۱۶٬۲۶۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
(یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۴: | خط ۴: | ||
بعضى گفته اند: عدد آن شش هزار آيه | بعضى گفته اند: عدد آن شش هزار آيه است. بعضى ديگر گفته اند: شش هزار و دويست و چهار آيه است. يكى گفته: شش هزار و دويست و چهارده آيه. و يكى ديگر گفته: نوزده آيه. بعضى گفته اند: بيست و پنج و بعضى ديگر سى و شش. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۲۱ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۲۱ </center> | ||
مكّى ها، عدد خود را از عبدالله بن كثير، از مجاهد، از ابن عباس، از اُبىّ بن كعب روايت كرده اند. مدنى ها، براى خود دو جور عدد روايت كرده اند: يكى به ابوجعفر مرثد بن قعقاع و شيبة بن نصاح منتهى مى شود. و روايت ديگرشان، به اسماعيل بن جعفر بن ابى كثير انصارى منتهى مى گردد. | |||
و اهل | و اهل شام، عدد خود را از ابودرداء روايت كرده اند، و روايت بصرى ها، به عاصم بن عجاج جحدرى، و روايت عدد كوفى ها، به حمزه و كسائى و خلف منتهى مى شود. حمزه گفته است: اين عدد را، ابن ابى ليلى، از ابو عبدالرحمان سلمى، از على بن ابى طالب «عليه السلام» براى ما روايت كرده. | ||
و كوتاه سخن | و كوتاه سخن: وقتى اعداد به يك نصّ متواتر و يا حداقل خبر واحد قابل اعتنایى منتهى نشود، و هيچ آيه اى به طور اطمينان بخشى، از ساير آيات قبل و بعدش متمايز نگردد، هيچ الزامى نيست كه يكى از اين روايت اخذ شود. لاجرم هر يك از اين روايات، كه روشن و قابل اعتماد بود را مى پذيريم و مابقى را طرد مى كنيم، و يا به هيچ يك عمل نمى كنيم. و اگر شخصى اهل تدبر باشد، بايد به هر روايتى كه در نظرش بيشتر قابل اعتماد بود، عمل نمايد. | ||
و آنچه كه از على | و آنچه كه از على «عليه السلام» در عدد كوفيان نقل شده، معارض است با ادله اى كه از خود آن جناب و همچنين از ساير ائمه اهل بيت «عليهم السلام» رسيده كه: در هر سوره «بسم اللّه»، جزء آن سوره و يكى از آيات آن است. زيرا به حساب كوفيان، تنها بسم اللّه فاتحه، جزء سوره است و مابقى به حساب نيامده، و لازمۀ روايت نامبرده، اين است كه: عدد آيه هاى قرآن، به مقدار بسم اللّه هاى سوره ها، بيشتر باشد. | ||
و | و اين، همان علتى است كه ما را از ايراد بحث هاى مفصل كه در باره عدد آيه هاى قرآن شده، منصرف ساخته است. چون ديديم كه اين بحث ها به نتيجه اى نمى رسد. تنها به اين اشاره اكتفاء مى كنيم كه در عدد چهل سوره قرآنى اتفاق دارند، و در عدد آيه ها و يا رؤوس آيه هاى هفتاد و چهار سوره اختلاف كرده اند. | ||
و همچنين در اين كه كلمۀ «الر»، مثلا آيه اى است تام و مستقل اتفاق كرده اند، ولى در بقيه حروف مقطعه اختلاف نموده اند. و آن گروه از خوانندگان عزيز كه مى خواهند به جزئيات اين اختلاف واقف گردند، بايد به محل طرح اين بحث ها مراجعه نمايند. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۲۲ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۲۲ </center> | ||
<span id='link216'><span> | <span id='link216'><span> | ||
''' * فصل سوم، پيرامون ترتيب سوره ها: ''' | |||
فصل سوم، پيرامون ترتيب سوره ها: در كتاب | |||
در كتاب اتقان، از ابن ضريس نقل شده كه او، در كتاب فضائل القرآن خود گفته: محمّد بن عبدالله بن ابى جعفر رازى به ما خبر داد كه عمرو بن هارون، ما را حديث كرد كه عثمان بن عطاى خراسانى، برايمان نقل كرد از پدرش، از ابن عباس كه گفت: آغاز هر سوره كه در مكه نازل شده، در مكه نوشته شد و بعدها خداوند هرچه مى خواست، به آن ملحق مى كرد. | |||
و سوره هايى كه به ترتيب و پشت | و سوره هايى كه به ترتيب و پشت سرِ هم نازل شده اند، عبارتند از: | ||
۱ - | ۱ - «إقرَء بِاسمِ رَبِّك». ۲ - «ن». ۳ - «مُزّمّل». ۴ - «مدّثّر». ۵ - «تبّت». ۶ - «تكوير». ۷ - «أعلى». ۸ - «وَ اللَّيل إذَا يَغشَى». ۹- «وَ الفَجر». ۱۰ - «وَ الضُّحَى». ۱۱ - «ألَم نَشرَح». ۱۲ - «وَ العَصر». ۱۳ - «وَ العَادِيَات». ۴- «إنّا أعطَينَاك». ۱۵ - «ألهَاكُمُ التَّكَاثُر». ۱۶ - «أرَأيتَ». ۱۷ - «قُل يَا أيُّهَا الكَافِرُون». ۱۸ - «ألَم تَرَ كَيفَ فَعَلَ رَبُّكَ». ۱۹ - «قُل أعُوذُ بِرَبِّ الفَلَق». ۲۰ - «قُل أعُوذُ بِرَبِّ النَّاس». ۲۱ - «قُل هُوَ اللّهُ أحد». ۲۲ - «وَ النَّجم». ۲۳ - «عَبَس». ۲۴ - «إنّا أنزَلنَاهُ فِى لَيلَةِ القَدر». ۲۵ - «وَ الشَّمسِ وَ ضُحَاهَا». ۲۶ - «وَ السَّمَاءِ ذَاتِ البُرُوج». ۲۷ - «وَ التِّين». ۲۸ - «لإيلَاف قُرَيش». ۲۹ - «قَارِعه». ۳۰ - «لَا أُقسِمُ بِيَومِ القِيَامَة». ۳۱ - «وَيلٌ لِكُلِّ هُمَزَة». ۳۲- «وَ المُرسَلَات». ۳۳ - «ق». ۳۴ - «لَا أُقسِمُ بِهَذَا البَلَد». ۳۵ - «وَ السَّمَاءِ وَ الطَّارِق». ۳۶ - «اقتَرَبَتِ السَّاعَة». ۳۷ - «ص». ۳۸ - «أعراف». ۳۹ - «قُل أُوحِىَ». ۴۰ - «يس». ۴۱ - «فرقان». ۴۲ - «ملائكة». ۴۳ - «كهيعص». ۴۴ - «طه». ۴۵ - «واقعه». ۴۶- «طسم شعراء». ۴۷ - «طس». ۴۸ - «قصص». ۴۹ - «بنى إسرائيل». ۵۰ - «يونس». ۵۱ - «هود». ۵۲ - «يوسف». ۵۳ - «حجر». ۵۴ - «انعام». ۵۵ - «صافّات». ۵۶ - «لقمان». ۵۷ - «سباء». ۵۸ - «زُمَر». ۵۹ - «حم مؤمن». ۶۰ - «حم سجده». ۶۱ - «حم عسق». ۶۲ - «حم زخرف». ۶۳ - «حم دخان». ۶۴ - «جاثيه». ۶۵ - «احقاف». ۶۶ - «ذاريات». ۶۷ - «غاشيه». ۶۸- «كهف». ۶۹ - «نحل». ۷۰ - «إنّا أرسَلنَا نُوحاً». ۷۱ - «إبراهيم». ۷۲ - «أنبياء». ۷۳ - «مؤمنين». ۷۴ - «تنزيل سجده». ۷۵ - «طور». ۷۶ - «تبارك الملك». ۷۷ - «الحاقّه». ۷۸ - «سائل». ۷۹ - «عَمَّ يَتَسَائَلُون». ۸۰ - «نازعات». ۸۱ - «إذَا السَّمَاءُ انفَطَرت». ۸۲ - «إذَا السَّمَاءُ انشَقَّت». ۸۳ - «روم». ۸۴ - «عنكبوت». ۸۵ - «وَيلٌ لِلمُطَفِّفِين». | ||
اين سوره هایى بوده كه در مكه نازل شده است. | اين سوره هایى بوده كه در مكه نازل شده است. | ||
پس خداى تعالى، سوره هاى زير را به ترتيب در مدينه نازل كرد: | پس خداى تعالى، سوره هاى زير را به ترتيب در مدينه نازل كرد: | ||
۱ - «سوره بقره». ۲ - «انفال». ۳ - «آل عمران». ۴ - «احزاب». ۵ - «ممتحنه». ۶ - «نساء». ۷ - | ۱ - «سوره بقره». ۲ - «انفال». ۳ - «آل عمران». ۴ - «احزاب». ۵ - «ممتحنه». ۶ - «نساء». ۷ - «إذَا زُلزِلَت». ۸ - «حديد». ۹ - «قتال». ۱۰ - «رعد». ۱۱ - «رحمان». ۱۲ - «انسان». ۱۳- «طلاق». ۱۴ - «لَم يَكُن». ۱۵ - «حشر». ۱۶ - «إذَا جَاءَ نَصرُ اللّه». ۱۷ - «نور». ۱۸ - «حج». ۱۹ - «منافقون». ۲۰ - «مجادله». ۲۱ - «حجرات». ۲۲ - «تحريم». ۲۳ - «جمعه». ۲۴ - «تغابن». ۲۵ - «صف». ۲۶ - «فتح». ۲۷ - «مائده». ۲۸ - «برائت». | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۲۳ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۲۳ </center> | ||
در اين روايات؛ سوره «فاتحه» ساقط شده، و چه بسا گفته باشند كه اين سوره دوبار نازل شده. يكى در مكه، و بار ديگر در مدينه. | در اين روايات؛ سوره «فاتحه» ساقط شده، و چه بسا گفته باشند كه اين سوره دوبار نازل شده. يكى در مكه، و بار ديگر در مدينه. | ||
اتقان، از بيهقى نقل كرده كه در كتاب دلائل النبوه، به سند خود، از عكرمه و حسين بن ابى الحسن روايت كرده كه اين دو نفر گفته اند: خداوند از قرآن كريم، سوره «إقرَء بِاسمِ رَبِّك» را نازل كرد، همچنين سوره هایى كه در روايت بالا بود، شمرده اند تا به آخر، جز اين كه سوره «فاتحه» و «اعراف» و «كهيعص» را از آنچه در مكه نازل شده، ساقط كرده اند. | |||
و نيز اين دو | و نيز اين دو نفر، «حم دخان» را قبل از «حم سجده»، و «انشقاق» را قبل از «انفطار»، و نيز «مطفّفين» را قبل از «بقره» در سوره هاى مدنى، و نيز «آل عمران» را قبل از «انفال»، و «مائده» را قبل از «ممتحنه» از سوره هاى مكى ضبط كرده اند. | ||
آنگاه | آنگاه بيهقى، به سند خود، از مجاهد، از ابن عباس روايت كرده كه گفت: اولين سوره اى كه خدا از قرآن كريم بر پيغمبرش نازل كرد، سوره «إقرَء بِاسمِ رَبِّك» بود، تا آخر حديث. و اين حديث، از نظر ترتيب، مطابق با حديث عكرمه است، با اين تفاوت كه آن سوره هاى مكى كه در حديث عكرمه ساقط شده، در اين حديث آمده است. | ||
باز در همان | باز در همان كتاب، از كتاب ناسخ و منسوخ، تأليف ابن حصار نقل كرده كه: سوره هاى مدنى مورد اتفاق، بيست سوره است و آنچه در آن اختلاف هست، دوازده سوره است، و از اين چند سوره گذشته، بقيه سوره ها به اتفاق مكى است. اين بود كلام ناسخ و منسوخ. | ||
و آن سوره هايى كه مدنى بودنشان مورد اتفاق است، عبارتند از: | و آن سوره هايى كه مدنى بودنشان مورد اتفاق است، عبارتند از: | ||
۱ - | ۱ - «بقره». ۲ - «آل عمران». ۳ - «نساء». ۴ - «مائده». ۵ - «انفال». ۶ - «توبه». ۷ - «نور». ۸ - «احزاب». ۹ - سوره «محمّد». ۱۰ - «فتح». ۱۱ - «حجرات». ۱۲ - «حديد». ۱۳ - «مجادله». ۱۴ - «حشر». ۱۵ - «ممتحنه». ۱۶ - «منافقون». ۱۷ - «جمعه». ۱۸ - «طلاق». ۱۹ - «تحريم». ۲۰ - «نصر». | ||
و آنچه از مكى ها و مدنى هاى مورد اختلاف است، سوره هاى ذيل است: | و آنچه از مكى ها و مدنى هاى مورد اختلاف است، سوره هاى ذيل است: | ||
۱- | ۱- «رعد». ۲ - «رحمان». ۳ - «جنّ». ۴ - «صف». ۵ - «تغابن». ۶ - «مطفّفين». ۷ - «قدر». ۸ - «بيّنه». ۹ - «زلزال». ۱۰ - «توحيد». ۱۱ و ۱۲ - «معوّذتان». | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۲۴ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۲۴ </center> | ||
البته در | البته در فنّ تفسير و بحث هاى مربوط به دعوت نبويّه و سير روحى و سياسى و اجتماعى دعوت در زمان رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» و تحليل سيره شريفه آن جناب، دانستن اين كه كدام سوره مكّى و كدام مدنى است و تقديم و تأخير نزول آيات، دخالت بسيارى دارد. | ||
و روايات، به طورى كه | و روايات، به طورى كه ديديد، در اثبات اين مجهولات نمى توانند مورد اعتماد باشند. چون هيچ يك از مضامين آن ها متواتر نيست. علاوه بر اين كه ميان آن ها تعارض وجود دارد كه در نتيجه، از درجه اعتبار ساقط شده اند. | ||
پس تنها طريق براى تحصيل اين غرض، | پس تنها طريق براى تحصيل اين غرض، تدبّر و دقت در سياق آيات و بهره جويى از قرائن و امارات داخلى و خارجى است، كه ما هم در تفسير خود، از همين راه استفاده كرده ايم، وَ اللّهُ المُستَعانُ. | ||
<center> «'''سوره کهف'''» </center> | <center> «'''سوره کهف'''» </center> |
ویرایش