الْجِبِلّة
«جِبِلَّة» از «جَبَل» به معناى کوه است، به جماعت زیاد که در عظمت همچون کوهند گفته شده; بعضى عدد آن را ده هزار ذکر کرده اند. و نیز به طبیعت و فطرت انسان «جبلّة» اطلاق شده; چرا که غیر قابل تغییر است همچون کوه که نمى توان آن را جابه جا کرد.
ریشه کلمه
- جبل (۴۱ بار)
قاموس قرآن
خلقت. (صحاح) خلقت و طبيعت (قاموس) [شعراء:184] بترسيد از آنكه شما و مردمان گذشته را آفريده است در مجمع البيان فرموده: جبلة طبيعتى كه شىء بر آن بنا نهاده شده باشد. راغب عقيده دارد كه آن از جبل به معنى كوه است همانطور كه كوه ثقيل است جبّله هم طبيعى است كه نقل و عوض كردن آن مشكل است «جِبِلَّةَ الْاَوَّلينَ»يعنى مردميكه بر احوال خود مجبول اند و بر آنها بنا نهاده شدهاند . در الميزان آن رابه معنى فطرت درك حسن و قبح و هدايت اوليّه گرفته است. به هر حال جبلّه به معنى خلق مطلق نيست بلكه خلقيكه بر فطرت هدايت و درك حسن و قبح اند و درك و فهم جبلّى آنهاست. همچنين است آيه [يس:62] هر چند در صحاح و در ذيل اقرب الموارد به نقل از قاموس آن را جماعت معنى كرده و طبرسى و زمخشرى و بيضاوى خلق گفتهاند ولى سرشت و طبيعت نيز در نظر است و معناى آن خلق مطلق نيست يعنى شيطان خلق كثيرى از شما را كه بر فطرت هدايت آفريده شده بودند گمراه كرد و فطرت خدائى را تغيير داد كه لازم بود از خواسته فطرت بر نگردند و گمراه نشوند.
