التوبة ٤٠

إِلاَّ تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ‌ اللَّهُ‌ إِذْ أَخْرَجَهُ‌ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا ثَانِيَ‌ اثْنَيْنِ‌ إِذْ هُمَا فِي‌ الْغَارِ إِذْ يَقُولُ‌ لِصَاحِبِهِ‌ لاَ تَحْزَنْ‌ إِنَ‌ اللَّهَ‌ مَعَنَا فَأَنْزَلَ‌ اللَّهُ‌ سَکِينَتَهُ‌ عَلَيْهِ‌ وَ أَيَّدَهُ‌ بِجُنُودٍ لَمْ‌ تَرَوْهَا وَ جَعَلَ‌ کَلِمَةَ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا السُّفْلَى‌ وَ کَلِمَةُ اللَّهِ‌ هِيَ‌ الْعُلْيَا وَ اللَّهُ‌ عَزِيزٌ حَکِيمٌ‌

ترجمه

اگر او را یاری نکنید، خداوند او را یاری کرد؛ (و در مشکلترین ساعات، او را تنها نگذاشت؛) آن هنگام که کافران او را (از مکّه) بیرون کردند، در حالی که دوّمین نفر بود (و یک نفر بیشتر همراه نداشت)؛ در آن هنگام که آن دو در غار بودند، و او به همراه خود می‌گفت: «غم مخور، خدا با ماست!» در این موقع، خداوند سکینه (و آرامش) خود را بر او فرستاد؛ و با لشکرهایی که مشاهده نمی‌کردید، او را تقویت نمود؛ و گفتار (و هدف) کافران را پایین قرار داد، (و آنها را با شکست مواجه ساخت؛) و سخن خدا (و آیین او)، بالا (و پیروز) است؛ و خداوند عزیز و حکیم است!

اگر او را يارى نكنيد، البته خدا ياريش كرد، آن دم كه كافران او را [از مكه‌] بيرون كردند [كه يك همراه بيشتر نداشت و او] دومين دو نفر بود، آن‌گاه كه آنها در غار بودند، وقتى به همراه خود [أبو بكر] مى‌گفت: اندوه مدار كه خدا با ماست. پس خدا آرامش خود را ب

اگر او [پيامبر] را يارى نكنيد، قطعاً خدا او را يارى كرد: هنگامى كه كسانى كه كفر ورزيدند، او را [از مكّه‌] بيرون كردند، و او نفرِ دوم از دو تن بود، آنگاه كه در غار [ثور] بودند، وقتى به همراه خود مى‌گفت: «اندوه مدار كه خدا با ماست.» پس خدا آرامش خود را بر او فرو فرستاد، و او را با سپاهيانى كه آنها را نمى‌ديديد تأييد كرد، و كلمه كسانى را كه كفر ورزيدند پست‌تر گردانيد، و كلمه خداست كه برتر است، و خدا شكست‌ناپذيرِ حكيم است.

اگر شما او را (یعنی رسول خدا را) یاری نکنید البته خداوند او را یاری کرد هنگامی که کافران او را که یکی از دو تن بود (از مکه) بیرون کردند، آن‌گاه که در غار بودند (و خدا بر در غار کوه پرده عنکبوتان و آشیانه کبوتران گماشت تا دشمنان که به عزم کشتنش آمده بودند او را نیافتند) و آن‌گاه که او به رفیق و همسفر خود (ابو بکر که پریشان و مضطرب بود) می‌گفت: مترس که خدا با ماست. آن زمان خدا وقار و آرامش خاطر خود را بر او فرستاد و او را به سپاه و لشکرهای غیبی خود که شما آنان را ندیدید مدد فرمود و ندای کافران را پست گردانید و ندای خداست که مقام بلند دارد، و خدا را کمال قدرت و دانایی است.

اگر پیامبر را یاری ندهید، یقیناً خدا او را یاری می دهد؛ چنان که او را یاری داد هنگامی که کافران از مکه بیرونش کردند در حالی که یکی از دو تن بود، آن زمان هر دو در غار [ثور نزدیک مکه] بودند، همان زمانی که به همراهش گفت: اندوه به خود راه مده خدا با ماست. پس خدا آرامش خود را [که حالت طمأنینه قلبی است] بر پیامبر نازل کرد، و او را با لشکریانی که شما ندیدید، نیرومند ساخت، و شعار کافران را پست تر قرار داد، و شعار خداست که شعار والاتر و برتر است؛ و خدا توانای شکست ناپذیر و حکیم است.

اگر شما ياريش نكنيد، آنگاه كه كافران بيرونش كردند، خدا ياريش كرد. يكى از آن دو به هنگامى كه در غار بودند به رفيقش مى‌گفت: اندوهگين مباش، خدا با ماست. خدا به دلش آرامش بخشيد و با لشكرهايى كه شما آن را نمى‌ديديد تأييدش كرد. و كلام كافران را پست گردانيد، زيرا كلام خدا بالاست و خدا پيروزمند و حكيم است.

اگر او [پیامبر] را یاری ندهید، [بدانید که‌] خداوند او را هنگامی که کافران آواره‌اش ساختند، یاری داد، آنگاه که یکی از آن دو به هنگامی که در غار بودند به رفیقش [ابوبکر] گفت نگران مباش که خدا با ماست، آنگاه خداوند آرامش خویش را بر او نازل کرد و به سپاهیانی که نمی‌دیدیدشان یاری داد و [سرانجام‌] آرمان کافران را پست گردانید، و آرمان الهی است که والاست، و خداوند پیروزمند فرزانه است‌

اگر او- پيامبر- را يارى نكنيد هر آينه خدا او را يارى كرد آنگاه كه كسانى كه كافر شدند او را بيرون كردند، در حالى كه يكى از دو تن بود- پيامبر و ابو بكر- هنگامى كه هر دو در غار بودند آنگاه كه به همراه خويش مى‌گفت: اندوه مدار، خدا با ماست پس خدا آرامش خود را بر او

اگر پیغمبر را یاری نکنید (خدا او را یاری می‌کند، همان گونه که قبلاً) خدا او را یاری کرد، بدان گاه که کافران او را (از مکّه) بیرون کردند، در حالی که (دو نفر بیشتر نبودند و) او دومین نفر بود (و تنها یک نفر به همراه داشت که رفیق دلسوزش ابوبکر بود). هنگامی که آن دو در غار (ثور جای گزیدند و در آن سه روز ماندگار) شدند (ابوبکر نگران شد که از سوی قریشیان به جان پیغمبر گزندی رسد،) در این هنگام پیغمبر خطاب به رفیقش گفت: غم مخور که خدا با ما است (و ما را حفظ می‌نماید و کمک می‌کند و از دست قریشیان می‌رهاند و به عزّت و شوکت می‌رساند. در این وقت بود که) خداوند آرامش خود را بهره‌ی او ساخت (و ابوبکر از این پرتو الطاف، آرام گرفت) و پیغمبر را با سپاهیانی (از فرشتگان در همان زمان و همچنین بعدها در جنگ بدر و حُنَین) یاری داد که شما آنان را نمی‌دیدید، و سرانجام سخن کافران را فروکشید (و شوکت و آئین آنان را از هم گسیخت) و سخن الهی پیوسته بالا بوده است (و نور توحید بر ظلمت کفر چیره شده است و مکتب آسمانی، مکتبهای زمینی را از میان برده است) و خدا باعزّت است (و هرکاری را می‌تواند بکند و) حکیم است (و کارها را بجا و از روی حکمت انجام می‌دهد).

اگر او [:پیامبر] را یاری نکنید همواره خدا(یش) به‌راستی یاریش کرده‌، چون او را کسانی که کفر ورزیدند (از مکه) برون راندند. وی نفر دوم از دو تن بود، آن‌گاه که این دو در غار (ثور) بودند. وقتی (حضرتش) به همراهش می‌گفت: «اندوه مدار که خدا به‌راستی با ماست.» پس خدا آرامش خود را بر او [:پیامبر و نه بر نفر دیگر] فرو فرستاد و او را با سپاهیانی که آنها را نمی‌دیدید تأیید کرد و کلمه‌ی کسانی را که کفر ورزیدند پست‌ترین (کلمه) گردانید. و کلمه‌ی خداست که (هم)او برترین (کلمه) است و خدا عزیزی حکیم است.

اگر یاریش نکنید همانا خدا یاریش کرد هنگامی که برونش کردند آنان که کفر ورزیدند حالی که دوّمین دو تن بودند هر دو در غار هنگامی که می‌گفت به یار خود اندوهگین نباش که خدا با ما است پس فرستاد خدا آرامش خویش را بر او و یاریش کرد به لشگرهائی که ندیدیدشان و گردانید سخن آنان را که کفر ورزیدند فرودین و سخن خدا است فرازین و خدا است عزتمند حکیم‌

التوبة ٣٩	آیه ٤٠	التوبة ٤١
سوره : سوره التوبة نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«ثَانِیَ اثْنَیْنِ»: یکی از دو نفر. حال ضمیر (هُ) است. «الْغَار»: مراد غار کوه ثور است که در جنوب مکّه قرار دارد و راه یک ساعته پیاده از آن دور است. «إِذْهُمَا فِی الْغَارِ»: بدل بعض از (إِذْ أَخْرَجَهُ)، و (إِذْ یَقُولُ) بدل دوم آن است. «عَلَیْهِ»: ضمیر (ه) به پیغمبر و یا به ابوبکر صِدّیق برمی‌گردد. «کَلِمَةَ الَّذِینَ کَفَرُوا»: مراد سخنی است مبنی بر قتل پیغمبر که همگی بر آن متّفق شدند (نگا: انفال / ). شرک. دعوت به کفر. مراد معتقدات ایشان است. «کَلِمَةُاللهِ»: مراد وعده پیروزی خدا به پیغمبران و مؤمنان است (غافر / ). توحید. دعوت به اسلام. آئین اسلام. واژه (کَلِمَةُ) مبتدا است و جمله (هِیَ‌الْعُلْیَا) خبر آن است. ذکر جمله اسمیّه برای دوام است و بیانگر همیشگی و جاودانگی (کَلِمَةُ اللهِ) است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِنَ‌ اللَّهَ‌ مَعَ‌ الَّذِينَ‌... (۱)

تفسیر

• آيات ۴۸ - ۳۸، سوره توبه
• ملامت و سرزنش مؤ منين به جهت تثاقل و سستى نمودنشان به هنگام جنگ به اينكه مگر به حيات ناچيز دنيا قانع شده اند؟
• اگر شما پيامبر (ص ) را يارى نكنيد، بدانيد كه خداوند وقتى كه مشركين او را بيرون كردند با انزال سكينه و جنود غيبى او را يارى نمود
• چند دليل بر اينكه ضمير (( عليه )) در جمله : (( فانزل الله سكينة عليه )) به رسول (ص ) برمى گردد نه به صاحب (ابوبكر)
• استدلال بعضى به جمله فوق براينكه سكينت بر ابوبكر نازل شده ، و چند اشكال بر آن استدلال
• مراد از (( كلمة الذين كفروا )) و (( كلمة الله )) در آيه شريفه
• در راه جهاد عذر و بهانه نياوريد و به هر وسيله ممكن(امول و انفس ) جهاد كنيد
• بيان اينكه عتاب در آيه : (( عفا الله عنك لم اذنت لهم )) عتاب جدى نيست بلكه مفيد غرض ديگرى است
• استدلال به آيه فوق بر صدور گناه از رسولخدا (ص ) مردود است
• خلاصه گفتار صاحب المنار در ذيل آيه فوق كه در آن عفو خدا از رسول خدا (ص ) را مربوط به ترك اولى نمودن آن حضرت دانسته است
• جواب به صاحب المنار و بيان اينكه عملرسول خدا (ص ) اولى و اصلح بوده است نه ترك اولى مفسده حضور منافقين در ميانصفوف مؤ منين مجاهد
• يكى از علائم و نشانه هاى نفاق
• مفسده حضور منافقين در ميان صفوف مؤ منين مجاهد
• رواياتى در مورد كيفيت هجرت پيامبر (ص ) از مكه به مدينه و داستان غار و...
• نقد و بررسى استدلال به آيه غار بر فضيلت ابوبكر
• نقد و رد رواياتى كه مى گويند سكينت بر ابوبكر نازل شد
• آماده شدن مسلمين براى جنگ با روميان و خطبه پيامبر (ص ) براى آنان قبل از حركت به سوى تبوك
• چند روايت در ذيل آيه شريفه : (( عفا الله عنك لم اذنت لهم ... ))
• داستان چند تن از مؤ منينى كه با تاءخير به لشگريان عازم تبوك پيوستند يا آنكه تخلف كردند و سپس توبه نمودند

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - نصرت خداوند به پیامبر (ص) در سخت ترین شرایط هجرت، نشان قدرت و بى نیازى خدا از نصرت دیگران براى تحقق اراده خویش است. (و اللّه على کل شىء قدیر. إلا تنصروه فقد نصره اللّه إذ أخرجه الذین کفروا)

۲ - تهییج مسلمانان، از سوى خداوند براى جهاد و یارى رساندن پیامبر(ص) (إلا تنصروه فقد نصره اللّه)

۳ - خروج پیامبر (ص) از مکّه و اقدام آن حضرت به هجرت، امرى ناخواسته و تحت فشار کافران بود. (إذ أخرجه الذین کفروا) بدیهى است که خروج پیامبر (ص) از مکّه ، به اراده خود آن حضرت صورت گرفت ولى از آن جهت که تحت فشار و جوّ ارعاب بود، خداوند اخراج را به کافران نسبت داده است.

۴ - تضمین پیروزى پیامبر (ص) (در جنگ تبوک) از سوى خداوند، على رغم احتمال کوتاهى دیگران در یارى رساندن به آن حضرت (إلا تنصروه فقد نصره اللّه)

۵ - موفقیت پیامبر (ص) در خروج از مکّه و خلاصى از توطئه کافران، مرهون نصرت خاص خداوند بود. (نصره اللّه إذ أخرجه الذین کفروا)

۶ - همسفرىِ تنها یک نفر با پیامبر(ص)، هنگام خروج از مکّه به سوى غار ثور (إذ أخرجه الذین کفروا ثانى اثنین إذ هما فى الغار) «ال» در «الغار» براى عهد است و اشاره به غار ثور دارد.

۷ - پیامبر (ص)، در دوره پیش از هجرت، کم یاور بود. (إذ أخرجه الذین کفروا ثانى اثنین)

۸ - سلطه کافران بر سرزمین مکّه و ضعف و قلّت مسلمانان، به هنگام هجرت پیامبر (ص) (إذ أخرجه الذین کفروا ثانى اثنین)

۹ - نگرانى فردِ همراه پیامبر (ص) (ابوبکر) به هنگام هجرت از مکّه به مدینه و دلدارى رسول خدا (ص) به وى (إذ یقول لصحبه لاتحزن إن اللّه معنا)

۱۰ - اعتماد و اطمینان پیامبر (ص) به نصرت الهى نسبت به او و فرد همراهش (ابوبکر) در خلاصى از توطئه کافران مکّه (لاتحزن إن اللّه معنا)

۱۱ - خداوند، همواره یار و یاور مؤمنان مجاهد و مهاجر است. (لاتحزن إن اللّه معنا)

۱۲ - نصرت خداوند به پیامبر (ص)، به وسیله آرامش بخشیدن به آن حضرت (در غار) و نیز تأیید او با سپاه غیبى (فرشتگان) (فقد نصره اللّه ... فأنزل اللّه سکینته علیه و أیّده بجنود لم تروها)

۱۳ - آرامش روحى در سختیها، نعمتى الهى و رمز موفقیت و پیروزى است. (فقد نصره اللّه ... فأنزل اللّه سکینته علیه)

۱۴ - اسباب و وسایط، مجارى تحقق اراده خداوند (و أیّده بجنود لم تروها)

۱۵ - نصرتهاى خاص الهى به پیامبر (ص)، عامل فرو شکستن شعار و صولت کافران و اعتلا یافتن کلمة اللّه (شعار توحید) (فقد نصره اللّه ... و جعل کلمة الذین کفروا السفلى و کلمة اللّه هى العلیا)

۱۶ - پیروزى پیاپى اسلام بر کفر، نمودى از قدرت الهى بر تحقق اراده خویش و نصرت پیامبر (ص) ( و اللّه على کل شىء قدیر ... فقد نصره اللّه ... و جعل کلمة الذین کفروا السفلى و کلمة اللّه هى العلیا)

۱۷ - نقش مهم هجرت پیامبر (ص)، در فروشکستن صولت و شعار کفر و اعتلا یافتن کلمة اللّه (فقد نصره اللّه إذ أخرجه ... و جعل کلمة الذین کفروا السفلى و کلمة اللّه هى العلیا)

۱۸ - «کلمة اللّه» (شعار توحید)، داراى برترى مطلق بر شعار کفر (و جعل کلمة الذین کفروا السفلى و کلمة اللّه هى العلیا)

۱۹ - رهایى پیامبر (ص) از توطئه کافران مکّه و اعتلاى کلمة اللّه، جلوه عزّت (شکست ناپذیرى) و حکمت خدا (فقد نصره اللّه إذ أخرجه ... کلمة اللّه هى العلیا و اللّه عزیز حکیم)

۲۰ - خداوند، عزیز (پیروزمند شکست ناپذیر) و حکیم (کاردان) است. (و اللّه عزیز حکیم)

روایات و احادیث

۲۱ - از امام صادق (ع) روایت شده است: «سمعت ابا جعفر (ع) یقول: إن رسول اللّه (ص) اقبل یقول لأبى بکر فى الغار: اسکن فإن اللّه معنا ... ; شنیدم که حضرت باقر(ع) مى فرمود: رسول خدا(ص) در غار رو کرد به ابوبکر و فرمود: آرام باش; زیرا حتماً خدا با ماست».

موضوعات مرتبط

• ابوبکر: بوبکر در غار ثور ۲۱; دلدارى به ابوبکر ۹، ۲۱; نگرانى ابوبکر ۹
• اسلام: پیروزى اسلام ۱۶; تاریخ صدر اسلام ۴، ۶، ۸، ۹، ۱۲، ۲۱
• اسماء و صفات: حکیم ۲۰; عزیز ۲۰
• پیروزى: عوامل پیروزى ۱۳
• توحید: شعار توحید ۱۸; عوامل اعتلاى توحید ۱۵
• جهاد: تشویق به جهاد ۲
• خدا: آثار نصرتهاى خدا ۵، ۱۵; افعال خدا ۲; امدادهاى خدا ۱۱; تحقق اراده خدا ۱۶; سنّتهاى خدا ۱۱; مجارى تحقق اراده خدا ۱۴; نشانه هاى بى نیازى خدا ۱; نشانه هاى حکمت خدا ۱۹; نشانه هاى عزّت خدا ۱۹; نشانه هاى قدرت خدا ۱، ۱۶; نصرتهاى خاص خدا ۱۵; نصرتهاى خدا ۱، ۴، ۱۰، ۱۲; نعمتهاى خدا ۱۳
• سپاه غیبى: ۱۲
• سختى: آرامش در سختى ۱۳
• عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۱۴
• غزوه تبوک: تضمین پیروزى غزوه تبوک ۴
• کافران: توطئه کافران ۵; زمینه شکست کافران ۱۷; سلطه کافران بر مکّه ۸; عوامل شکست کافران ۱۵
• کافران مکّه : توطئه کافران مکّه ۱۹; کافران مکّه و محمّد (ص) ۳، ۵; نجات از توطئه کافران مکّه ۱۰
• کفر: زمینه شکست کفر ۱۷; شعار کفر ۱۸
• کلمة اللّه: اعتلاى کلمة اللّه ۱۸، ۱۹; زمینه اعتلاى کلمة اللّه ۱۷; عوامل اعتلاى کلمة اللّه ۱۵
• مؤمنان: امداد به مؤمنان ۱۱
• محمّد (ص): آثار هجرت محمّد (ص) ۱۷; آرامش محمّد (ص) در غار ثور ۱۲; اطمینان محمّد (ص) ۱۰; امداد به محمّد (ص) ۱، ۲، ۴، ۱۵; امداد غیبى به محمّد (ص) ۱۲; تاریخ محمّد (ص) ۳، ۵، ۶، ۷، ۹; تأیید محمّد (ص) ۱۲; عوامل هجرت محمّد (ص) ۳; محمّد (ص) در غار ثور ۶، ۲۱; محمّد (ص) قبل از هجرت ۷; محمّد (ص) و ابوبکر ۹، ۲۱; موفقیت محمّد (ص) در هجرت ۵; نجات محمّد (ص) ۵، ۱۰، ۱۹; نشانه هاى امداد به محمّد (ص) ۱۶; هجرت محمّد (ص) ۱، ۳، ۹; همسفر محمّد (ص) در هجرت ۶، ۹، ۱۰
• مجاهدان: امداد به مجاهدان ۱۱
• مسلمانان: تشویق مسلمانان ۲; قلت مسلمانان در مکّه ۸
• ملائکه: امداد ۱۲
• موفقیت: عوامل موفقیت ۱۳
• مهاجران: امداد به مهاجران ۱۱
• نعمت: نعمت آرامش ۱۳