ابراهيم ٣٧

رَبَّنَا إِنِّي‌ أَسْکَنْتُ‌ مِنْ‌ ذُرِّيَّتِي‌ بِوَادٍ غَيْرِ ذِي‌ زَرْعٍ‌ عِنْدَ بَيْتِکَ‌ الْمُحَرَّمِ‌ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلاَةَ فَاجْعَلْ‌ أَفْئِدَةً مِنَ‌ النَّاسِ‌ تَهْوِي‌ إِلَيْهِمْ‌ وَ ارْزُقْهُمْ‌ مِنَ‌ الثَّمَرَاتِ‌ لَعَلَّهُمْ‌ يَشْکُرُونَ‌

ترجمه

پروردگارا! من بعضی از فرزندانم را در سرزمین بی‌آب و علفی، در کنار خانه‌ای که حرم توست، ساکن ساختم تا نماز را برپا دارند؛ تو دلهای گروهی از مردم را متوجّه آنها ساز؛ و از ثمرات به آنها روزی ده؛ شاید آنان شکر تو را بجای آورند!

|پروردگارا! من برخى فرزندانم را در درّه‌اى بى‌آب و علف در جوار خانه مكرّم تو اسكان دادم پروردگارا! تا نماز را به پا دارند. پس دل‌هايى از مردم را به سوى آنها مايل گردان و از ميوه‌ها روزيشان ده تا شكر گزارند

پروردگارا، من [يكى از] فرزندانم را در درّه‌اى بى‌كشت، نزد خانه محترم تو، سكونت دادم. پروردگارا، تا نماز را به پا دارند، پس دلهاى برخى از مردم را به سوى آنان گرايش ده و آنان را از محصولات [مورد نيازشان‌] روزى ده، باشد كه سپاسگزارى كنند.

پروردگارا، من برخی از ذرّیّه و فرزندان خود را به وادی بی‌کشت و زرعی نزد بیت‌الحرام تو مسکن دادم، پروردگارا، تا نماز را به پا دارند، پس تو دلهایی از مردمان را به سوی آنها مایل گردان و به انواع ثمرات آنها را روزی ده، باشد که شکر تو به جای آرند.

پروردگارا! من برخی از فرزندانم را در درّه ای بی کشت و زرع نزد خانه محترمت سکونت دادم؛ پروردگارا! برای اینکه نماز را بر پا دارند؛ پس دل های گروهی از مردم را به سوی آنان علاقمند و متمایل کن، و آنان را از انواع محصولات و میوه ها روزی بخش، باشد که سپاس گزاری کنند.

اى پروردگار ما، برخى از فرزندانم را به واديى بى‌هيچ كشته‌اى، نزديك خانه گرامى تو جاى دادم، اى پروردگار ما، تا نماز بگزارند. دلهاى مردمان چنان كن كه هواى آنها كند و از هر ثمره‌اى روزيشان ده، باشد كه سپاس گزارند.

پروردگارا من برخی فرزندانم را در سرزمینی بی‌آب و علف، در جوار بیت‌الحرام تو، سکنا داده‌ام، تا -پروردگارانماز را برپا دارند، پس دلهای مردمی را به آنان مهربان کن، و از فرآورده‌ها روزیشان ببخش باشد که سپاس بگزارند

پروردگارا، من برخى از فرزندانم را به دره‌اى بى‌كشت، نزديك خانه شكوهمند تو جاى دادم، پروردگارا، تا نماز به پا دارند، پس دلهايى از مردمان را چنان كن كه به سوى آنان گرايند، و از ميوه‌ها روزيشان ده، باشد كه سپاس گزارند

پروردگارا! من بعضی از فرزندانم را (به فرمان تو) در سرزمین بدون کشت و زرعی، در کنارِ خانه‌ی تو، که (تجاوز و بی‌توجّهی نسبت به) آن را حرام ساخته‌ای سکونت داده‌ام، خداوندا تا این که نماز را برپای دارند، پس چنان کن که دلهای گروهی از مردمان (برای زیارت خانه‌ات) متوجّه آنان گردد و ایشان را از میوه‌ها (و محصولات سائر کشورها) بهره‌مند فرما، شاید که (از الطاف و عنایات تو با نماز و دعا) سپاگزاری کنند.

«پروردگارمان! من برخی از ذریه‌ام را در گودالی تهی از کشت سکونت دادم، نزد خانه‌ی محترمت - پروردگارمان! - برای آنکه نماز را به پا دارند. پس دل‌هایی از مردمان را مقرر فرمای که سوی آنان روان گردند و آنان را از همه‌ی ثمرات (مورد نیازشان) روزی ده، شاید سپاسگزاری کنند.»

پروردگارا همانا جای دادم از خاندانم (نژادم) در درّه بی‌گیاه (کشت) نزد خانه محترم تو پروردگارا تا بپای دارند نماز را پس بگردان دلهائی را از مردم بگروند بسوی آنان و روزیشان ده از میوه‌ها شاید سپاس گزارند

ابراهيم ٣٦	آیه ٣٧	ابراهيم ٣٨
سوره : سوره ابراهيم نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«غَیْرِ ذِی زَرْعٍ»: بدون کشت و زرع. بی‌آب و علف. «بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ»: مراد کعبه است که بسیاری از چیزهائی که در جاهای دیگر مباح است در آنجا حرام است. از قبیل: شکار کردن پرندگان، کندن درختان و گیاهان، جنگ و نزاع (نگا: بقره / قصص / ). «أَفْئِدَةً»: جمع فُؤاد، دلها. «تَهْوِی»: میل کند. بگراید. دوست داشته باشد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ‌ مَثَابَةً... (۶) وَ إِذْ يَرْفَعُ‌ إِبْرَاهِيمُ‌... (۲) وَ قَالُوا إِنْ‌ نَتَّبِعِ‌ الْهُدَى‌... (۳) وَ أَذِّنْ‌ فِي‌ النَّاسِ‌ بِالْحَجِ‌... (۱)

قُلْ‌ أَ نَدْعُو مِنْ‌ دُونِ‌ اللَّهِ‌... (۲)

تفسیر

• آيات ۳۵ - ۴۱،سوره ابراهيم
• انعام به فرزندان ابراهيم (ع )، نمونه اى ديگر از انعام هاى خداى عزيز و حميد
• استظهار اينكه ابراهيم (ع ) دو بار از خداوند براى ((مكه )) امنيت طلبيده است
• امنيتى كه ابراهيم (ع ) براى مكه خواست امنيت تشريعى بوده است
• درخواست ابراهيم (ع ) از خدا كه او و فرزندانش را از بت پرستى دور بدارد
• مقصود از ((بنى )) كه ابراهيم (ع ) براى خود و آنان دورى از پرستش بتها را درخواستنمود
• مراد از تبعيت در جمله : ((فمن تبعنى فانه منى )) پيروى هم در اعتقاد و هم درعمل است
• ابراهيم (ع ) پيروى و تبعيت را ملاك انتساب افراد به خود دانست
• بى پايگى اشكالاتى كه درباره دعاى ابراهيم (ع ) مطرح شده
• ضعف پاسخهاى داده شده به اشكال فوق
• اشكال ديگرى بر كلام ابراهيم و بيان ضعف پاسخهاى داده شده به آن
• دعاى ابراهيم (ع ) بعد از بناى كعبه و ساخته و آباد شدن مكه بوده است
• نكته شايان توجه در دعاهاى ابراهيم (ع )
• دلالت آيه بر اينكه ((آزد)) پدر ابراهيم نبوده است
• (روايتى در ذيل آياتى كه دعاى ابراهيم (ع ) را حكايت مى كنند)

• آيه ۳۵ - ۴۱
• آيه و ترجمه
• تفسير :
• نكته ها :
• ۱ - آيا مكه در آن زمان شهر بود؟
• ۲ - امنيت سرزمين مكه :
• ۳ - چرا ابراهيم تقاضاى دورى از بت پرستى مى كند:
• ۴ - تابعان ابراهيم كيانند؟
• ۵ - وادى غير ذى ذرع و حرم امن خدا
• ۶ - تقاضاهاى هفتگانه ابراهيم
• ۷ - آيا ابراهيم براى پدرش دعا مى كند؟

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- حضرت ابراهیم(ع) برخى از ذریه (نسل و فرزندان) خود را در نزدیکى خانه خدا اسکان داد. (ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى بواد غیر ذى زرع عند بیتک المحرّم)

۲- محل سکونت ذریه حضرت ابراهیم(ع) در مکه در نزدیکى خانه خدا، غیر قابل کشت و زرع بود. (ربّنا إنى أسکنت من ذریّتى بواد غیر ذى زرع عند بیتک المحرّم)

۳- هدف حضرت ابراهیم(ع) از اسکان دادن برخى از فرزندانش در جوار خانه خدا، توفیق یافتن آنان براى عبادت و اقامه نماز بود. (ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى ... عند بیتک المحرّم ربّنا لیقیموا الصلوة)

۴- نماز، برخوردار از جایگاه و اهمیت خاص در مقایسه با دیگر عبادات و فریضه هاى الهى (ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى بواد غیر ذى زرع ... لیقیموا الصلوة) از اینکه حضرت ابراهیم(ع) هدف از هجرت فرزندانش به سرزمینى بدون کشت و زرع (مکه) را نماز معرفى مى کند و از میان سایر عبادتها آن را برمى گزیند، برداشت فوق به دست مى آید.

۵- نماز از فریضه هاى عبادى در عصر بعثت حضرت ابراهیم(ع) (ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى ... لیقیموا الصلوة)

۶- سرزمین مکه و محدوده اطراف خانه خدا، محلى مناسب براى ابراز عقیده توحیدى و عبادت خداى یگانه (ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى بواد غیر ذى زرع عند بیتک المحرّم ربّنا لیقیموا الصلوة) از اینکه حضرت ابراهیم(ع) فرزندانش را از محل سابق، که سرزمین بت پرستان بود، به سرزمین مکه برد و هدف از هجرت را عبادت و نماز اعلام کرد، برداشت فوق به دست مى آید.

۷- لزوم هجرت و تحمل دشواریهاى آن براى عبادت خداى یگانه و اقامه فریضه هاى الهى (ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى بواد غیر ذى زرع ... لیقیموا الصلوة) خداوند داستان حضرت ابراهیم(ع) را به عنوان داستانى قابل یادآورى ذکر کرد (و إذ قال إبراهیم ...)، و از سویى دیگر آن حضرت تمامى مشکلات سرزمین غیرآباد و بى کشت و زرع را براى حفظ دین خود و فرزندانش تحمل کرد. مجموع این نکات مى تواند بیانگر برداشت فوق باشد.

۸- حالت زارى و التماس حضرت ابراهیم(ع) در دعا و درخواست از خداوند (ربّ اجعل ... ربّ إنّهنّ ... ربّنا إنى ... ربّنا لیقیموا ... ربّنا إنّک) برداشت فوق از تکرار کلمه «ربّ» و «ربّنا» استفاده گردید.

۹- عبادت و نماز در کنار خانه خدا، برخوردار از فضیلت و ارزش بیشترى در مقایسه با سایر سرزمینها (ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى ... عند بیتک المحرّم ربّنا لیقیموا الصلوة) برداشت فوق مبتنى بر این احتمال است که اقامه نماز در غیر مکه براى فرزندان حضرت ابراهیم(ع) ممکن بود; ولى حضرت ابراهیم(ع) براى فضیلت عبادت در جوار خانه خدا آن مکان را براى فرزندانش برگزید.

۱۰- حضرت ابراهیم(ع) از خداوند خواستار توجه قلبى برخى از مردم و جلب محبت آنان به سوى ذریه ساکن در مکه شد. (أسکنت من ذرّیتى ... عند بیتک المحرّم ... فاجعل أفئدة من الناس تهوى إلیهم)

۱۱- مکانها و موقعیتها داراى نقش مؤثرى در توفیق یافتن انسان بر عبادت و اقامه نماز است. (أسکنت من ذرّیتى ... عند بیتک المحرّم ربّنا لیقیموا الصلوة) اسکان فرزندان در جوار خانه خدا براى اقامه نماز مى تواند بیانگر این حقیقت باشد که مکانهاى مناسب، چون خانه خدا، در توفیق یافتن انسان براى عبادت مؤثر است.

۱۲- حضرت ابراهیم(ع) براى رفع خطر تنهایى و انزواى فرزندانش در مکه، از خداوند خواستار توجه قلبى برخى از مردم به سوى آنان و زندگى جمعى شد.* (ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى ... عند بیتک المحرّم ... فاجعل أفئدة من الناس تهوى إلیهم)

۱۳- دعا مى تواند در قلب و جان دیگران تأثیر گذارد و آن را دگرگون سازد. (فاجعل أفئدة من الناس تهوى إلیهم)

۱۴- حضرت ابراهیم(ع) از خداوند خواستار بهبود وضعیت معیشتى و برخوردارى از انواع نعمتها و محصولات براى فرزندانش و ساکنان مکه شد. (و ارزقهم من الثمرت) با توجه به اینکه حضرت ابراهیم(ع) فرزندانش را در سرزمین بى کشت و زرع اسکان داد، مقصود از «ثمرات» مى تواند انواع نعمتها و محصولات مادى و خوراکى باشد.

۱۵- حضرت ابراهیم(ع) از خداوند خواستار رونق اقتصادى شهر مکه با جلب توجه مردم دنیا به آن شهر شد. (فاجعل أفئدة من الناس تهوى إلیهم و ارزقهم من الثمرت)

۱۶- حضرت ابراهیم(ع) از خداوند توفیق یافتن مردم و ذریه اش براى شکر نعمتهاى الهى را خواستار گردید. (ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى ... فاجعل أفئدة من الناس ... و ارزقهم من الثمرت لعلّهم یشکرون)

۱۷- شکر و سپاس خداوند هدف و مقصد نعمتها و موهبتهاى الهى است. (و ارزقهم من الثمرت لعلّهم یشکرون)

روایات و احادیث

۱۸- «عن أبى عبدالله(ع) قال: إن إبراهیم(ع) کان نازلاً فى بادیة الشام فلمّا ولد له من هاجر اسماعیل ... فأوحى الله إلیه ... ثم أمره أن یخرج اسماعیل و أُمّه عنها فقال: یا ربِّ إلى أىّ مکان؟ قال: إلى حرمى و أمنى ... و هى مکة فأنزل الله علیه جبرائیل بالبراق فحمل هاجر و اسماعیل ... فوضعه فى موضع البیت ... فلمّا سرحهم ابراهیم و وضعهم ... ثمّ انصرف عنهم فلمّا بلغ کداء و هو جبل بذى طوى إلتفت إلیهم ابراهیم فقال: «ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى بواد غیر ذى زرع عند بیتک المحرّم ...»...; از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: آن گاه که ابراهیم(ع) در صحراى شام مسکن گزید و فرزندش اسماعیل از هاجر متولد شد ... پس خداوند به او وحى کرد ... سپس به او امر کرد که اسماعیل و مادرش را از آن صحرا خارج کند. پس ابراهیم(ع) گفت: پروردگارا! به کدامین مکان ببرم؟ خداوند فرمود: به سوى حرم امن من ... و آن مکه است. پس خداوند، جبرئیل را با براق (مرکب آسمانى) بر او نازل کرد. پس هاجر و اسماعیل را سوار کرد ... پس او را در جایگاه بیت (کعبه) قرار داد ... پس آن گاه که ابراهیم(ع) آنان را جایگزین کرد ... سپس از آنان جدا گشته و برگشت ... پس آن گاه که به «کداء» - که کوهى در منطقه ذى طوى است - رسید، به سوى آنان توجه کرد و گفت: «ربّنا إنى أسکنت من ذرّیتى بواد غیر ذى زرع عند بیتک المحرّم ...» ...».

۱۹- «عن أبى جعفر(ع) فى قول الله: «إنى أسکنت من ذرّیتى ...» قال:... نحن هم و نحن بقیة تلک الذرّیة; از امام باقر(ع) درباره سخن خدا «إنى أسکنت من ذریتى ...» روایت شده است که فرمود: ما از آنانیم و ما باقى مانده آن نسل هستیم».

۲۰- «عن أبى الحسن موسى بن جعفر(ع) قال: إن إبراهیم(ع) لمّا أسکن اسماعیل(ع) و هاجر مکة ... قال: «اللّهم إنى أسکنت من ذرّیتى بواد غیر ذى زرع عند بیتک المحرم ... فاجعل أفئدة من الناس تهوى إلیهم ...» فأوحى الله إلى ابراهیم عن أصعد أباقبیس فناد فى الناس: یا معشر الخلائق إن الله یأمرکم بحج هذا البیت الذى بمکة ... فهناک ... وجب الحج على جمیع الخلائق ... ; از امام کاظم(ع) روایت شده است که فرمود: آن گاه که ابراهیم(ع)، اسماعیل و هاجر را در مکه اسکان داد ... گفت: پروردگارا! «إنى أسکنت من ذرّیتى بواد غیر ذى زرع...». پس خداوند به او وحى کرد: بر بالاى کوه ابوقبیس برو، پس در میان مردم ندا ده: اى مردمان! همانا خداوند شما را به حج این خانه اى که در مکه است امر کرده ... پس آن جا بود که حج بر تمام خلایق واجب شد».

۲۱- «عن أبى جعفر(ع) قال: اُنظر إلى الناس یطوفون حول الکعبة، فقال: هکذا کانوا یطوفون فى الجاهلیة انما امروا أن یطوفوا ثمّ ینفروا إلینا ... ثمّ قرأ هذه الأیة: «فاجعل افئدة من الناس تهوى إلیهم» فقال آل محمد آل محمد ثمّ قال: إلینا إلینا; از امام باقر(ع) روایت شده است که فرمود: به مردمى که اطراف کعبه طواف مى کنند بنگر; پس فرمود: در جاهلیت این چنین طواف مى کردند. همانا به اینان امر شده است که طواف کنند، سپس به سوى ما بازگردند ... سپس امام(ع) این آیه را تلاوت فرمود: «فاجعل أفئدة من الناس تهوى إلیهم» بعد فرمود: آل محمد، آل محمد. سپس فرمود: به سوى ما به سوى ما».

۲۲- «عن أبى جعفر(ع) قال: ... إن أبانا إبراهیم(ع) ... قال: «فاجعل أفئدة من الناس تهوى إلیهم» أما إنه لم یقل الناس کلّهم، أنتم أولئک رحمکم الله ... و ینبغى للناس ... أن یلقونا أینما کنّا نحن الأدلاء على الله; از امام باقر(ع) روایت شده است که فرمود:... همانا پدر ما ابراهیم(ع) ... گفت: «فاجعل أفئدة من الناس إلیهم» آیا [چنین] نیست که تمام مردم را نگفته است؟ شما [شیعیان] همان [مردم در کلام ابراهیم(ع)] هستید ... و سزاوار است که مردم ... با ما ملاقات کنند در هر کجا که باشیم. ما راهنمایان به سوى خدا هستیم».

۲۳- «قال الصادق(ع) فى تفسیر قوله تعالى: «و ارزقهم من الثمرات»: هو ثمرات القلوب; از امام صادق(ع) روایت شده است که در تفسیر سخن خداوند تعالى: «و ارزقهم من الثمرات» فرمود: آن [ثمرات] میوه هاى دل است».

موضوعات مرتبط

• ائمه(ع): فضایل ائمه(ع) ۲۱، ۲۲
• ابراهیم(ع): اسکان نسل ابراهیم(ع) در مکه ۱، ۲، ۳، ۱۸; تضرع ابراهیم(ع) ۸; درخواست توفیق نسل ابراهیم(ع) ۱۶; درخواست محبوبیت به نسل ابراهیم(ع) ۱۰، ۱۲، ۲۳; درخواست نعمت براى ابراهیم(ع) ۱۴; دعاى ابراهیم(ع) ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۲۳; شکرگزارى نسل ابراهیم(ع) ۱۶; فضایل ابراهیم(ع) ۸; فلسفه اسکان نسل ابراهیم(ع) در مکه ۳; قصه ابراهیم(ع) ۲۰; نماز در دوران ابراهیم(ع) ۵; مراد از نسل ابراهیم(ع) ۱۹
• اسماعیل(ع): اسکان اسماعیل(ع) در مکه ۲۰
• اطاعت: اهمیت اطاعت از ائمه(ع) ۲۱
• اماکن: ارزش اماکن ۹; نقش اماکن ۱۱
• تکلیف: مهمترین تکلیف ۴
• توفیقات: درخواست توفیق شکرگزارى ۱۶; زمینه توفیق عبادت ۱۱
• خدا: فلسفه نعمتهاى خدا ۱۷
• دعا: آثار دعا ۱۳; تضرع در دعا ۸
• روح: عوامل مؤثر در روح ۱۳
• شکر: اهمیت شکر نعمت ۱۶، ۱۷
• شیعیان: فضایل شیعیان ۲۲
• عبادت: اهمیت عبادت خدا ۳، ۷
• فرزند: دعا براى فرزند ۱۲، ۱۴
• کعبه: فضیلت عبادت کنار کعبه ۹; فضیلت نماز کنار کعبه ۹
• مکه: اهمیت مکه ۹; تاریخ مکه ۶; توحید در مکه ۶; درخواست رونق اقتصادى مکه ۱۵; درخواست علاقه مردم به مکه ۱۵; درخواست نعمت براى اهل مکه ۱۴; موقعیت اجتماعى مکه ۶; موقعیت جوى مکه ۲، ۱۸
• نماز: اهمیت برپایى نماز ۳; اهمیت نماز ۴; تاریخ نماز ۵
• هاجر: اسکان هاجر در مکه ۲۰
• هجرت: فلسفه هجرت ۷