الدخان ٤٩
ترجمه
| الدخان ٤٨ | آیه ٤٩ | الدخان ٥٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«ذُِْ»: بچش. «إِنَّکَ أَنْتَ ...»: جنبه استهزاء دارد. یعنی بچش که تو عزیز و مقتدر در میان قوم و قبیله خود، و بزرگوار و نجیب در میان حسب و نسب خویش بودی.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۳۴ - ۵۹ سوره دخان
- توضيح اين جمله منكران معاد كه گفتند: ((ان هى الا موتتنا الاولى )) و چند وجه در معناىآن
- خلاصه اشكال و پاسخ آن
- اثبات معاد با بيان اينكه خلقت آسمان ها و زمين به حق بوده
- معنا و وجه اينكه در قيامت اغناء و نصرت نخواهد بود و مقصود از استثناء ((الا من رحم الله...))
- توضيح مراد از اينكه فرمود اهل بهشت جز مرگ نخستين مرگى نمى چشند و جواب ازاشكالى درباره استثناء ((الا الموته الاولى ))
- پاسخ از اشكال دوم
- (رواياتى درباره ((تبع ))، شفاعت و...)
نکات آیه
۱- وجود شکنجه روحى براى دوزخیان، افزون بر عذاب هاى شدید جسمى (ثمّ صبّوا فوق رأسه ... ذق إنّک أنت العزیز) تعبیر «ذق إنّک...»، بیانگر اوج تحقیر و تمسخر آنان است که این خود نوعى شکنجه روحى مى باشد.
۲- زورمدارى، برترى جویى و اشرافى گرى در دنیا، از ویژگى هاى عمده گنه کاران دوزخى (ذق إنّک أنت العزیز الکریم) تحقیر، تمسخر و توبیخ شدن دوزخیان، با تعابیر «العزیز» و «الکریم»، اشعار به این نکته دارد که تحقیرشوندگان، از جمله کسانى اند که در دنیا براى خویش عزت و جایگاهى رفیع قائل بودند.
۳- ذلت و خوارى اشراف و سران کفر در آخرت، نتیجه برترى جویى نارواى آنان در دنیا (ذق إنّک أنت العزیز الکریم) مخاطب قرار گرفتن این گروه از دوزخیان بهوسیله وصف «العزیز الکریم»، مى نمایاند که مجازات آنان، پیامد روحیه تکبرمنشانه و برترى جویانه ایشان است. در حقیقت آنان، آثار رفتار شوم خویش در دنیا را مى بینند.
۴- روحیه اقتدار و اشرافى گرى، زمینه ساز غوطهورى انسان در گناه (طعام الأثیم ... ذق إنّک أنت العزیز الکریم) در این آیات، دوزخیانِ مبتلا به عذاب شدید و گدازنده، در ابتدا با وصف «الأثیم» (به معناى غوطهور در گناه) و سپس با وصف «العزیز الکریم» یاد شده اند. ارتباط این اوصاف، بیانگر مطلب یاد شده است.
۵- مراتب شدید و هلاکت بار عذاب دوزخ، متوجه گناه پیشگان مغرور و پیشوایان کفر و نه همه گنه کاران* (طعام الأثیم کالمهل ... ثمّ صبّوا فوق رأسه ... ذق إنّک أنت العزیزالکریم) از مبالغه نهفته در «الأثیم» و نیز وصف «العزیز الکریم»، این احتمال شکل مى گیرد که عذاب هاى شدید مطرح شده در این آیات، براى هر گنه کارى نیست; بلکه مخصوص دارندگان اوصاف یاد شده است.
۶- عزت ها و شرافت هاى دنیوى، متکى به گناه و حق ستیزى، ناپایدار و منتهى به ذلت و درماندگى است. (ذق إنّک أنت العزیز الکریم)
۷- تهدید سران مشرک و ستیزه جوى مکه از سوى خداوند (ذق إنّک أنت العزیز الکریم) چنان که از لحن آیات و برخى از تفاسیر استفاده مى شود، این آیات تعریضى به سردمداران شرک مکه دارد.
موضوعات مرتبط
- اشراف: آثار برترى طلبى اشراف ۳; عوامل ذلت اخروى اشراف ۳
- اشرافیت: آثار اشرافیت ۴
- جهنم: شدت عذابهاى جهنم ۵; مراتب عذابهاى جهنم ۵
- جهنمیان: اشرافیگرى جهنمیان ۲; برترى طلبى جهنمیان ۲; شکنجه هاى روحى جهنمیان ۱; ظلم جهنمیان ۲; عذابهاى جسمى جهنمیان ۱; ویژگیهاى جهنمیان ۲
- حق: آثار حق ستیزى ۶
- خدا: انذارهاى خدا ۷
- ذلت: عوامل ذلت ۶
- رهبران: آثار برترى طلبى رهبران کفر ۳; انذار رهبران شرک ۷; عذاب رهبران کفر ۵; عوامل ذلت اخروى رهبران کفر ۳
- عزت: ناپایدارى عزت دنیوى ۶
- قدرت طلبى: آثار قدرت طلبى ۴
- گناه: آثار گناه ۶; زمینه گناه ۴
- گناهکاران: اشرافیگرى گناهکاران ۲; برترى طلبى گناهکاران ۲; ظلم گناهکاران ۲; عذاب گناهکاران ۵; ویژگیهاى گناهکاران ۲
- متکبران: عذاب اخروى متکبران ۵
- مشرکان مکه: انذار مشرکان مکه ۷
