آل عمران ٩٨
ترجمه
| آل عمران ٩٧ | آیه ٩٨ | آل عمران ٩٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«شَهِیدٌ»: دانا و آگاه.
نزول
محل نزول:
اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
اين آيه درباره يهوديان نازل شده كه نبوت رسول خدا صلى الله عليه و آله را منكر شدند و حج را واجب نمى شمردند و آيات وجوب حج را نمى پذيرفتند.[۳]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«98» قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ شَهِيدٌ عَلى ما تَعْمَلُونَ
بگو: اى اهل كتاب، چرا به آيات خداوند كفر مى‌ورزيد، با آنكه خداوند بر اعمال شما گواه است.
پیام ها
1- سؤال همراه با توبيخ؛ ولى بالحنى مؤدّبانه، بهترين شيوه‌ى هشدار است. «يا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تَكْفُرُونَ»
2- اگر خداوند را شاهد اعمال خود بدانيم، دست از مخالفت او بر مى‌داريم.
«لِمَ تَكْفُرُونَ ... وَ اللَّهُ شَهِيدٌ»
3- اهل‌كتاب، فعّاليت‌هاى پنهانى عليه مسلمانان داشتند. «وَ اللَّهُ شَهِيدٌ عَلى ما تَعْمَلُونَ»
«1». كافى، ج 4، ص 267.
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 572
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ شَهِيدٌ عَلى ما تَعْمَلُونَ (98)
بعد از آن باز عود كلام به احتجاج اهل كتاب نموده مى‌فرمايد:
قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ: بگو اى پيغمبر، اى صاحبان كتاب از يهود و نصارى، لِمَ تَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ: چرا كافر مى‌شويد به آيات خدا كه دلايل سمعيه و براهين عقليه است بر صدق نبوت حضرت خاتم الانبياء صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در آنچه ادعا مى‌نمايد از رسالت و آوردن قرآن.
تبصره: تخصيص اهل كتاب را به خطاب دو اشاره است: 1- آنكه كفر ايشان قبيح‌تر است، زيرا دانا بودند به آمدن اين پيغمبر در آخر الزمان. 2- دالّ است بر آنكه ايشان ادعا نمايند ايمان به تورات و انجيل را، لكن در حقيقت كافر به آن، زيرا انكار قرآن موجب انكار تورات و انجيل خواهد بود.
وَ اللَّهُ شَهِيدٌ عَلى ما تَعْمَلُونَ: و خداى تعالى گواه است بر آنچه مى‌كنيد از
«1» تهذيب الاحكام، جلد 5، كتاب الحجّ، باب 2، صفحه 18، حديث 4.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 188
كتمان حق و كفر به آيات الهى، و شما را بر آن كارها مجازات خواهد داد.
تبصره: در مجمع- فرمايد: مراد به آيات، معجزات حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است و علاماتى كه موافق در صفات آن سرور به آنچه در كتب سابقه به آن بشارت داده شده. و تسميه آنها به اهل كتاب، با آنكه عمل به آن نمى‌كردند، به جهت احتجاج است بر ايشان به كتاب آنها؛ چه اقرار به آن داشتند. پس كأنّه مى‌فرمايد: اى كسانى كه مقرّيد به آنكه اهل كتاب هستيد، چرا كافر مى‌شويد به آيات الهى. مراد به استفهام، توبيخ و تعجيز است از اقامه عذر، كه بياوريد عذر خود را اگر ممكن است شما را.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ شَهِيدٌ عَلى ما تَعْمَلُونَ (98)
ترجمه
بگو اى اهل كتاب چرا كافر ميشويد بآيات الهى و خدا گواهست بر آنچه ميكنيد.
تفسير
روايت شده است كه چون صدر آيه قبل نازل شد پيغمبر (ص) ارباب ملل را جمع‌آورى فرمود و خطبه انشاء كرد و وجوب حج را بآنها اعلام داشت و تأكيد فرمود پس اهل يك ملت ايمان آوردند و قبول نمودند و اهل پنج ملت كفر ورزيدند پس ذيل آيه يعنى از و من كفر ببعد نازل شد حقير عرض ميكنم شايد اين آيه هم باين مناسبت نازل شده باشد در هر حال كفر بآيات خدا شامل است آيات حسيه را كه در بيت است و ذكر شد و آيات عقليه و نقليه را كه دلالت بر صدق دعوى نبوت و وجوب حج و ساير احكام مينمايد و تخصيص اهل كتاب بذكر براى آنستكه كفر
جلد 1 صفحه 464
آنها اقبح است چون آنها علائم صدق نبوت را در كتب خودشان ميديدند و معتقد بودند كه ما مؤمن بكتاب خودمان هستيم با آنكه كافر بكتاب خودشان بودند براى انكار آنها رسالت كسيرا كه علائم او را در كتاب خودشان ميديدند و حال آنكه خداوند شاهد و ناظر است بر اعمال آنها از تحريف كتاب و اخفاء حق و جدال باطل و ساير اعمال سرى و علنى و همه را به مجازات خود خواهد رسانيد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
قُل يا أَهل‌َ الكِتاب‌ِ لِمَ تَكفُرُون‌َ بِآياتِ اللّه‌ِ وَ اللّه‌ُ شَهِيدٌ عَلي ما تَعمَلُون‌َ (98)
بگو اي اهل كتاب براي چه كافر ميشويد بآيات الهي و حال آنكه خداوند شاهد و حاضر است بر آنچه عمل ميكنيد و گواه است بر كارهاي شما.
جلد 4 - صفحه 294
قُل يا أَهل‌َ الكِتاب‌ِ خطاب بپيغمبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم است که او مخاطب قرار دهد اهل كتاب را و نفرمود يا اهل الكتاب نوع استخفافيست بآنها زيرا با مشاهده معجزات از روي عناد و عصبيت كافر ميشوند چنانچه در مواردي که خداوند آنها را مخاطب ميفرمايد نوع تلطّفيست که باعث بر ترغيب و تحريص بر ايمان شود.
و مراد از اهل كتاب يهود و نصاري هستند و لكن مجوس در احكام با آنها شركت دارند و اينها را اهل كتاب گفتند با اينكه تورات و انجيل اصلي در دست آنها نيست و از بين رفته و اينكه در دست آنها است محرف و مجعول و مفتريات است براي اينست که خود را منتسب بموسي و تورات او و عيسي و انجيل او مي‌پندارند كانّه ميفرمايد اي كساني که خود را اهل كتاب مي‌پنداريد و در اينکه كتاب محرف خود هم نشانه‌ها و علامات نبوّت نبي‌ّ اسلام را مشاهده كرده‌ايد و معجزات آن حضرت را از قرآن و غير آن مي‌بينيد.
لِمَ تَكفُرُون‌َ بِآياتِ اللّه‌ِ استفهام توبيخي است زيرا حجّة بر آنها تمام است و راه عذري ندارند و اينها غير از مشركين هستند زيرا مشركين ميگويند ما نه موسي و نه عيسي و نه كتاب آنها را معتقديم ولي اينها اينکه حرف را نميتوانند بگويند و بالجمله مراد از اهل كتاب كساني هستند که معتقد بنبي‌ّ صاحب كتابي از انبياء سلف باشند مثل يهود که معتقد بموسي آورنده تورات و داود آورنده زبور و نصاري بعيسي آورنده انجيل هستند ولي در صغراي كتاب با مسلمين اختلاف دارند ميگويند که تورات موسي و زبور داود و انجيل عيسي همين است که در دست ما است و مسلمين انكار ميكنند و ميگويند اينكه در دست شما است از مجعولات است و كتب آنها غير از اينکه است و از بين رفته و مع ذلک همين كتابها که معتقديد كتب آسماني است حجّت كامليست بر حقانيت اسلام و پيغمبران از جهت اشتمال آنها بر بشاراتي که از آمدن نبي‌ّ اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم بصفات و اسم و خصوصيات آن داده.
جلد 4 - صفحه 295
وَ اللّه‌ُ شَهِيدٌ عَلي ما تَعمَلُون‌َ شهيد صفت مشبّه بمعني شاهد يعني حاضر مقابل غائب و فرق بين حاضر و شاهد عموم و خصوص مطلق است که هر شاهدي حاضر هم هست و لا عكس زيرا ممكن است حاضر باشد و بر طبق آن شهادت ندهد.
و عمل سه قسم است: عمل قلبي از امور اعتقادي و عمل نفسي از اخلاقيات و عمل جوارحي از افعال خارجيه و خداوند عالم بهمه آنها و شاهد بر همه آنها است لا تَخفي مِنكُم خافِيَةٌ الحاقة آيه 18.
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 98)
شأن نزول:
در مورد نزول این آیه و سه آیه بعد از مجموع آنچه در کتب شیعه و اهل تسنن نقل شده چنین استفاده می‌شود که: یکی از یهودیان به نام
ج1، ص312
«شاس بن قیس» که پیرمردی تاریک‌دل و در کفر و عناد کم نظیر بود، روزی از کنار مجمع مسلمانان می‌گذشت، دید جمعی از طایفه «اوس» و «خزرج» که سالها با هم جنگهای خونینی داشتند، مجلس انسی به وجود آورده‌اند، با خود گفت اگر اینها تحت رهبری محمد صلّی اللّه علیه و آله از همین راه پیش روند موجودیت یهود بکلی در خطر می‌افتد در این حال یکی از جوانان یهودی را دستور داد که به جمع آنها بپیوندد، و حوادث خونین «بغاث» (محلی که جنگ شدید اوس و خزرج در آن نقطه واقع شد) را به یاد آنها بیاورد.
اتفاقا این نقشه، مؤثر واقع گردید و جمعی از مسلمانان از شنیدن این جریان به گفتگو پرداختند، چیزی نمانده بود که آتش خاموش شده دیرین بار دیگر شعله‌ور گردد.
خبر به پیامبر صلّی اللّه علیه و آله رسید، فورا با جمعی از مهاجرین به سراغ آنها آمد، و با اندرزهای مؤثر و سخنان تکان دهنده خود آنها را بیدار ساخت.
جمعیت چون سخنان آرام بخش پیامبر صلّی اللّه علیه و آله را شنیدند، سلاحها را بر زمین گذاشته، و دانستند این از نقشه‌های دشمنان اسلام بوده است، و صلح و صفا و آشتی بار دیگر کینه‌هایی را که می‌خواست زنده شود شستشو داد.
در این هنگام چهار آیه نازل شد که در دو آیه نخست، یهودیان اغواکننده را نکوهش می‌کند، و در دو آیه بعد به مسلمانان هشدار می‌دهد.
تفسیر:
نفاق‌افکنان- در این آیه نخست روی سخن را به اهل کتاب (یهود) نموده و خداوند به پیغمبرش فرمان می‌دهد که با زبان ملامت و سرزنش از آنها بپرسد انگیزه آنها در کفر ورزیدن به آیات خدا چیست؟ در حالی که می‌دانند خداوند از اعمال آنان آگاه است. می‌فرماید: «بگو: ای اهل کتاب! چرا به آیات خدا کفر می‌ورزید با آن که خدا گواه است بر اعمالی که انجام می‌دهید» (قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ لِمَ تَکْفُرُونَ بِآیاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ شَهِیدٌ عَلی ما تَعْمَلُونَ).
نکات آیه
۱ - پیامبر (ص)، مأمور پرسش از انگیزه هاى کفرِ اهل کتاب (قل یا اهل الکتب لم تکفرون بایات اللّه)
۲ - کفر اهل کتاب به آیات الهى (انکار حلیّت خوردنیها قبل از نزول تورات در آیین ابراهیم و انکار تقدّم تاریخى بناى کعبه) (کل الطعام ... قل یا اهل الکتب لم تکفرون بایات اللّه) مراد از «ایات اللّه»، مضامینى است که در آیه هاى قبل بیان شد.
۳ - لزوم اعتراض، در برابر کجرویهاى کافران و اهل کتاب (قل یا اهل الکتب لم تکفرون بایات اللّه)
۴ - لزوم برخورد فکرى با انحرافات اعتقادى، پس از تبیین حقایق (قل یا اهل الکتب لم تکفرون بایات اللّه) با توجّه به مجموع آیات قبل که نخست، خداوند حقایق مختلفى را درباره بنى اسرائیل تبیین و سپس به آنان اعتراض کرده است.
۵ - اهل کتاب، منکر نشانه هاى روشن الهى در خانه خدا (فیه ایات بیّنات ... قل یا اهل الکتب لم تکفرون بایات) اللّه
۶ - خداوند، گواه اعمال انسانها (و اللّه شهید على ما تعملون)
۷ - فعالیّت پنهانى اهل کتاب علیه مسلمانان* (و اللّه شهید على ما تعملون) به نظر مى رسد جمله «و اللّه شهید ... » (خدا آگاه به اعمال شماست)، ناظر به اَعمال پنهانى آنان علیه مسلمانان باشد.
۸ - توجّه به نظارت و آگاهى خداوند بر اعمال انسان، عامل بازدارنده از کفر به آیات خداوند (و اللّه شهید على ما تعملون)
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: ۲ کفر به آیات خدا ۸
- ابراهیم (ع): دین ابراهیم (ع) ۲
- اسماء و صفات: شهید ۶
- اهل کتاب: اهل کتاب و کتمان حق ۵ ; مسلمانان و اهل کتاب ۷ ; توطئه اهل کتاب ۷ ; کفر اهل کتاب ۱، ۲ ; گمراهى اهل کتاب ۳
- پرسش و پاسخ: ۱
- تبلیغ: روشهاى تبلیغ ۴
- تورات: نزول تورات ۲
- خدا: علم خدا ۸ ; گواهى خدا ۶ ; نظارت خدا ۸
- خوردنیها و آشامیدنیها: ۲
- علم: ۸
- عمل: ۸ گواهان عمل ۶
- کافران: شیوه برخورد با کافران ۴ ; گمراهى کافران ۳
- کتمان حق: ۵
- کعبه: ۵ بناى کعبه ۲
- گمراهى: ۳ موانع گمراهى ۸
- محمّد (ص): مسؤولیت محمّد (ص) ۱
- مسلمانان: ۷
- نهى از منکر: ۳
