النازعات ٤٠
ترجمه
| النازعات ٣٩ | آیه ٤٠ | النازعات ٤١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَقَامَ رَبِّهِ»: (نگا: رحمن / ، ابراهیم / ). مَقام، در اصل به معنی جایگاه اقامت است. در اینجا مراد شخص حاضر در آن است که ذات خداوند سبحان است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱ - ۴۱، سوره نازعات
- اقوال مختلف درباره مراد از پنج سوگند آغاز سوره نازعات : ((و النازعات غرقا والناشطات نشطا...))
- نقد و بررسى اقوال فوق
- بيان اينكه در اين پنج سوگند به ملائكه سوگند ياد شده است
- (در ذيل آيه فالمدبرات امرا)
- عدم منافات بين واسطه بودن ملائكه و استناد حوادث به ايشان ، به استناد آنها به خداىتعالى و به اسباب ظاهرى
- معناى اينكه درباره قيامت فرمود: ((يوم ترجف الراجفه تتبعها الرادفة ))
- حكايت سخن كفار در استبعاد معاد
- داستان موسى (عليه السلام ) و فرعون و آنچه اشاره به اين داستان در اين مقام افاده مىكند
- معناى ((هل لك الى ان تزكى و اهديك الى ربك فتخشى )) كه موسى (عليه السلام )ماءمور شد به فرعون بگويد
- مراد فرعون از اينكه خطاب به مردم مصر گفت : ((انا ربكم الاعلى ))
- چند وجه در معناى ((فاخذه الله نكال الاخره و الاولى ))
- رفع استبعاد معاد در خطاب و استفهام توبيخى ((ءاءنتم اشد خلقا ام السماء بنيها...))
- تسميه قيامت به ((الطامه الكبرى ))
- تقسيم مردم به دو دسته : طاغى دوزخى ، او خائف از مقام پروردگار كه بهشت ماءواى اواست و بيان ضابطه براى صفات هر يك
- لوازم و آثار طغيان و خوف از مقام رب
- مقصود از مقام پروردگار و خوف از آن
- (رواياتى درباره سوگندهاى سوره نازعات ، استعباد معاد توسط كفار،خوف از مقامپروردگار،پيروى از هوى )
نکات آیه
۱ - حاضران در قیامت، به دو دسته متمایزِ طغیان گران و خداترسان دور از هوا و هوس، تقسیم خواهند شد. (فأمّا من طغى ... و أمّا من خاف مقام ربّه) در ترکیب آیات حاضر، گفته شده است که جمله «فإذا جاءت الطامّة الکبرى» حاوى ادات شرط و فعل شرط است و تقسیم حاضران به دو دسته - که از جملات «فأمّا من طغى... و أمّا من خاف...» استفاده مى شود - جزاى آن است.
۲ - خداترسان دور از هواپرستى با حضور در صحنه قیامت، کردار خویش را به یاد آورده و جزاى آن را خواهند دید. (یوم یتذکّر ... و أمّا من خاف مقام ربّه و نهى النفس عن الهوى)
۳ - هراس از مقام ربوبى خداوند و عظمت آن، احساسى شایسته و ارزشى والا است. (و أمّا من خاف مقام ربّه) «مقام» اسم مکان است و «مقام ربّه»; یعنى، منزلت و مقامى که خداوند - به وصف ربوبیت - دارا است.
۴ - فرجام مخالفت با خداوند، هولناک و هراس انگیز است. (و أمّا من خاف مقام ربّه) مقام خداوند، همان منزلت وصفى است که مبدأ رحمت و عذاب مى باشد. ترس از آن مقام، همواره قرین ترس از عواقب مخالفت با خداوند است. این احتمال نیز وجود دارد که کلمه «مقام»، نظیر کلمات «جناب» و «سماحة» باشد که چیزى بر معنا نمى افزاید و در حقیقت مراد آیه، «من خاف ربّه» خواهد بود.
۵ - توجّه به ربوبیت خداوند، مایه هراس از فرجام مخالفت با او است. (و أمّا من خاف مقام ربّه)
۶ - سرنوشت انسان در آخرت، وابسته به کردار و خصلت هاى او در دنیا است. (و ءاثر الحیوة الدنیا ... خاف مقام ربّه)
۷ - جایگاه حضور نزد خداوند، مقامى رعب آور و شایسته دغدغه خاطر (و أمّا من خاف مقام ربّه) «مقام ربّه»، ممکن است به معناى «محضر پروردگار» باشد; یعنى، مقامى که خداوند براى حسابرسى بندگان، آنان را در آن مقام قرار مى دهد. این مقام، گرچه مستند به بندگان است; ولى چون آنان به فرمان خداوند در آن مقام قرار گرفته اند، عنوان «مقام ربّه» بر آن منطبق است.
۸ - ضرورت بیم داشتن از حسابرسى اعمال (و أمّا من خاف مقام ربّه)
۹ - خداوند، مراقب و مدبر انسان ها است. (مقام ربّه) «مقام» ممکن است مصدر میمى و به معناى قیام باشد. در این صورت مراد از «مقام ربّه»، قائم بودن خداوند به امور انسان ها و مراقبت او از کردار آنها است. اضافه شدن «مقام» به «ربّ»، نشان ارتباط آن با ربوبیت و مدبر بودن خداوند است.
۱۰ - توجّه به وابستگى همه چیز به تدبیر خداوند، زمینه ساز ترس و نگرانى از فرجام کارها است. (و أمّا من خاف مقام ربّه)
۱۱ - ترس از خداوند، بازدارنده انسان از سرکشى در برابر او است. (فأمّا من طغى ... و أمّا من خاف مقام ربّه) تقابل طغیان گران و خداترسان در فرجام خویش، گویاى ناسازگارى خداترسى با طغیان گرى است.
۱۲ - خداترسان، از دل بستگى شدید به دنیا مبرّا هستند. (و ءاثر الحیوة الدنیا ... و أمّا من خاف مقام ربّه)
۱۳ - لزوم بازداشتن خویشتن از تمایلات و خواسته هاى ناروا (و نهى النفس عن الهوى) نفس هر انسان، خود او است و خواسته نفس انسان از وى، تعبیرى مجازى است; گویا شخص فرمان خودش را اطاعت مى کند. «هوى» مصدر، به معناى مفعول است; یعنى، آنچه محبوب نفس است. البته متعارف این است که کلمه «هوى» تنها در مورد خواسته هاى ناروا به کار رود.
۱۴ - خداترسى، مانع هواپرستى است. (و أمّا من خاف مقام ربّه و نهى النفس عن الهوى) ترتیبى که در ذکر خداترسى و نهى از هواى نفس مراعات شده، حاکى از ترتّب حقیقى آن دو است.
۱۵ - انسان، بر مهار نفس خویش از هوس هاى ناروا، توانا است. (و نهى النفس عن الهوى)
۱۶ - ربوبیت خداوند، مقتضى برخوردى سخت با هواپرستان (خاف مقام ربّه و نهى النفس عن الهوى) در آیه شریفه ترس هر کس از ربوبیت خداوند، مقدمه نهى خود از هوا و هوس قرار داده شده است. بنابراین هواپرستان، باید از خداوند به دلیل ربوبیت او، هراس داشته باشند.
۱۷ - هواى نفس، زمینه ساز گرفتارى به کیفر الهى (من خاف مقام ربّه و نهى النفس عن الهوى)
۱۸ - رهایى از هواى نفس، از میان برنده روحیه طغیان گرى است. (فأمّا من طغى ... و أمّا من ... و نهى النفس عن الهوى)
۱۹ - ترجیح دهندگان دنیا بر آخرت، پیروان هواى نفس خویش اند. (و ءاثر الحیوة الدنیا ... و أمّا من ... نهى النفس عن الهوى)
روایات و احادیث
۲۰ - «عن أبى عبداللّه(ع) ... قال: من علم أنّ اللّه یراه و یسمع مایقول و یعلم ما یعمله من خیر أو شرّ فیحجزه ذلک عن القبیح من الأعمال فذلک الذى «خاف مقام ربّه و نهى النفس عن الهوى»;[۱] از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: ... کسى که بداند خدا او را مى بیند و آنچه را مى گوید، مى شنود و از آنچه عمل مى کند - خوب یا بد - آگاه است و این دانستن مانع کارهاى زشت او گردد; این شخص کسى است که از مقام پروردگارش ترسیده و نفس را از هوا بازداشته است».
موضوعات مرتبط
- ارزشها :۳
- انسان: اقسام اخروى انسان ها ۱; قدرت انسان ۱۵; مدبر انسان ها ۹; منشأ فرجام اخروى انسان ها ۶
- ایمان: آثار ایمان به بصیرت خدا ۱۱، ۲۰; آثار ایمان به شنوایى خدا ۱۱، ۲۰; آثار ایمان به علم خدا ۱۱، ۲۰
- ترس: آثار ترس از خدا ۱۱; ارزش ترس از خدا ۳; اهمیت ترس از حسابرسى عمل ۸; اهمیت ترس از خدا ۸; ترس از خدا ۷; زمینه ترس از خدا ۵; زمینه ترس از فرجام عمل ۱۰
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۱۶; تدبیر خدا ۹; ترسناکى فرجام مخالفت با خدا ۴; زمینه کیفرهاى خدا ۱۷; عظمت خدا ۳; نظارت خدا ۹; نگرانى در محضر خدا ۷
- خداترسان: پاداش اخروى خداترسان ۲; تذکر اخروى خداترسان ۲; تنزیه خداترسان ۱۲; خداترسان در قیامت ۱، ۲; خداترسان و دنیاطلبى ۱۲
- خداترسى: آثار خداترسى ۱۴
- دنیا: ترجیح دنیا بر آخرت ۱۹; رابطه دنیا با آخرت ۶
- دنیاطلبان: هواپرستى دنیاطلبان ۱۹
- ذکر: آثار ذکر تدبیر خدا ۱۰; آثار ذکر ربوبیت خدا ۵; ذکر عمل در قیامت ۲
- طغیان: موانع طغیان ۱۱، ۱۸
- طغیانگران: طغیانگران در قیامت ۱
- عمل: آثار عمل ۶; موانع عمل ناپسند ۱۱، ۲۰
- هواپرستان: مبارزه با هواپرستان ۱۶
- هواپرستى: آثار نجات از هواپرستى ۱۸; آثار هواپرستى ۱۷; اهمیت اعراض از هواپرستى ۱۳; مبارزه با هواپرستى ۱۵; موانع هواپرستى ۱۴
منابع
- ↑ کافى، ج ۲، ص ۷۰، ح ۱۰; نورالثقلین، ج ۵، ص ۵۰۷- ، ح ۴۴.
