العلق ١٥
ترجمه
| العلق ١٤ | آیه ١٥ | العلق ١٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لَنَسْفَعَنْ»: می‌گیریم و به شدّت می‌کشیم. از ماده سَفْع، به معنی گرفتن و به شدّت کشیدن است. نون تأکید این فعل در رسم‌الخطّ قرآنی با تنوین نوشته شده است. «نَاصِیَةِ»: موی پیشانی (نگا: هود / ، رحمن / ).
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۹، سوره علق
- معناى ((قرائت )) و مفاد ((اقراء باسم ربّك الّذى خلق ...))
- معناى ((قرائت )) و مفاد ((اقراء باسم ربّك الّذى خلق ...))
- مراد از امر به قرائت در ((اقراء و ربّك الاكرام )) و مفاد توصيف خدا به ((الّذى علّمبالقلم )) بعد از امر به قرائت
- بى نياز دانستن خود، منشاء و علّت طغيان آدمى است
- توضيحى راجع به تشريع نماز قبل از شب معراج وقبل از نزول قرآن كه از آيه : ((اراءيت الذى عيدا اذا صلّى )) استفاده مى شود
- تهديد آنكه مانع نمازگزاردن پيامبر (صلى الله عليه و آله ) مى شده
- رواياتى در باره ماجراى نزول نخستين وحى بر پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم :((اقرء باسمربك ...))
- و بيان اشكالى كه در اين روايت ديده مى شود
- شاءن نزول آيات : ((اءراءيت الذّى ينهى ...))، سجده نزديكترين حالت عبد به ربّ،سوره عزائم
نکات آیه
۱ - لزوم پرهیز از مخالفت با نماز و اجتناب از تکذیب دین (کلاّ) حرف «کلاّ» براى ردع و بازداشتن از گفتار یا کردارى است که پیش از آن آمده و در آیه شریفه ناظر به امورى است که کلمات «کذّب»، «تولّى»، «ألم یعلم» و «ینهى» در آیات پیشین بر آن دلالت داشت.
۲ - تکذیب فرمان هاى متقى پرور، ناروا است. (أو أمر بالتّقوى . أرءیت إن کذّب ... کلاّ)
۳ - لزوم توجّه به نظارت خداوند، بر گفتار و رفتار انسان (ینهى ... ألم یعلم بأنّ اللّه یرى . کلاّ)
۴ - خاتمه دادن به موضع گیرى در برابر نماز، فرمان خداوند به نهى کننده پیامبر(ص) از اداى آن (أرءیت الذى ینهى . عبدًا إذا صلّى ... لئن لم ینته)
۵ - خداوند، مخالفان پیامبر(ص) را در صورت تداوم بر مخالفت با نماز، هدایت و تقوا، به مؤاخذه اى سخت تهدید کرد. (لئن لم ینته لنسفعًا بالناصیة)
۶ - سوگند خداوند در تأکید بر مؤاخذه حتمى تکذیب گران دین و مخالفان نماز، هدایت و تقوا (لئن لم ینته لنسفعًا بالناصیة) «لام» در «لئن...» لام قسم است.
۷ - گرفتن موهاى بالاى پیشانى تکذیب گران دین و کشاندن ذلیلانه آنان به سوى آتش، کیفر مخالفت آنها با نماز، هدایت و تقوا (ینهى . عبدًا إذا صلّى ... لئن لم ینته لنسفعًا بالناصیة) «ناصیة» به معناى انتهاى رستنگاه مو از قسمت جلو سر است، ریشه این کلمه بر «علوّ» دلالت دارد و چون رستنگاه ناصیه در قسمت بالاى سر است، این نام را بر آن نهاده اند (مقاییس اللغة). قسمت جلو سر را نیز «ناصیه» گویند (تاج العروس). «نسفعن» - که «نون تأکید» آن به صورت تنوین نوشته مى شود - یعنى، چنگ مى زنیم و مى کشانیم و ممکن است به معناى «سیاه مى کنیم»، «نشانه مى گذاریم» یا «به خوارى مى کشانیم» باشد. (برگرفته از قاموس)
۸ - تکذیب دین و روى گردانى از آن، در پى دارنده کیفرى تحقیرآمیز و گریزناپذیر (أرءیت إن کذّب و تولّى ... کلاّ لئن لم ینته لنسفعًا بالناصیة) گرفتن موهاى جلو سر - علاوه بر تحقیر - شخص را به طور کامل تسلیم گیرنده آن مى سازد; به گونه اى که مقاومت سودى نمى بخشد. کیفر یاد شده - به قرینه «سندع الزبانیة» (در آیات بعد) - مربوط به قیامت است; ولى دلالت آیه شریفه بر کیفر دنیوى نیز بعید نیست.
۹ - سیه رویى و ثبت نشانه دروغ گویى و گناه کارى بر پیشانى تکذیب گران دین، کیفر مخالفت آنان با نماز، هدایت و تقوا (لنسفعًا بالناصیة) برداشت یاد شده، ناظر به معانى گوناگونى است که براى «سفع» در توضیح برداشت هفتم ذکر شد. وصف هاى «کاذبة» و «خاطئة» (در آیه بعد)، مشخّصات نشانه را بیان کرده است.
موضوعات مرتبط
- تقوا: تکذیب تقوا ۲; تهدید مخالفان تقوا ۵; حتمیت کیفر مخالفان تقوا ۶; کیفر مخالفان تقوا ۷; کیفر مخالفت با تقوا ۹; ممانعت از تبلیغ تقوا ۲
- خدا: اوامر خدا ۴; تهدیدهاى خدا ۵
- دین: آثار دروغگویى مکذبان دین ۹; آثار گناه مکذبان دین۹; اعراض از تکذیب دین ۱; تحقیر معرضان از دین ۸; تحقیر مکذبان دین ۸; حتمیت کیفر مکذبان دین ۶; سیاه رویى مکذبان دین ۹; کیفر اعراض از دین ۸; کیفر مکذبان دین ۷، ۸
- ذکر: اهمیت ذکر نظارت خدا ۳
- عمل: عمل ناپسند ۲
- قرآن: سوگندهاى قرآن ۶
- کیفر: تهدید به کیفر سخت ۵; کیفر با رستنگاه مو ۷; مراتب کیفر۵
- محمد(ص): تهدید مانعان از نماز محمد(ص) ۵; تهدید مخالفان محمد(ص) ۵; ممانعت از نماز محمد(ص) ۴
- نماز: اعراض از ممانعت با نماز ۱ ، ۴; حتمیت کیفر مخالفان نماز ۶; کیفر مخالفان نماز ۷; کیفر مخالفت با نماز ۹; ناهیان از نماز ۴
- هدایت: تهدید هدایت ستیزان ۵; حتمیت کیفر هدایت ستیزى ۶; کیفر مخالفت با هدایت ۹; کیفر هدایت ستیزان ۷
