البقرة ١٧٦
ترجمه
| البقرة ١٧٥ | آیه ١٧٦ | البقرة ١٧٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«ذلِکَ»: آن. یعنی همه آنچه از خوردن آتش، و سخن نگفتن به رحمت، و تزکیه، و عذاب مترتّب بر کتمان گذشت ... «شِقَاقٍ»: دشمنانگی. «بَعِیدٍ»: دور از حق.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«176» ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِي الْكِتابِ لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ
آن (عذاب) به جهت آن است كه خداوند كتاب (آسمانى) را به حقّ نازل كرده است و البتّه كسانى كه در كتاب (خدا با كتمان و تحريف) اختلاف (ايجاد) كردند، همواره در ستيزه‌اى عميق هستند.
نکته ها
اين همه تهديد و وعده‌ى عذاب كه براى كتمان كنندگان حقايق دينى بيان شد، از آن جهت است كه خداوند كتاب آسمانى را چنان روشن و واضح و همراه با دلايل و استدلال نازل كرده است كه جاى هيچ گونه شبهه و ابهام براى كسى باقى نمى‌ماند، امّا با اين حال گروهى از مردم براى حفظ منافع شخصى خود، دست به توجيه و تحريف زده و در فهم كتاب آسمانى اختلاف به وجود مى‌آورند تا به اصطلاح آب را گل آلود نموده و از آن ماهى بگيرند. خداوند در وصف اينان مى‌فرمايد: اين گروه در شقاق و جدايى به سر مى‌برند.
يكى از راههاى كتمان حقيقت، ايجاد اختلاف است. در سه آيه‌ى گذشته، تمام تهديدات متوجّه كتمان كنندگان بود. در اين آيه به جاى اينكه بفرمايد: كتمان كنندگان در شقاقند، فرمود: اختلاف كنندگان در كتاب، در شقاقند. اين نشان دهنده‌ى آن است كه كتمان كنندگان، همان اختلاف كنندگان هستند. زيرا در محيط آلوده به اختلاف است كه مى‌توان مردم را سردرگم و حقايق را پنهان كرد.
پیام ها
1- منشأ اختلافات دينى و مذهبى، دانشمندان هستند، نه كتب آسمانى. «نَزَّلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ ... اخْتَلَفُوا فِي الْكِتابِ»
2- كتمان حقايق، موجب شقاق وشكاف و جدايى وپراكندگى است. «شِقاقٍ بَعِيدٍ»
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 268
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِي الْكِتابِ لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ (176)
بعد از آن جهت عذاب آنها را فرمايد:
«1» تفسير برهان، جلد اوّل، صفحه 175، حديث سوّم (ذيل آيه)
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 321
ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ: اين عذاب مر ايشان را به سبب آنست كه خداى تعالى، نَزَّلَ الْكِتابَ بِالْحَقِ: نازل فرمود كتاب تورات را به حقانيت و راستى و درستى. وَ إِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِي الْكِتابِ: و بدرستى كه آنانكه اختلاف كردند در كتاب تورات به اين وجه كه تخلف نمودند از منهج مستقيم به تأويل باطل، يا وضع نمودند خلاف آنچه خدا نازل فرمود، لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ: هر آينه در خلافى و عنادى هستند دور از الفت به اجتماع بر حق و صواب، يا بعيدند و بسيار فرو رفته‌اند در شقاق و جدال.
نزد بعضى مراد كتاب در آيه شريفه قرآن است كه خداوند آن را به حق نازل فرموده و آنانكه اختلاف كنند در قرآن به گفتارهاى باطله فاسده از سحر و افترا و اباطيل و اساطير، هر آينه در شقاق و عنادى هستند دور از صواب و انصاف.
تبصره: آيات شريفه عام است نسبت به تمام مكلفان در هر عصر و زمان كه هر كه كتمان نمايد آنچه خداى تعالى در قرآن نازل فرموده و بدل كند و عوض نمايد آن را به بهاء پست دنيا و زخارف آن، يا اختيار كند غير قرآن را كه ضلالت محضه است، هر آينه از طريق صواب مهجور و از الطاف حق محجوب و به عذاب ابدى مخذول خواهد بود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِي الْكِتابِ لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ (176)
ترجمه
اين براى آنستكه خداوند فرستاد كتاب را بحق و همانا آنانكه اختلاف نمودند در كتاب هر آينه در خلافى دورند.
تفسير
اختلاف آنستكه بعضى قائل شدند كه سحر است و برخى گفتند شعر است يعنى خالى از حقيقت و جمعى قائل شدند كه كهانت است و امثال اين خرافات را كسانى گويند كه در خلاف شديد با اهل ايمانند و دور از حق و حقيقت بطورى كه گويا آنكه آنها در يك جانب هستند و حق در جانب ديگر كه مقابل آنها است مستقر است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
ذلِكَ بِأَنَّ اللّه‌َ نَزَّلَ الكِتاب‌َ بِالحَق‌ِّ وَ إِنَّ الَّذِينَ اختَلَفُوا فِي الكِتاب‌ِ لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ (176)
(اينکه امور بواسطه اينست که خداوند كتاب را بحق نازل فرمود و محققا كساني که در باره كتاب اختلاف نمودند هر آينه در جدايي و اختلاف عميق هستند» اينکه آيه بيان علّت براي مطالب دو آيه قبل است كان‌ّ سؤال ميشود که چرا اينان مورد اينکه عقوبات واقع شده و ضلالت و عذاب را بر هدايت و مغفرت برگزيدند!
جلد 2 - صفحه 307
«ذلک» اشاره بمطالب مذكوره است بِأَنَّ اللّه‌َ نَزَّلَ الكِتاب‌َ بِالحَق‌ِّ ظاهرا مراد از كتاب قرآن مجيد است و بعيد نيست که مطلق كتابهاي آسماني باشد چنانچه (ما أَنزَل‌َ اللّه‌ُ) در آيه قبل حمل بر عموم است، يعني چون خداوند قرآن و كتب آسماني را بحق و مطابق با واقع و فطرت بشر نازل فرمود که در پرتو احكام و دستورات آن سعادت خود را تأمين و برحمت و مغفرت حق نائل شوند و اينان بر خلاف هدف الهي، كتمان نمودند و راه ضلالت و شقاوت و عذاب را پيمودند از اينجهت خداوند آنان را بانواع عذاب‌ها معذب فرمود.
وَ إِنَّ الَّذِينَ اختَلَفُوا فِي الكِتاب‌ِ اختلاف سير در طرق متعدد است که يكي از طريقي برود و ديگري از طريق ديگر، و در مذاهب متعدده هم استعمال از باب تشبيه بطريق، بلكه در همه اموري که با يكديگر تفاوت و افتراق داشته باشند مانند الوان و اشكال و اخلاق و افعال و غيره استعمال ميگردد، و اختلاف در كتاب (در صورتي که مقصود از كتاب قرآن باشد) مراد نسبت‌هاي ناروايي است که بقرآن ميدادند گاهي ميگفتند سحر است گاهي ميگفتند از ديگران تعليم گرفته و گاهي ميگفتند اقاويل و اساطيري است که بهم بافته است، و غير اينها لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ شقاق بمعني اختلاف و جدايي و معادات است و از همين باب است وَ مَن يُشاقِق‌ِ الرَّسُول‌َ مِن بَعدِ ما تَبَيَّن‌َ لَه‌ُ الهُدي«1» و ذلِكَ بِأَنَّهُم شَاقُّوا اللّه‌َ وَ رَسُولَه‌ُ«2» و وَ يا قَوم‌ِ لا يَجرِمَنَّكُم شِقاقِي«3» و اصل كلمه از شق بمعني فرق است و از همين معني است إِذَا السَّماءُ انشَقَّت«4» و اقتَرَبَت‌ِ السّاعَةُ وَ انشَق‌َّ القَمَرُ«5» و بمعني دشواري و صعوبت هم آمده مانند وَ ما أُرِيدُ أَن أَشُق‌َّ عَلَيك‌َ«6»
1- سوره نساء آيه 115
2- سورة انفال آيه 13
3- سوره هود آيه 91
4- سوره انشقاق آيه 1
5- سوره القمر آيه 2
6- سوره القصص آيه 27
جلد 2 - صفحه 308
و لَم تَكُونُوا بالِغِيه‌ِ إِلّا بِشِق‌ِّ الأَنفُس‌ِ«1» و بَعُدَت عَلَيهِم‌ُ الشُّقَّةُ«2» و غير اينها و بعيد بمعني دور در مقابل قريب است و شقاق بعيد يعني دشمني و جدايي و اختلافي که قابل ائتلاف و اقتراب و التيام نباشد يعني اينان بقدري خود را از حقايق كتاب دور انداخته‌اند و جدايي و فاصله گرفته‌اند که قرب بآن حقايق بسيار مشكل و متعسر شده است چون بعيد صفت مشبهة و دلالت بر دوام و ثبات دارد
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 176)- در این آیه می‌گوید: «این تهدیدها و وعده‌های عذاب که برای کتمان کنندگان حق بیان شده است به خاطر این است که خداوند کتاب آسمانی قرآن را به حق و توأم با دلایل روشن نازل کرده تا جای هیچ‌گونه شبهه و ابهامی برای کسی باقی نماند» (ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ).
با این حال گروهی بخاطر حفظ منافع کثیف خویش دست به توجیه و تحریف می‌زنند و در کتاب آسمانی اختلافها بوجود می‌آورند.
«چنین کسانی که اختلاف در کتاب آسمانی می‌کنند بسیار از حقیقت دورند» (وَ إِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُوا فِی الْکِتابِ لَفِی شِقاقٍ بَعِیدٍ).
نکات آیه
۱ - خداوند، نازل کننده کتابهاى آسمانى (تورات، انجیل، قرآن و ...) (ذلک بأن اللّه نزل الکتب) «ال» در «الکتاب» براى جنس است و «الکتاب» شامل همه کتابهاى آسمانى مى شود.
۲ - ناسازگارى حقایق کتابهاى آسمانى با منافع عالمان دنیاطلب، وادار کننده آنان به کتمان آن حقایق (إن الذین یکتمون ... و یشترون ... ذلک بأن اللّه نزل الکتب بالحق) برداشت فوق بر این اساس است که «ذلک» اشاره به «کتمان» - که از جمله «یکتمون ...» به دست مى آید - داشته باشد. بر این مبنا از یک سو حق ستیزى دلیل کتمان معارف و احکام کتب آسمانى دانسته شده است (ذلک [الکتمان] بأن اللّه نزل الکتاب بالحق) و از سوى دیگر جمله «یشترون به ثمناً قلیلا در آیه ۱۷۴» رسیدن به منافع دنیوى را دلیل و انگیزه کتمان معارف مى شمرد. نتیجه این دو دلیل این است که: حقایق کتابهاى آسمانى با منافع گروهى دنیاطلب ناسازگار است و این ناسازگارى مایه کتمان آن حقایق مى شود.
۳ - محتواى کتابهاى آسمانى سراسر حق و پیراسته از هر گونه باطل است. (نزل الکتب بالحق) «بالحق» متعلق به کلمه اى همانند «متلبساً» و حال براى «الکتاب» است.
۴ - کتمان محتواى کتابهاى آسمانى، کتمان حق است و کتمان کنندگان مردمى حق ستیزند. (ذلک بأن اللّه نزل الکتب بالحق)
۵ - حق ستیزى و حق پوشى علماى یهود و نصارا (إن الذین یکتمون ... ذلک بأن اللّه نزل الکتب بالحق)
۶ - حق ستیزى موجب گمراهى، محرومیت از لطف و مغفرت خدا و گرفتار شدن به آتش دوزخ مى باشد. (لایکلمهم اللّه یوم القیمة ... ذلک بأن اللّه نزل الکتب بالحق) برداشت فوق بر این اساس است که «ذلک» اشاره به عقوبتهاى مطرح شده در آیات قبل باشد.
۷ - پذیرش برخى از احکام و معارف کتابهاى آسمانى و انکار برخى دیگر، مخالفت با حق و دور شدن از آن است. (إن الذین اختلفوا فى الکتب لفى شقاق بعید) مفسّران درباره اختلاف در کتابهاى آسمانى - که مفاد جمله «اختلفوا فى الکتاب» است - چند وجه گفته اند و برداشت فوق بیان یکى از آن وجوه مى باشد. «شقاق» به معناى عداوت و دشمنى است و مفعول آن به قرینه جمله قبل کلمه اى همانند «الحق» مى تواند باشد.
۸ - ایمان به برخى از کتب آسمانى و انکار برخى دیگر، مخالفت با حق و دور شدن از آن است. (إن الذین اختلفوا فى الکتب لفى شقاق بعید) برداشت فوق از جمله وجوهى است که در تفسیر «اختلفوا فى الکتاب» بیان شده است.
۹ - پذیرش برخى از احکام و معارف کتابهاى آسمانى و انکار برخى دیگر، موجب پدید آمدن مذاهب مختلف دینى و مایه دشمنى و ستیز است. (إن الذین اختلفوا فى الکتب لفى شقاق بعید) برداشت فوق بر این اساس است که مراد از «شقاق» دشمنى برخى با برخى دیگر باشد; یعنى: شقاق بعضهم بعضاً.
۱۰ - اهل کتاب به خاطر اختلاف در کتب آسمانى (پذیرش برخى و انکار و کتمان برخى دیگر) از حق فاصله گرفته و با یکدیگر به دشمنى و ستیز پرداختند. إن الذین اختلفوا فى الکتب لفى شقاق بعید مفسّران برآنند که مصداق مورد نظر براى «الذین» اهل کتاب مى باشد.
موضوعات مرتبط
- آمرزش: محرومیت از آمرزش ۶
- اختلاف: عوامل اختلاف ۱۰; عوامل اختلاف دینى ۹
- انجیل: وحیانیت انجیل ۱
- انگیزش: عوامل انگیزش ۲
- اهل کتاب: عوامل دشمنى اهل کتاب ۱۰
- تورات: وحیانیت تورات ۱
- جهنم: آتش جهنم ۶; موجبات جهنم ۶
- جهنمیان: ۶
- حق: آثار حق ستیزى ۶; حق ستیزان ۴، ۵; حق ستیزان در جهنم ۶; عوامل کتمان حق ۲; کتمان حق ۴; کتمان کنندگان حق ۵; گمراهى حق ستیزان ۶; محرومیت حق ستیزان ۶
- خدا: آمرزش خدا ۶; افعال خدا ۱
- دشمنى: دشمنى با حق ۷، ۸; عوامل دشمنى ۹
- دنیاطلبى: آثار دنیاطلبى ۲
- عذاب: اهل عذاب ۶
- علما: علماى دنیا طلب و کتمان حق ۲
- علماى مسیحیت: حق ستیزى علماى مسیحیت ۵; علماى مسیحیت وکتمان حق ۵
- علماى یهود: حق ستیزى علماى یهود ۵; علماى یهود وکتمان حق ۵
- فرقه هاى مذهبى: عوامل پیدایش فرقه هاى مذهبى ۹
- قرآن: وحیانیت قرآن ۱
- کتب آسمانى: تبعیض در تعالیم کتب آسمانى ۷; تجزى در قبول کتب آسمانى ۷، ۸، ۹، ۱۰; تعالیم کتب آسمانى ۳; تکذیب بخشى از کتب آسمانى ۷، ۸، ۹، ۱۰; حقانیت کتب آسمانى ۳; کتمان کتب آسمانى ۲، ۴; کتمان کنندگان کتب آسمانى ۴; وحیانیت کتب آسمانى ۱
- گمراهى: عوامل گمراهى ۶
- لطف خدا: محرومیت از لطف خدا ۶
