النمل ٨
ترجمه
| النمل ٧ | آیه ٨ | النمل ٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«نُودِیَ»: ندا داده شد. ندائی برخاست. مجهول فعل (نادی) و از باب مُفاعله است. «أَنْ»: حرف تفسیریّه است. یعنی ندا این بود. «مَن فِی النَّارِ» مراد خدا است که نشانه قدرت او در آتش جلوه‌گر بود. «مَنْ حَوْلَهَا»: مراد موسی است که با آتش عشق الهی رویاروی گشته است و پیام رسان آسمان شده است. «سُبْحَانَ اللهِ ...»: مراد تنزیه خدا از جسمیّت، و تقیّد به مکان، و حلول و ظهور در چیزی است. و یا این که آفریدگار در ذات و صفات و افعال، جدای از آفریدگان است.
تفسیر
- آيات ۷ - ۱۴، سوره نمل
- معناى ((شهاب )) و ((قبس )) در ((آتيكم بشهاب قبس لعلكم تصطلون
- وجوه مختلف درباره مراد از ((من فى النار)) در آيه شريفه
- بيان عدم منافات بين تشبيه عصاى موسى عليه السّلام بعد از القاء، به ((ثعبان مبين=مار بزرگ )) و به ((جانّ :مار كوچك ))
- توضيحى درباره جمله ((انى لا يخاف لدى المرسلون )) و بيان اينكه ترس موسىعليه السّلام مذموم نبوده است
- توضيح درباره ((الا من ظلم ثم بدل حسنا...))
نکات آیه
۱ - نداى خداوند به موسى(ع) در پى رسیدن وى به آتش طور (فلمّا جاءها نودى)
۲ - تجلى خدا در آتش طور براى موسى(ع) (نودى أن بورک من فى النّار و من حولها) در این که مراد از «من فى النار» (آن که در آتش است) و «من حولها» (آن که پیرامون آتش است) چیست، میان مفسران اختلاف است. برخى گفته اند: مراد از «من فى النار» موسى است; زیرا وى چنان به آتش نزدیک گشته بود که گویا در میان آن است، و مراد از «من حولها» فرشتگانند. برخى عکس آن را گفته اند; یعنى، «من فى النار» فرشتگان و «من حولها» موسى است. دسته اى نیز بر آنند که مراد از «من فى النار» خداوند و «من حولها» موسى است; بدین معنا که: «مبارک است آن که در آتش تجلى کرده و آن که پیرامون آن است». برداشت یاد شده برپایه احتمال اخیر است .
۳ - تبریک خداوند به موسى و فرشتگان حاضر در اطراف آتش طور (نودى أن بورک من فى النّار و من حولها) برداشت یاد شده بدان احتمال است که «بورک من فى النار» انشاى تبریک باشد.
۴ - قرار گرفتن موسى(ع) در احاطه آتش طور (نودى أن بورک من فى النّار)
۵ - خداى تعالى، منبع خیرات و برکات (أن بورک من فى النّار)
۶ - موسى(ع)، مظهر خیرات و برکات الهى در پرتو راه یافتن به بارگاه قرب (نودى أن بورک ... و من حولها)
۷ - مکالمه خدا با موسى در وادى طور (نودى أن بورک من فى النّار و من حولها)
۸ - بیان تسبیح و تنزیه خداوند، در نخستین مکالمه او با موسى (نودى ... و سبحن اللّه ربّ العلمین)
۹ - خدا، پروردگار همه جهانیان (و سبحن اللّه ربّ العلمین) جمع با «الف و لام» مفید عموم است. بنابراین «رب العالمین»; یعنى، پروردگار همه جهانیان.
۱۰ - خدا، منزه از هر پیرایه و کاستى (و سبحن اللّه ربّ العلمین)
۱۱ - خدا، حقیقتى نامحدود، منزه از مکان و جا گرفتن در آتش و محدود شدن در آن (أن بورک من فى النّار ... و سبحن اللّه ربّ العلمین) مطرح شدن تسبیح الهى در پى تجلى خدا در آتش طور، بدان جهت است که کسى این نشانه را با پدیدآورنده نشانه، اشتباه نگیرد و خداى لامکان را محدود در مکان نپندارد.
۱۲ - ربوبیت خدا بر نظام عظیم و پهناور هستى، گواه نامحدود و منزه بودن او از هرگونه نقص و کاستى (و سبحن اللّه ربّ العلمین) وصف «ربّ العالمین» مشعر به علیت است; یعنى، چون او پروردگار همه عوالم هستى است، از هر نقص و کاستى منزه و از قرار گرفتن در مکان و محدود شدن در آن مبرّا است.
۱۳ - جهان آفرینش، متشکل از عالم هاى متعدد (و سبحن اللّه ربّ العلمین) «عالمین» جمع «عالم» است و «عالم» به مجموعه اى از پدیده ها و موجودات گفته مى شود; مانند: عالم ملائکه، عالم سما، عالم دنیا، عالم آخرت و... بنابراین «عالمین»; یعنى، مجموعه عالم ها.
۱۴ - ربوبیت خدا گسترده در سراسر عوالم هستى (و سبحن اللّه ربّ العلمین) «العالمین» جمع با الف و لام و مفید استغراق است. بنابراین «ربّ العالمین»; یعنى، پروردگار همه عالم ها.
۱۵ - جهان هستى در حرکت به سوى کمال (و سبحن اللّه ربّ العلمین) «ربّ» به معناى تربیت کردن است و تربیت ایجاد حالتى در شىء پس از حالت قبلى است تا آن گاه که به حد کمال برسد. این معنا حکایت از حرکت تکاملى شىء مورد تربیت دارد. گفتنى است که واژه «ربّ» مشترک لفظى میان مصدر و وصف است و در آیه یاد شده معناى وصفى آن مراد است.
موضوعات مرتبط
- آفرینش: تعدد عوالم آفرینش ۱۳; تکامل آفرینش ۱۵; عوالم آفرینش ۱۴; مدبّر آفرینش ۹; مربّى آفرینش ۹، ۱۲، ۱۴
- اسماء و صفات: صفات جلال ۱۰، ۱۱
- برکت: منشأ برکت ۵
- تسبیح: تسبیح خدا ۸
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۱۲; اولین سخن خدا با موسى(ع) ۸; برکات خدا ۶; تبریک خدا ۳; تجلى خدا بر موسى(ع) ۲; تنزیه خدا ۱۰، ۱۱; خدا و مکان ۱۱; خدا و نقص ۱۰، ۱۲; دلایل تنزیه خدا ۱۲; ربوبیت خدا ۹; گفتگوى خدا با موسى(ع) ۷; نقش خدا ۵; وسعت ربوبیت خدا ۱۴
- خیر: منشأ خیر ۵
- کوه طور: اطرافیان آتش کوه طور ۳; نقش آتش کوه طور ۲
- ملائکه: تبریک به ملائکه ۳
- موسى(ع): برکت موسى(ع) ۶; تبریک به موسى(ع) ۳; تقرب موسى(ع) ۶; خیریت موسى(ع) ۶; فضایل موسى(ع) ۲، ۳، ۷; قصه موسى(ع) ۱، ۳، ۴; موسى(ع) در کوه طور ۷; موسى(ع) و آتش کوه طور ۱، ۴; ندا به موسى(ع) ۱
