الأنبياء ٧٢
ترجمه
| الأنبياء ٧١ | آیه ٧٢ | الأنبياء ٧٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«نَافِلَةً»: عطیّه. ارمغان. مصدری است همچون (عاقبه) و (عافیه) و مفعول مطلق از غیر لفظ فعل خود، مثل: قَعَدْتُ جُلُوساً. یا حال (اسحاق و یعقوب) است، یا به معنی افزون و زیاد است و حال (یعقوب) می‌باشد. در این صورت معنی آیه چنین است: ما به ابراهیم برابر دعای خودش (نگا: صافّات / اسحاق را عطاء کردیم، و افزون بر آن نوه‌اش یعقوب را بدو بخشیدیم، و ... یادآوری: اسماعیل نیز فرزند ابراهیم بوده است. در اینجا یادی از او نشده است، زیرا تولّد او از زن جوانی به نام (هاجر) مایه تعجّب نیست. لیکن تولّد اسحاق از زنی پیر و نازا به نام (ساره) مسأله شگفتی است (نگا: هود / و ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۴۸ - ۷۷ سوره انبياء
- اشاره به وجه تسميه ((تورات (( به : فرقان ، ضياء و ذكر
- مقصود از اينكه قرآن ((ذكر مبارك (( است
- مقصود از اينكه فرمود: ما به ابراهيم رشد او را داديم
- گفتگوى ابراهيم (عليه السلام ) با قوم بت پرست خود
- ابراهيم (ع ) بتها را قطعه قطعه كرد مگر بزرگترين آنها را
- محاجه آن جناب (عليه السلام ) با قوم خود بعد از شكستن بتها:((قال بل فعله كبيرهم ...((
- تنبه مردم بعد از شنيدن كلام ابراهيم (ع )
- اشاره به اينكه ((برد(( و ((سلام (( شدن آتش براى ابراهيم (عليه السلام ) به امرتكوينى خداى تعالى خارج از محدوده اطلاعات ما از سلسله علل و اسباب است
- بيان اينكه در جمله :((و جعلنا هم ائمة يهدون بامرنا(( مراد از هدايت رساندن به مقصد ومراد از ((امر(( امر تكوينى است
- توضيح اينكه مراد از وحى در آيه : ((واوحينا اليهمفعل الخيرات ...(( وحى تسديد است نه وحى تشريع و مؤ يد بودن ائمه به تسديد وتاءييد الهى را افاده مى كند
- بحث روايتى
- چند روايت راجع به اينكه خداوند امامت را در ابراهيم (عليه السلام ) و ذريه او قرار داد
نکات آیه
۱- تولد اسحاق و یعقوب(ع)، پس از هجرت ابراهیم(ع) بود. (و نجّینه و لوطًا إلى الأرض ... و وهبنا له إسحق و یعقوب ) سیر داستان حضرت ابراهیم در این آیات، بیانگر برداشت یاد شده است. به علاوه این که داستان افکندن ابراهیم به آتش و نجات آن حضرت در زمان جوانى اش بوده است و فرزنددار شدن ابراهیم(ع) در دوران پیرى آن حضرت صورت گرفته است.
۲- اسحاق و یعقوب(ع) موهبت خداوند به ابراهیم(ع) بود. (و وهبنا له إسحق و یعقوب )
۳- فرزندان و نوادگان، موهبت و عطیه اى از جانب پروردگار است. (و وهبنا له إسحق و یعقوب )
۴- تولد یعقوب(ع)، در زمان حیات ابراهیم(ع) بود. (و وهبنا له إسحق و یعقوب ) یعقوب(ع) فرزند اسحاق و نوه ابراهیم(ع) است; ولى از آن جا که خداوند نام یعقوب را همراه با اسحاق ذکر فرمود و هر دو را به عنوان موهبت خود به ابراهیم یادآور شد، مى رساند که یعقوب(ع) در زمان حیات ابراهیم(ع) تولد یافته بود.
۵- اعطاى یعقوب به ابراهیم(ع) تفضل و موهبت ویژه و افزون بر استحقاق آن حضرت بود. (و وهبنا له إسحق و یعقوب نافلة ) این برداشت به خاطر دو نکته است: ۱- «نافلة» حال براى یعقوب است. ۲-یکى از معانى «نافلة» عطیه افزون بر استحقاق و لزوم است. کاربرد این واژه در مورد اعطاى یعقوب به ابراهیم(ع)، به خاطر این نکته است که ابراهیم(ع) از خداوند تنها درخواست فرزند کرده بود، نه نوه; ولى خداوند از روى تفضل و موهبت ویژه خود، به او نوه هم عطا کرد (لسان العرب).
۶- ابراهیم، یعقوب و اسحاق(ع)، از زمره صالحان اند. (و کلاًّ جعلنا صلحین )
۷- دستیابى ابراهیم، اسحاق و یعقوب(ع) به صلاح و شایستگى، در پرتو اراده و عنایت خداوند بود. (و کلاًّ جعلنا صلحین )
روایات و احادیث
۸- «عن أبى عبداللّه(ع) فى قول اللّه عزّوجلّ: «و وهبنا له اسحاق و یعقوب نافلة» قال: ولد الولد نافلة; از امام صادق(ع) در باره قول خداى عزّوجلّ : «و وهبنا له اسحاق و یعقوب نافلة» روایت شده که فرمود: فرزندِ فرزند، نافله است».[۱]
موضوعات مرتبط
- ابراهیم(ع): ابراهیم(ع) از صالحان ۶; ابراهیم(ع) و یعقوب(ع) ۴; تفضل به ابراهیم(ع) ۵; فضایل ابراهیم(ع) ۵، ۶; قصه ابراهیم(ع) ۱; منشأ صلاحیت ابراهیم(ع) ۷; نعمتهاى ابراهیم(ع) ۲; هجرت ابراهیم(ع) ۱
- اسحاق(ع): اسحاق(ع) از صالحان ۶; تاریخ ولادت اسحاق(ع) ۱; فضایل اسحاق(ع) ۶; قصه اسحاق(ع) ۱; منشأ صلاحیت اسحاق(ع) ۷
- انبیا: تاریخ انبیا ۱
- خدا: آثار اراده خدا ۷; عطایاى خدا ۲، ۳
- فضل خدا: مشمولان فضل خدا ۵
- نافله: مراد از نافله ۸
- نعمت: نعمت اسحاق(ع) ۲; نعمت فرزند ۳; نعمت نوه ۳; نعمت یعقوب(ع) ۲
- نوه: نقش نوه ۸
- یعقوب(ع): تاریخ ولادت یعقوب(ع) ۱، ۴; فضایل یعقوب(ع) ۶; قصه یعقوب(ع) ۱; منشأ صلاحیت یعقوب(ع) ۷; یعقوب(ع) از صالحان ۶
منابع
- ↑ معانى الأخبار، ص ۲۲۵، ح ۱; نورالثقلین، ج ۳، ص ۴۴۰، ح ۱۰۴.
