الأحزاب ٦٧
ترجمه
| الأحزاب ٦٦ | آیه ٦٧ | الأحزاب ٦٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«سَادَة»: جمع سیّد، سران. رؤسا. مراد ملوک و امراء است. «کُبَرَآءَ»: جمع کَبیر، بزرگان. مراد راهنمایان مکتبی و مذهبی است. «السَّبِیلَ»: راه. در رسم‌الخطّ قرآنی الف اطلاق در آخردارد.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
«شیخ طوسى» گویند: این آیه درباره دوازده نفرى نازل شده که به کفار و دشمنان اسلام از قریش در جنگ بدر اطعام کرده و کمک می‌نمودند، سپس از قول کسانى که فریب آنها را خورده بودند در آیه بعدى «رَبَّنا آتِهِمْ ضِعْفَینِ مِنَ الْعَذابِ» نفرین مى فرستد.
تفسیر
- آيات ۶۳ - ۷۳، سوره احزاب
- وصف حال كافران در عذاب قيامت و عذر آوردنشان به اينكه ما بزرگان خود را پيروىكرديم و گمراه شديم
- توضيحى درباره اينكه صلاح اعمال و غفران ذنوب را نتيجه و فرع بر((قول سديد)) آورد
- بررسى احتمالات مختلف در مراد از امانتى كه به انسان به وديعه سپرده شده است
- بيان اينكه مراد از اين امانت ولايت الهى و كمال در اعتقاد وعمل حق است و مقصود از حمل انسان دارا بودن صلاحيت و استعداد مى باشد
- پاسخ به ين پرسش كه چراى خداى حكيم و عليم چنين بار سنگينى را بر انسان ظلوم وجهول بار كرد
- معناى عرضه امانت به آسمانها و زمين و وصف انسانحامل آن به ظلوم و جهول
- اقوال مختلف مفسرين در تفسير آيه : ((انا عرضناالاءمانة ...)) و مراد از امانت و عرض آن
- بحث روايتى
- روايات و اقوالى درباره مقصود از اذيت بنىاسرائيل به موسى (عليه السلام ) در ذيل آيه : ((لا تكونوا كالذين آذوا موسى عليهالسلام ...))
- دو روايت درباره امانتى كه خدا عرضه كرد
- توضيحى درباره اينكه مقصود از آن امانت ، ولايت اميرالمؤ منين (عليه السلام ) است
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ قالُوا رَبَّنا إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ كُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا «67»
و گويند: پروردگارا! همانا ما سران و بزرگانمان را اطاعت كرديم، پس آنان ما را از راه به در بردند.
نکته ها
«سادة» جمع «سيد» به رؤسا و سران يك جامعه گفته مى‌شود و «كبراء» جمع «كبير» به بزرگانِ سنّى و ريش سفيدان اطلاق مى‌شود. معمولًا اين دو گروه نقش مهمى در آداب و رسوم و رفتار مردم دارند.
پیام ها
1- كسانى كه در دنيا حتّى يكبار «رَبَّنا» نگفتند، در قيامت همراه با ناله و پشيمانى خواهند گفت: «رَبَّنا»
2- مجرمان اشتباهات خود را توجيه مى‌كنند و به گردن ديگران مى‌اندازند. «إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا»
3- تقليد كوركورانه از پدران و بزرگان جامعه، مايه‌ى پشيمانى است. «إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ كُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا»
4- كافران در قيامت به انحراف خود اقرار مى‌كنند؛ ولى چه سود. «فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا»
تفسير نور(10جلدى)، ج7، ص: 408
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ قالُوا رَبَّنا إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ كُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلا (67)
وَ قالُوا رَبَّنا: و گويند پروردگارا! إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا: بدرستى كه ما فرمانبردارى نموديم مهتران قبايل خود را، وَ كُبَراءَنا: و بزرگان و پيشوايان خود را، فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا: پس گمراه كردند ما را، يعنى ما را به افسون و افسانه فريب دادند و باطل را در نظر ما جلوه دادند و از راه حق و طريق هدايت بيرون بردند.
جلد 10 - صفحه 495
نكته: الف آخر براى اطلاق صوت است به جهت رعايت فواصل آيات، و فايده آن رعايت وقف و دلالت بر انقطاع كلام و مشعر بر استيناف ما بعد آن.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يَسْئَلُكَ النَّاسُ عَنِ السَّاعَةِ قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ اللَّهِ وَ ما يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيباً (63) إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكافِرِينَ وَ أَعَدَّ لَهُمْ سَعِيراً (64) خالِدِينَ فِيها أَبَداً لا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَ لا نَصِيراً (65) يَوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ يَقُولُونَ يا لَيْتَنا أَطَعْنَا اللَّهَ وَ أَطَعْنَا الرَّسُولا (66) وَ قالُوا رَبَّنا إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ كُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلا (67)
رَبَّنا آتِهِمْ ضِعْفَيْنِ مِنَ الْعَذابِ وَ الْعَنْهُمْ لَعْناً كَبِيراً (68) يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسى فَبَرَّأَهُ اللَّهُ مِمَّا قالُوا وَ كانَ عِنْدَ اللَّهِ وَجِيهاً (69)
ترجمه
ميپرسند از تو مردمان از قيامت بگو جز اين نيست كه علمش نزد خدا است و چه چيز آگاه ميكند تو را شايد قيامت نزديك باشد
همانا خداوند دور كرده از رحمتش كافران را و آماده كرده برايشان آتش سوزان را
جاودانيانند در آن هميشه نمى‌يابند دوستى و نه ياورى
روز كه زير و رو شود روى‌هاشان در آتش ميگويند اى كاش ما اطاعت كرده بوديم خدا و اطاعت كرده بوديم پيغمبر را
و گويند پروردگارا همانا ما اطاعت كرديم رئيسهامان و بزرگانمان را پس گم كردند ما را از راه
پروردگارا بده بآنها دو چندان از عذاب و دور كن از رحمت آنها را دور كردنى بزرگ‌اى
كسانيكه ايمان آورديد مباشيد مانند آنها كه آزار كردند موسى را پس مبرّى نمود او را خدا از آنچه گفتند و بود نزد خدا گرامى.
تفسير
علم بوقت رسيدن قيامت مخصوص بخدا است و نبايد كسى از آن مطّلع شود و كفّاريكه ميخواستند پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را بهر قسم ميتوانند آزار كنند مكرّر از وقت رسيدن قيامت سؤال مينمودند لذا خداوند دستور فرموده در جواب آنها بفرمايد خدا ميداند قيامت كى برپا ميشود و تو از كجا ميدانى شايد نزديك باشد آمدن آن و از ما يدريك ببعد ممكن است جزء جوابى باشد كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم بايد بآنها بدهد و ممكن است خطاب به پيغمبر باشد تا آنها بدانند كه پيغمبر نميشود بداند چه رسد بآنها و براى تسليت خاطر حضرت و تهديد آنها فرموده خداوند كافران را از رحمت خود دور و آماده فرموده براى آنها آتش مشتعل جهنّم را كه هميشه در آن مخلّد خواهند بود و آنجا دوستى ندارند كه به دردشان برسد و ياورى نيابند كه با آنها كمكى نمايد در آنروز صورتهاشان مانند گوشتى كه بسيخ ميكشند براى كباب و زير و رو ميكنند تا عمل آيد در آتش جهنم از جانبى بجانبى منتقل و زرد و سرخ و سياه ميگردد و آرزو ميكنند
جلد 4 صفحه 343
اى كاش ما اطاعت خدا و پيغمبر را مينموديم و براى عذرخواهى ميگويند پروردگارا ما بصرافت طبع خودمان كافر نشديم و انبياء و اولياء را آزار ننموديم ما در دنيا زير دست رؤساء و بزرگتران خودمان بوديم آنها ما را وادار بكفر و ضلالت و گمراهى نمودند و بالقاء شبهات و انواع وساوس ما را از راه راست باز داشتند پروردگارا آنها را دو برابر ما عذاب فرما يكى براى كارهاى بد خودشان يكى براى كارهاى بد ما كه بدستور آنها بوده و دور فرما آنانرا از رحمت خود دو برابر دورى ما يا دورى بى‌نهايتى و اخيرا خطاب باهل ايمان فرموده كه شما مانند بنى اسرائيل كه بانواع مختلفه حضرت موسى را آزار مينمودند نباشيد و نسبت‌هاى ناروا باو ميدادند از قبيل نداشتن آلت رجوليّت يا عنّين بودن يا مبتلا بودن بامراض جسمى چون در انظار مردم غسل نميفرمود يا آنكه او هارون را كشته يا با زنى زنا نموده كه در روايات مختلفه ذكر شده و خداوند او را از همه آن عيوب و افعال زشت منزّه و مبرّى فرمود بظاهر نمودن بدن آنحضرت براى آنها و زنده شدن هارون و اقرار بموت طبيعى و رسوا شدن تهمت زنندگان در ساير تهمتها چنانچه مبرّى فرمود ساحت مقدّس حبيبش را در موضوع زينب و شوهرش زيد بن حارثه و نسبت جنون و سحر و امثال اينها كه گذشت و بود موسى على نبيّنا و آله و عليه السلام نزد خدا موجّه و مقرّب و مستجاب الدّعوه كه هر چه ميخواست باو عطا ميفرمود و ساداتنا بالف بجاى سادتنا و كثيرا با ثاء مثلّثه بجاى كبيرا نيز قرائت شده است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ قالُوا رَبَّنا إِنّا أَطَعنا سادَتَنا وَ كُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلا (67) رَبَّنا آتِهِم ضِعفَين‌ِ مِنَ العَذاب‌ِ وَ العَنهُم لَعناً كَبِيراً (68)
و گفتند پروردگار ما بدرستي که ما اطاعت كرديم رؤساء خود را و بزرگان خود را پس آنها ما را گمراه كردند از راه حق و طريق مستقيم. پروردگار ما بآنها بده دو برابر عذاب و دور از رحمت خود و مورد لعن خود قرار ده لعن بسيار بزرگي.
اقول: دعايي که ميتوان گفت که از اهل جهنم و عذاب مستجاب ميشود همين دعاء است که بزرگان و پيشوايان آنها و رؤساء آنها دو نحوه عذاب دارند يكي براي ضلالت خود و يكي براي اضلال ديگران بلكه هر چه اتباع آنها زيادتر باشند عذاب اينها زيادتر ميگردد زيرا عذاب اضلال هر يك يك آنها را دارند «و اينکه رشته سر دراز دارد» تا زمان ظهور حضرت بقيه اللّه پس مثل نمرود و شداد و فرعون و اولي و دومي و و و چه اندازه عذاب دارند جز خداوند متعال كسي نميتواند درك كند و تصور كند.
وَ قالُوا رَبَّنا إِنّا أَطَعنا سادَتَنا وَ كُبَراءَنا كأنه اينکه كلام عذر خواهيست که ما تقصير نداريم اينها ما را به ضلالت انداختند لكن اينکه عذر پذيرفته نيست زيرا آنچه پيغمبران و هاديان دين و علماء براي شما حجت را تمام كردند گفتيد إِنّا وَجَدنا آباءَنا عَلي أُمَّةٍ وَ إِنّا عَلي آثارِهِم مُقتَدُون‌َ (زخرف آيه 23) يا گفتيد عَلي آثارِهِم مُهتَدُون‌َ (زخرف آيه 22) بلكه بشتاب رفتيد بطرف آنها چنانچه ميفرمايد إِنَّهُم أَلفَوا آباءَهُم ضالِّين‌َ فَهُم عَلي آثارِهِم يُهرَعُون‌َ (صافات آيه 69 و 70).
جلد 14 - صفحه 534
فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا درست است آنها شما را اضلال كردند اما شما هم از آنها پذيرفتيد و اطاعت كرديد آنها را و گوش به فرمايشات پيشوايان دين نداديد بلكه شما هم در عذاب آنها شركت كرديد اگر دور آنها را نگرفته بوديد آنها هم نميتوانستند اينکه اندازه فساد و ظلم كنند اگر دور خلفاء بني اميه و بني العباس را نگرفته بوديد كجا ميتوانستند اينکه اندازه ظلم به اهل بيت رسول اللّه كنند اگر اطاعت رؤساء كفر را نكرده بودند كجا ميتوانستند به انبياء اينکه اندازه اذيت و جسارت كنند شما و آنها دست بهم داديد و كرديد آنچه كرديد.
رَبَّنا آتِهِم ضِعفَين‌ِ مِنَ العَذاب‌ِ خداوند جواب شما را ميدهد قال‌َ لِكُل‌ٍّ ضِعف‌ٌ وَ لكِن لا تَعلَمُون‌َ (اعراف آيه 38) شما كمك بآنها داديد و سبب شديد در واقع فاعل بالتسبيب بوديد و آنها سبب شدند که شما كرديد آنچه كرديد.
فَإِنَّهُم يَومَئِذٍ فِي العَذاب‌ِ مُشتَرِكُون‌َ (صافات آيه 33) وَ لَن يَنفَعَكُم‌ُ اليَوم‌َ إِذ ظَلَمتُم أَنَّكُم فِي العَذاب‌ِ مُشتَرِكُون‌َ (زخرف آيه 39).
وَ العَنهُم لَعناً كَبِيراً تمام شما مورد لعن كبير هستيد لعن خدا و ملائكه و انبياء و اولياء و مؤمنين إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُم كُفّارٌ أُولئِك‌َ عَلَيهِم لَعنَةُ اللّه‌ِ وَ المَلائِكَةِ وَ النّاس‌ِ أَجمَعِين‌َ (بقره آيه 161).
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 67)- «و می‌گویند: پروردگارا! ما از رؤسا و بزرگترهای خود اطاعت کردیم پس آنها ما را گمراه ساختند» (وَ قالُوا رَبَّنا إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ کُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلَا).
نکات آیه
۱ - کافران، در حال سوختن در آتش جهنم، اعلام مى کنند که مطیع بزرگان و رؤساى گمراه سازشان بودند. (إنّ اللّه لعن الکفرین ... یوم تقلّب ... و قالوا ربّنا إنّا أطعنا سادتنا ... فأضلّونا)
۲ - اعتراف کافران، در قیامت به گمراه شدن خود از سوى بزرگان شان (إنّا أطعنا سادتنا ... فأضلّونا السبیلا)
۳ - پیروى بى چون و چرا (و بى منطق) از بزرگان، راهزن خِرد دینى است. (ربّنا إنّا أطعنا سادتنا و کبراءنا فأضلّونا السبیلا)
۴ - کافران، در قیامت، با مشاهده آتش جهنم، به ربوبیت خداوند اعتراف مى کنند. (یوم تقلّب وجوههم فى النار ... و قالوا ربّنا) ماضى آوردن عبارت «قالوا ربّنا» در مقابل «یقولون یالیتنا» احتمال دارد که مربوط به زمانى باشد که هنوز در عذاب واقع نشده اند و تنها، آن را مشاهده کرده اند.
۵ - انسان ها خود، در سرنوشت اخروى شان، نقش اساسى دارند. (یوم تقلّب وجوههم فى النار ... و قالوا ربّنا إنّا أطعنا سادتنا و کبراءنا فأضلّونا السبیلا)
۶ - کافران، با مشاهده عذاب الهى، در قیامت، به درگاه خداوند، اظهار تضرّع مى کنند. (و قالوا ربّنا) اقرار به ربوبیت خداوند با واژه «ربّنا» براى اظهار تضرّع است. لازم به ذکر است که این گفته، به قرینه ماضى آورده شدن «قالوا» در کنار «یقولون» احتمال دارد مربوط به زمانى باشد که کافران، هنوز وارد آتش نشده اند و تنها، آن را مشاهده مى کنند.
۷ - ربوبیت خداوند، مقتضاى اظهار تضرّع به درگاه او است. (ربّنا إنّا أطعنا سادتنا)
موضوعات مرتبط
- اطاعت: آثار اطاعت از رهبران ۳; اطاعت از رهبران ۱
- اقرار: اقرار به ربوبیت خدا ۴; اقرار به گمراهى ۲
- انسان: نقش انسان ۵
- تضرع: زمینه تضرع ۷
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۷
- دین: آسیب شناسى دینى ۳
- رهبران: اضلالگرى رهبران ۲
- سرنوشت: عوامل مؤثر در سرنوشت ۵
- عذاب: آثار رؤیت عذاب ۶
- قیامت: رؤیت آتش جهنم در قیامت ۴
- کافران: اطاعت کافران ۱; اقرار اخروى کافران ۱، ۴; اقرار کافران ۲; تضرع اخروى کافران ۶; سوختن کافران در جهنم ۱; کافران در قیامت ۶
- گمراهى: عوامل گمراهى ۱، ۳
