الضحى ٦
ترجمه
| الضحى ٥ | آیه ٦ | الضحى ٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَتِیماً»: پیغمبر هنوز طفل شش ماهه‌ای در شکم مادر بود که پدرش از دنیا رفت. در عمر شش سالگی مادرش آمنه هم وفات کرد. در هشت سالگی پدر بزرگش عبدالمطّلب که سرپرستی او را به عهده داشت دار فانی را وداع گفت. از آن به بعد تحت سرپرستی عمویش ابوطالب قرار گرفت. «آوَی»: منزل و مأوی داد. پناه داد.
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۱، سوره ضحى
- مقصود از اينكه خطاب به پيامبر (صلى الله عليه و آله ) فرمود خدا تو را ((يتيم )) و((ضالّ)) يافت . چند وجه در اين باره
- نقل اقوال مفسرين در مراد از ضلالت در آيه شريفه
- تو يتيم بودى و درد يتيمى كشيده اى ، پس بر يتيم قهر مكن . تهيدست بوده اى و طعمفقر چشيده اى ، پس سائل را از خود مران و...
- رواياتى درباره نزول آيه : ((و لسوف يعطيك ربّك فترضى ))، شفاعت ، و معناى آيه: ((و امّا بنعمة ربّك فحدث ))و...
نکات آیه
۱ - پیامبر(ص)، از از آغاز تولّد یتیم بود. (ألم یجدک یتیمًا فاوى) استفهام «ألم یجدک یتمًا» مطلق است و به زمان خاصى اختصاص نیافته است و کسى که خداوند او را به طور مطلق یتیم مى یابد، باید از آغاز تولد با فوت پدر مواجه باشد. فعل «آوى» نیز قرینه است بر این که یتیمى پیامبر(ص)، در دورانى بود که شخص به سرپرست نیازمند است. بنابراین آن حضرت، از آغاز تولّد یتیم بوده است.
۲ - یتیمى پیامبر(ص)، او را به داشتن سرپرست نیازمند کرده بود. (ألم یجدک یتیمًا فاوى) حرف «فاء» براى عطف مسبب بر سبب است و دلالت دارد که آنچه پیامبر(ص) را نیازمند سرپرست کرده بود، یتیمى آن حضرت بوده است.
۳ - وجود پدر، مأمن و مأوایى مناسب براى مراقبت از فرزند (ألم یجدک یتیمًا فاوى) به کسى «یتیم» گفته نمى شود; مگر در صورت نبود پدر. (العین)
۴ - خداوند، از آغاز یتیمى پیامبر(ص)، هیچ گاه آن حضرت را بدون سرپرست نگذاشته بود. (ألم یجدک یتیمًا فاوى) «إیواء» (مصدر «آوى»); یعنى، منزل دادن، ساکن کردن، جمع آورى و ضمیمه ساختن چیزى به چیز دیگر (برگرفته از قاموس و مقاییس اللغة). در آیه شریفه به معناى قرار دادن شخص در کنار دیگرى و در آوردن او از حالت بى جایى و بى پناهى است.
۵ - فراهم آوردن سرپرست براى پیامبر(ص) و برطرف ساختن دغدغه یتیمى از خاطر او، نشانه دور بودن آن حضرت از قهر و خشم خداوند (ما ودّعک ربّک و ما قلى ... ألم یجدک یتیمًا فاوى)
۶ - خداوند، با یادآورى الطاف خود در دوران کودکى پیامبر(ص)، آن حضرت را به عطاهاى آینده خویش اطمینان بخشید. (و لسوف یعطیک ... ألم یجدک یتیمًا فاوى)
۷ - پیامبر(ص) از خردسالى، در پناه خداوند و برخوردار از مراقبت مخصوص او بود. (ألم یجدک یتیمًا فاوى) فعل «آوى» - که مطلق است - ممکن است به معناى «آواک إلى نفسه» و بیانگر مراقبت مستقیم خداوند، از پیامبر(ص) باشد.
۸ - یتیمان، باید از مأواى مناسب برخوردار و از سرگردانى رهانیده شوند. (ألم یجدک یتیمًا فاوى) آیه شریفه، گرچه در مقام امتنان بر پیامبر(ص) است و مأوا بخشیدن به آن حضرت را در دوران یتیمى، امدادى الهى به او خوانده است; ولى نعمت شمردن این عمل، تمجید از آن و نشانگر مطلوب بودن چنین رفتارى است.
۹ - خداوند، با سوق دادن مردم به سوى پیامبر(ص)، آن حضرت را از تنهایى و غربت در آورد.* (ألم یجدک یتیمًا فاوى) فعل «آوى» - که مطلق است - مى تواند به معناى «آوى إلیک الناس» باشد. در این صورت یتیم به معناى «وحید» خواهد بود.
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲
- پدر: اهمیت نقش پدر ۳
- تذکر: تذکر نعمتهاى خدا ۶
- حمایتهاى خدا: مشمولان حمایتهاى خدا ۷، ۹
- خدا: افعال خدا ۹; امدادهاى خدا ۴; پیشگوییهاى خدا ۶; نشانه هاى رضایت خدا ۵
- فرزند: عوامل مؤثر در تربیت فرزند ۳
- لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۶
- محمد(ص): آینده محمد(ص) ۶; اطمینان به محمد(ص) ۶، ۶; امداد به محمد(ص) ۴; تاریخ محمد(ص) ۲، ۴، ۵، ۷، ۹; حامى محمد(ص) ۷; زمینه آرامش محمد(ص) ۵; فضایل محمد(ص) ۵، ۷; کودکى محمد(ص) ۱، ۶، ۷; منشأ رابطه مردم با محمد(ص) ۹; نیازهاى محمد(ص) ۲; ولى (سرپرست) محمد(ص) ۴، ۵; یتیمى محمد(ص) ۱، ۲، ۴، ۵
- نیازها: نیاز به ولى (سرپرست) ۲
- یتیم: اهمیت آرامش یتیم ۸; تأمین نیازهاى یتیم ۸
