الطّرْف
«طَرْف» (بر وزن برف) به معناى پلک چشم است، و گاه، به معناى نگاه کردن نیز آمده است; توصیف زنان بهشتى به «قاصِراتُ الطَّرْفِ» (آنها که نگاهى کوتاه دارند) اشاره به این است که: تنها چشم به همسران خود دوخته اند، فقط به آنها عشق مىورزند و به غیر آنان نمى اندیشند که این، از بزرگ ترین مزایاى همسر است.
بعضى از مفسران نیز، آن را به معناى حالت خمار بودن چشم که حالت جالب مخصوصى است دانسته اند، جمع میان این دو معنا نیز، بى مانع است. «طَرْف» مصدر است و به معناى گردش چشم نیز آمده، و «طرفة العین» یعنى ـ یک گردش چشم ـ ضمناً ضمیر در «علیها» در سوره «شورى» به عذاب باز مى گردد. درست است که «عذاب»، مذکر است ولى چون در اینجا به معناى نار و جهنم مى باشد، ضمیر مؤنث به آن بازگشته است.
ریشه کلمه
- طرف (۱۱ بار)
قاموس قرآن
(بر وزن عقل) نگاه كردن. چشم. راغب گويد آن پلك چشم. و تحريك پلك است و از آن نگاه كردن تعبير مىكند كه لازم تحريك، نگاه كردن و چشم فرموده است. مناسب آيات قرآن نگاه كردن و چشم است. [ابراهيم:43]. يعنى سر بر افراختهاند كه تگاهشان به هم نمىخورد از ترس و وحشت پيوسته چشمشان باز است. آن عبارت اخراى خيره شدن است كه فرموده: [ابراهيم:42]. همچنين است آيه [نمل:40]. يعنى: پيش ازنگاهت به هم بخورد من آن را نزد تو مىآورم. [صافات:48]. كلمه قاصرات الطرف در سوره ص آيه 52 و رحمن آيه 56 نيز آمده است. و آن در وصف زنان بهشت مىباشد. مراد از طرف، چشم يا نگاه كوتاه چشم يا كوتاه نگاه هست كه نگاه آنها فقط منحصر به شوهران خويش است و به كس ديگر نگاه نمىكنند و نگاه خويش را از ديگران كوتاه كردهاند. به عقيده الميزان قصر عين كنايه است از ناز و كرشمه و عشوه كه زنان بهشتى به شوهران خويش آن طور نگاه مىكنند و آن قولى است كه در مجمع كننده هر دو آمده است. * [شورى:45]. ضمير «عَلَيْها» راجع به آتش است مراد از طرف خفى چنانكه گفتهاند نگاه به گوشه چشم است كه شخص گرفتار نمىتواند به آنچه گرفتار است درست نگاه كند مانند محكومى كه به چوبه دار مىنگرد آنها هم نعوذ باللّه به آتش آن طور نگاه مىكنند به نظر مىآيد كه: طرف در آيه به معنى نگاه است و مفعول «يَنْظُرُونَ» مىباشد يعنى: «يَنْظُرُونَ نَظَراً خَفِيّاً». در اقرب الموارد گويد: «نَظَرَبِعَيْنٍ خَفِىٍّ» يعنى: قسمت اعظم چشم خويش را از شرم با ترس بست و با بقيه آن نگاه كرد.
