طَاقَة
ریشه کلمه
- طوق (۴ بار)
قاموس قرآن
طوق و طاقت هر دو به معنى قدرت است [بقره:249]. گفتند ما را امروز قدرت مقابله با جالوت و لشكريانش نيست. * [بقره:286]. فكر مىكنيم مراد از اصر و تكليف شاق همان است كه در اثر نا فرمانى به بنى اسرائيل آمد چنانكه فرموده: [نساء:160]. و نظير قتل نفس در توبه از عبادت گوساله كه موسى فرمود [بقره:54]. ظاهراً مراد از «ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ» عقوبات معاصى است كه بر گذشتگان رسيد چنانكه در جوامع الجامع فرموده يعنى گفتند: خدايا تكليف شاقّ بر ما نفرما چنانكه بر گذشتگان فرمودهاى و نيز عقوباتى را كه قدرت آنها را نداريم بر ما تحميل نكن و گرنه در صدر آيه فرموده «لا يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْساً اِلّا وُسْعَها». در بعضى از تفاسير شيعه و سنّى از قبيل جوامع الجامع و كشّاف در تفسير اين آيه نقل شده كه در شريعت پيشينيان اگر به بدن يا لباس كسى نجاستى مىرسيد لازم بود آن محل را قطع كنند. در وسائل كتاب طهارت باب اول از تهذيب از امام صادق عليه السلام نقل شده: «قالَ كانَ بَنُو اِسْرائيلُ اِذا اَصابَ اَحَدَهُمْ قَطْرَةٌ مِنَ الْبَوْلِ قَرَضُوا لُخُومَهُمْ بِالْمَقاريضِ وَ قَدْ وَسَعَ اللّهُ عَلَيْكُمْ بِاَوْسَعِ ما بَيْنَ السَّماءِ وَ الْاَرْضِ وَجَعَلَ لِكُمُ الْماءَ طَهُوراً فَانْظُرواكَيْفَ تَكُونُونَ». اين سخن در ضمن حديثى در تفسير برهان و در تفسير بيضاوى به لفظ «قطع موضع النجاسة» نقل شده و اللّه العالم و شايد مراد از «لحوم»گوشت بدن نباشد. * [بقره:184]. به احتمال قوى مراد از اطاقه در آيه اتيان شىء با مشقت كثيره است و ضمير «يُطيقُونَهُ» به صوم راجع است يعنى بر آنانكه روزه را به زحمت و مشقّت كثيره مىگيرند روزه نيست بلكه فديه و طعام مسكين است. و اين حكم ساخوردگان و غيره است كه روزه بر آنهاسخت و طاقت فرسا است. در الميزان فرموده: اطاقه چنانكه بعضى گفتهاند صرف تمام قدرت در فعل است و لازمه آن وقوع فعل با مشقت است. در المنار گويد: اطاقه پائينترين قدرت بر شىء است عرب «اطاق الشىء» نمىگويد مگر آنگاه كه قدرتش بر شىء در نهايت ضعف است به طورى كه با طاقت فرسائى متحمل مىشود. كلام راغب نيز در معنى «طاقة» قريب به اين مضمون است و چون اطاقه از باب افعال است قهراً شخص خودش را به تحمل وادار مىكند و آن توأم با مشقّت است. على هذا احتياج نداريم بهآن كه گفتهاند: خداوند كسانى را كه قدرت روزه دارند بين روزه و فديه مخيّر كرده و آن در صورتى بود كه روزه تازه واجب شده بود و مردم عادت نداشتند سپس اين حكم با جمله «فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ» كه در آيه بعدى است نسخ گرديد. و در نسخ نيز گفتهاند: كه فقط حكم غير عاجزان نسخ گرديد و عاجزان در تحت عموم باقى ماندند. ملاحظه آيات 183 تا 187 بقره نشان مىدهد كه در يك سياق و در بيان حكم اند داعى نداريم كه بگوئيم: آيه دوم اولى را نسخ كرده است، اشتباه از آن جاست كه «يُطيقُونِهُ» را به معنى قدرت گرفتهاند روايتى نيز در تأييد گفته ما داود است در تفسير عياشى از حضرت باقر عليه السلام نقل شده: فى قوله «وَ عَلَى الَّذينَ يُطيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعامُ مِسْكين» قالَ: الشَّيْخُ الْكَبيرُ وَالَّذى يَأْخُذُهُ الْعِطاشُ» در حديث ديگرى «هُوَ الشَّيْخُ الْكَبيرُ لا يَسْتَطيعُ وَ الْمَريضُ»در روايت سوم: «الشَّيْخَ الْكَبيرُ وَ الَّذى يَأْخُذُهُ الْعَطاشُ» در حديث چهارم: «اَلْمَرْءَةُ تَخافُ عَلى وَلَدَها وَ الشَّيْخُ الْكَبيرُ». روايت پنجم نيز قريب به آنها است . * [آل عمران:180]. طوق آن است كه در گردن گذاشته شود خلقتاً مثل طوق كبوتر يا صنعتاً مثل طوق طوق طلا و نقره (راغب) يعنى آنچه را بخل كرده و در راه خدا ندادهاند روز قيامت با آن طوق زده شوند و آن طوقى در گردنشان مىشود در روايت مراد از آيه مانع الزّكوة است در بعضى احاديث است كه مال زكوى و در بعضى زمين آن، در گردن مانع الزّكوة طوق مىشود و در بعضى مار اقرع طوق مىشود. ظاهراً همان مال به مار مبدّل خواهد شد. رجوع شود به «كنز».
