ضدّ و ندّ ندارد پس از اينها بگريزند و باو بياويزند و از معصيت او برگردند و باطاعت او پيوندند و در كافى و معانى از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه مراد از فرار بسوى خدا رفتن بحجّ است و در مجمع اينمعنى را از امام صادق عليه السّلام نقل نموده و پيغمبر اكرم بعد از امر مردم بفرار و سفر از خلق بحق بايد بفرمايد من از جانب خدا بيم دهنده آشكارى بيش نيستم توفيق اين سفر را براى خودتان از خدا بخواهيد و هيچ چيز را در اين راه‌پيمائى با خدا شريك قرار ندهيد فقط مقصودتان از اين سفر نيل بقرب حق باشد چون من از مطلق شرك چه جلىّ باشد چه خفى بيم دهنده‌اى هستم كه بيان ميكنم مراد از آنرا كه اعمّ است و عبادت بايد با خلوص نيّت باشد و بنابراين تكرارى در جمله انّى لكم منه نذير مبين نيست تا محتاج بنكته باشد چون هر جا بيك معنى است ولى كسانيكه ضمير منه را در هر دو جا بعذاب الهى راجع دانسته و نذير مبين را بيك معنى حمل نموده‌اند نكته تكرار را تعلّق انذار اوّل بمعصيت و دوّم را بشرك قرار داده‌اند ولى بنظر حقير آنچه بيان شد در ذيل اين دو آيه از جهاتى الطف و اسلم است و بايد با ذوق تألّه تأمّل نمود تا مشهود گردد و براى تسليت خاطر پيغمبر اكرم فرموده امر از قديم بر اين منوال بوده كه نيامد پيغمبرى از جانب ما بر امم سابقه مگر آنكه ساحر يا ديوانه‌اش خواندند آيا ميشود قراردادى آن امم متعاقبه در ازمنه متعدّده با هم داشته باشند و توصيه و سفارشى از سابقين بلاحقين در اين باب شده باشد كه هر پيغمبرى بيايد بيكى از اين دو تهمت متّهم نمايند نه چنين است بلكه طغيان و سركشى طبيعى بشر و شرارت ذاتى آنها وادارشان
جلد 5 صفحه 71
باين نسبتهاى ناروا نموده و مينمايد پس اعراض كن از مجادله با آنها چون بقدر اتمام حجّت و ابلاغ دعوت از تو سعى و كوشش بعمل آمده و بهيچ وجه ديگر مورد ملامت نيستى ولى از پند و اندرز و موعظه نسبت باهل ايمان مضايقه منما كه آن در هر حال نافع است و در چند روايت معتبر از ائمه عليهم السلام اينمعنى ذكر شده كه خدا خواست بعد از آنكه مردم مكّه تكذيب نمودند پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم را هلاك فرمايد آنها را پس نازل شد فتولّ عنهم فما انت بملوم ولى بعدا باهل ايمان ترحّم فرمود و نازل شد و ذكّر فانّ الذّكرى تنفع المؤمنين و در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام اينمعنى تأييد شده است و خداوند خلق نفرمود جن و انس را مگر براى آنكه عبادت و اطاعت نمايند خدا را بعد از معرفت بخودش و پيغمبر و امام و گرفتن دستور بندگى و عبادت كه مقدّمه است براى تحصيل ثواب و نيل بجنّت اگر چه آنها در اين مقدّمات كوتاهى كنند و به نتيجه نرسند بلكه مستحق جهنّم شوند من نكردم خلق تا سودى كنم بلكه تا بر بندگان جودى كنم در علل از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه حضرت سيد الشهداء باصحابش فرمود همانا خدا خلق نفرمود بندگانرا مگر براى آنكه بشناسند او را و چون شناختند او را بى‌نياز شوند بعبادت او از عبادت غير او پس مردى عرض كرد يا ابن رسول اللّه مراد از معرفت خدا چيست فرمود معرفت اهل هر زمانى است امام خودشان را كه واجب است بر آنها اطاعت او و قمّى ره نقل فرموده كه خدا خلق فرمود بندگانرا براى امر و نهى و تكليف نه براى آنكه باجبار عبادت كنند بلكه براى آنكه باختيار اطاعت كنند تا امتحان كند آنها را و ممتاز شود مطيع از عاصى و نيز از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه پرسيدند از اين آيه فرمود خدا خلق فرمود بندگانرا براى آنكه امر كند آنها را بعبادت خود گفتند خدا فرموده و لا يزالون مختلفين الّا من رحم ربّك و لذلك خلقهم فرمود خلق كرد خدا آنها را تا كارى كنند كه مستوجب رحمت شوند پس رحمت كند آنها را و براى دفع توهّم آنكه خداوند از عبادت خلق بهره‌اى ببرد يا آنكه انفاق و اطعام خلق جاى عبادت خدا را بگيرد چون خلق عيال خدايند چنانچه اين ايّام متعارف شده كه ميگويند حجّ نكنيد بفقرا بدهيد و نماز و روزه براى ميّت نگيريد
جلد 5 صفحه 72
خيرات كنيد ميفرمايد من از بندگان توقّع نفع و روزى و اطعام ندارم روزى تمام خلق در دست خدا است و او است داراى قدرت و قوّتى كه ضعف و عجز بر آن طارى نميشود و محكم و استوار ميباشد و بعضى احتمال داده‌اند كه به پيغمبر فرموده باشد بمردم بفرمايد من از شما رزق و بهره و اطعام و انفاق نميخواهم تا اينجمله مانند آن باشد كه فرموده بگو من از شما اجر و مزدى بر رسالت نميخواهم و در هر حال اخيرا تهديد فرموده ستمكاران بر محمد صلى اللّه عليه و آله و سلّم و اهل بيت اطهارش را بتكذيب و آزار و غصب حق و انواع ظلم و جور كه از براى آنها نصيب وافرى است از عذاب مانند نصيب و بهره رفقاى آنها از امم سابقه كه با آنها همكار بودند و بجزاى كردارشان رسيدند چون ذنوب دلو بزرگى است كه پر از آب باشد و در وقت قسمت آب بكار رود پس نبايد تعجيل داشته باشند سهم آنها محفوظ است در روز موعود كه رجعت يا قيامت است بآنها واصل خواهد شد پس واى بحال آنها از چنين روزى كه در پيش دارند در ثواب الاعمال و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه قرائت نمايد سوره و الذّاريات را در روز خود يا در شبش خداوند امر معاش او را اصلاح فرمايد و وسعت رزق باو عطا كند و براى قبر او چراغى آماده فرمايد كه تا روز قيامت روشن باشد و الحمد للّه رب العالمين و صلّى اللّه على محمد و آله الطاهرين و لعنة اللّه على اعدائهم اجمعين.
جلد 5 صفحه 73
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ السَّماءَ بَنَيناها بِأَيدٍ وَ إِنّا لَمُوسِعُونَ (47)
و آسمان را بپا كرديم بيد قدرت و محققا ما هر آينه وسعت دهنده‌ايم.
وَ السَّماءَ جنس آسمان که شامل تمام سماوات سبع و كرسي و عرش و آنچه در عالم بالا است از شمس و قمر و كواكب و جميع كرات جويه.
جلد 16 - صفحه 284
بَنَيناها در دو روز چنانچه ميفرمايد: فَقَضاهُن‌َّ سَبع‌َ سَماوات‌ٍ فِي يَومَين‌ِ فصلت آيه 11 (بايد) يعني بقوة و قدرة چنانچه بشيطان فرمود ما مَنَعَك‌َ أَن تَسجُدَ لِما خَلَقت‌ُ بِيَدَي‌َّ ص آيه 75 و ميفرمايد: وَ اذكُر عَبدَنا داوُدَ ذَا الأَيدِ ص آيه 15.
وَ إِنّا لَمُوسِعُونَ و محققا ما وسعت دهنده‌ايم، امّا سعه رحمت ميفرمايد:
وَ رَحمَتِي وَسِعَت كُل‌َّ شَي‌ءٍ اعراف آيه 155 سعه علم رَبَّنا وَسِعت‌َ كُل‌َّ شَي‌ءٍ رَحمَةً وَ عِلماً مؤمن آيه 7 سعه رزق يُغن‌ِ اللّه‌ُ كُلًّا مِن سَعَتِه‌ِ وَ كان‌َ اللّه‌ُ واسِعاً حَكِيماً نساء آيه 119 و غير اينها.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 47)- پیوسته آسمانها را گسترش می‌دهیم! قرآن بار دیگر به مسأله آیات عظمت خداوند در عالم آفرینش می‌پردازد و در حقیقت بحثهائی را که در آیات 20 و 21 همین سوره در باره آیات او در زمین و وجود انسان گذشت تکمیل می‌کند، و در ضمن دلیلی بر قدرت خداوند بر مسأله معاد و زندگی پس از مرگ است. نخست می‌فرماید: «و ما آسمان را با قدرت بنا کردیم، و همواره آن را وسعت می‌بخشیم» (وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِأَیْدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ).
نکات آیه
۱ - خداوند، بناکننده آسمان (و السّماء بنینها)
۲ - بناى آسمان، نمود قدرت و توانایى عظیم خداوند (و السّماء بنینها بأییْد) «أید» در اصل جمع «ید» است و در معانى قدرت و نعمت نیز به کار مى رود. مراد از «أید» در آیه شریفه، معناى اول (قدرت) است; یعنى، «و السّماء بنیناها بقوة». نکره آمدن «أید» نیز، بیانگر عظمت قدرت الهى است.
۳ - خداوند، آفریدگارى بى نیاز و توانا (و السّماء بنینها... و إنّا لموسعون) «موسع» (مفرد «موسعون») به معناى غنىِ قدرتمند است; یعنى، «إنّا لذو واسعة فى القدرة و الغنى».
۴ - مطالعه بناى شگفت آسمان، راهنماى انسان به عظمت قدرت و بى نیازى آفریدگار آن (و السّماء بنینها بأییْد)
۵ - نابودى اقوام کفرپیشه تاریخ، امرى آسان براى بنیانگذار بناى شگفت و عظیم آسمان (فأخذتهم الصعقة ... و السّماء بنینها بأییْد و إنّا لموسعون) در آیات پیشین سخن از هلاکت اقوام کفرپیشه تاریخ بود و در این آیه، سخن از قدرت مطلق و بى بدیل او است. از ارتباط این آیات، مطلب بالا استفاده مى شود.
۶ - آسمان، منشأ رزق نعمت روزافزون خداوند بر خلق * (و السّماء بنینها بأییْد و إنّا لموسعون) احتمال دارد که تعبیر «لموسعون» - پس از بیان بناى آسمان - اشاره به بذل نعمت گسترده خدا بر خلق داشته باشد که به صورت باران از آسمان تابش نور آفتاب و... بر اهل زمین فرو مى ریزد.
۷ - نظام آسمان ها، همچنان در حال گسترش، به تدبیر و اراده خداوند (و السّماء بنینها بأییْد و إنّا لموسعون) «لموسعون» - چنانکه برخى گفته اند - مى تواند بدین معنا باشد که ما آسمان را بنا نهادیم و همچنان بر وسعت و گستردگى آن مى افزاییم.
روایات و احادیث
۸ - عن أبى جعفر(ع): الید فى کلام العرب القوّة و النعمة قال: ...«و السّماء بنیناها بأییْد» أى بقوّة...;[۱] از امام باقر(ع) روایت شده است: ید در کلام عرب به معناى قوت و نعمت است. خداى عزّوجلّ فرموده: «و السماء بنیناها بأییْد» یعنى بقوة...».
موضوعات مرتبط
- آسمان: آثار مطالعه آسمان ۴; اهمیت بناى آسمان ۲; بناى آسمان ۸; منشأ بناى آسمان ۱; منشأ گسترش آسمان ۷; نقش آسمان ۶
- اقوام پیشین: سهولت هلاکت اقوام پیشین ۵
- خدا: آثار اراده خدا ۷; آثار تدبیر خدا ۷; افعال خدا ۱; بى نیازى خدا ۳; خالقیت خدا ۳; دلایل بى نیازى خدا ۴; دلایل قدرت خدا ۴; قدرت خدا ۳، ۵، ۸; نشانه هاى قدرت خدا۲; نعمتهاى خدا ۶، ۸
- روزى: منابع روزى ۶
- کافران: سهولت هلاکت کافران ۵
منابع
- ↑ توحید صدوق، ص ۱۵۳، ب ۱۳، ح ۱; نورالثقلین، ج ۵، ص ۱۲۹، ح ۴۸.
