الضحى ٨
ترجمه
| الضحى ٧ | آیه ٨ | الضحى ٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«عَآئِلاً»: فقیر و بی‌چیز (نگا: توبه / ). چیزهائی که پیغمبر از پدر به ارث برد، شتر ماده‌ای و کنیزکی بود (نگا: جزء عمّ شیخ محمّد عبده). خدا او را با سود تجارت، و ثروت خدیجه، و غنائم جنگی دارا و بی‌نیاز کرد. آیات گذشته، بیانگر الطاف و عنایات خاصّ الهی در حق پیغمبر است.
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۱، سوره ضحى
- مقصود از اينكه خطاب به پيامبر (صلى الله عليه و آله ) فرمود خدا تو را ((يتيم )) و((ضالّ)) يافت . چند وجه در اين باره
- نقل اقوال مفسرين در مراد از ضلالت در آيه شريفه
- تو يتيم بودى و درد يتيمى كشيده اى ، پس بر يتيم قهر مكن . تهيدست بوده اى و طعمفقر چشيده اى ، پس سائل را از خود مران و...
- رواياتى درباره نزول آيه : ((و لسوف يعطيك ربّك فترضى ))، شفاعت ، و معناى آيه: ((و امّا بنعمة ربّك فحدث ))و...
نکات آیه
۱ - پیامبر(ص)، در برهه اى از عمر خویش، تنگدست بود. (و وجدک عائلاً فأغنى) فعل «عال» از مصدر «عول»; یعنى، کفالت کرد و قیّم شد (مصباح) و از مصدر «عَیْلَة»; یعنى، فقیر شد (مفردات راغب). در آیه شریفه، مراد دومین معنا است; زیرا معناى اول (خداوند تو را عائله مند یافت)، با آنچه از تاریخ زندگانى پیامبر(ص) رسیده است، تطبیق نمى کند.
۲ - خداوند، تنگدستى پیامبر(ص) را به ثروتمندى و بى نیازى از دیگران مبدّل ساخت. (فأغنى) «غِنى»، به معناى توانگر بودن (صحاح اللغة) و «غَناء» (بر وزن کلام) به معناى اکتفاکردن است (مصباح). فعل «أغنى» به دلیل حذف متعلقات آن، مى تواند هر دو معنا را برساند.
۳ - فقر، حالتى نامطلوب و تبدیل آن به توانگرى، امرى ستوده است. (و وجدک عائلاً فأغنى) لحن آیه شریفه - که در مقام امتنان بر پیامبر(ص) است - بیانگر برداشت یاد شده است.
۴ - خداوند، با بیان زدودن فقر از زندگى پیامبر(ص)، آن حضرت را به دورى از قهر و خشم خویش، اطمینان بخشید. (و وجدک عائلاً فأغنى)
۵ - همه نعمت هاى مادى و معنوى، وابسته به خداوند است. (فاوى ... فهدى ... فأغنى)
روایات و احادیث
۶ - «قال الرضا(ع): ... قد قال اللّه عزّوجلّ لنبیّه محمد(ص) ... «و وجدک عائلاً فأغنى» یقول: أغناک بأن جعل دعائک مستجاباً;[۱] امام رضا(ع) فرمود: ... خدا به پیامبرش محمد(ص) فرمود: ... «و وجدک عائلاً فأغنى» مى فرماید: خدا تو را بى نیاز کرد، به این که دعایت را مستجاب قرار داد».
موضوعات مرتبط
- بى نیازى: مدح بى نیازى ۳
- خدا: اطمینان بخشى خدا ۴; فضل خدا ۲
- فقر: ناپسندى فقر ۳
- لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۴
- محمد(ص): اجابت دعاى محمد(ص) ۶; تاریخ محمد(ص) ۱; فضایل محمد(ص) ۶; فقر محمد(ص) ۱; منشأ اطمینان محمد(ص) ۴; منشأ بى نیازى محمد(ص) ۲; منشأ ثروت محمد(ص) ۲
- نعمت: منشأ نعمت ۵
منابع
- ↑ عیون اخبارالرضا، ج ۱، ص ۲۰۰، ب ۱۵، ح ۱; نورالثقلین، ج ۵، ص ۵۹۶، ح ۱۸.
