التحريم ٥
ترجمه
| التحريم ٤ | آیه ٥ | التحريم ٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مُسْلِمَاتٍ»: جمع مُسْلِمَة، مسلمان و فرمانبردار. «قَانِتَاتٍ»: جمع قَانِتَة، خاشع و خاضع. فروتن (نگا: نساء / ، احزاب / ). «سَآئِحَاتٍ»: جمع سَآئِحَة، روزه‌دار، گردنده (نگا: توبه / . «ثَیِّبَاتٍ»: جمع ثَیِّبْ، غیر دوشیزه. بیوه. «أَبْکَاراً»: جمع بِکْر، دوشیزه (نگا: واقعه / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ... (۴) التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ... (۴)
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ... (۲) وَ مَرْيَمَ ابْنَةَ عِمْرَانَ الَّتِي... (۲) وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً... (۱) قُلْ يَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا... (۳) وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً... (۱) وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ... (۱)
تفسیر
- آيات ۱ - ۹، سوره تحريم
- مقصود از تحريم پيامبر(ص ) آنچه را كه خدا برايشحلال كرده (لم تحرم ما احل الله لك )
- افشاى سر پيامبر(ص ) و آزار او توسط يكى از همسرانش (حفضه دختر عمو)
- پشتيبانى خدا و جبرئيل و صالح مؤ منين و ملائكه از آن حضرت صلى الله عليه و آله وسلم
- لحن و بيان عجيبى كه در آيات متضمن پشتيبانى و تاءييدرسول الله (ص ) به كار رفته است
- اشاره به اينكه همه همسران پيامبر(ص ) نيكوكار و ماءجر نبوده اند
- بيان اينكه ملاك بهتر و برترى مفاد ((ازواجا خيرا منكن )) توبه و قننوت (اطاعت ) است
- مراد از توصيف ملائكه موكل بر جهنم به غلاظ و شداد بودن و اينكه : ((لا يعصون اللهما امرهم و يفعلون ما يؤ مرون ))
- توضيحى راجع به مكلف بودن ملائكه
- در قيامت جزا عبارت است از خود عمل و عذر خواهى در آن روز بلا اثر است
- معناى ((توبه نصوح )) كه خداوند به آن امر فرموده است
- دو احتمال در معناى جمله :((يوم لا يخزى الله النبى و الذين آمنوا معه ....))
- مقصود از دعاى مؤ منين در قيامت : ((ربنا اتمم لنا نورنا...))
- مراد از امر به جهاد با منافقين به پيامبر اكرم (ص )
- رواياتى در ذيل آيات نخست سوره تحريم و شاءننزول آن آيات
- نقد و بررسى روايات فوق
- شاءن نزول آيه تريم به نقل عمر بن الخطاب
- رواياتى راجع به اينكه منظور از ((صالح المؤ منين )) على (ع ) است
- چگونه اهل خود را از آتش خفظ كنيم (قوا انفسكم و اهليكم نارا...)
- چند روايت پيرامون مراد از توبه نصوح و راجع به نور مؤ منين در روز قيامت
نکات آیه
۱ - تهدید شدن همسران خطاکار پیامبراکرم(ص) از سوى خداوند به طلاق، در صورت ادامه راه خطاى خویش و ترک توبه (عسى ربّه إن طلّقکنّ أن یبدّله أزوجًا خیرًا منکنّ) از لحن آیه شریفه استفاده مى شود که این آیه در مقام تهدید و هشدار است تا بلکه موجب بیدارى و تنبّه همسران رسول خدا شود; نه این که پیامبر(ص) تصمیم بر طلاق آنان داشت. گفتنى است اقدام نکردن پیامبر(ص) به طلاق همسرانش، مؤید همین مطلب است.
۲ - جایگزینى همسرانى شایسته تر براى پیامبر(ص)، در صورت عزم آن حضرت به طلاق زنان خطاکار خویش (عسى ربّه إن طلّقکنّ أن یبدّله أزوجًا خیرًا منکنّ)
۳ - وجود زنانى شایسته تر از همسران خطاکار پیامبر(ص)، براى همسرى آن حضرت (أن یبدّله أزوجًا خیرًا منکنّ) تهدید به جایگزینى زنان بهتر، نشان دهنده وجود چنین اشخاصى در جامعه آن زمان است.
۴ - داشتن همسر، امرى لازم براى پیامبر(ص) (أن یبدّله أزوجًا خیرًا منکنّ) از تهدید خداوند به جایگزین کردن زنانى دیگر - نه صرف طلاق - به جاى همسران رسول خدا، مطلب یاد دشده قابل استفاده است.
۵ - تشویق و ترغیب همسران خطاکار پیامبراکرم(ص) از سوى خداوند، به توبه و هماهنگ کردن خود با شرایط و برنامه هاى زندگى آن حضرت (إن تتوبا إلى اللّه ... عسى ربّه إن طلّقکنّ أن یبدّله أزوجًا خیرًا منکنّ) هشدار به طلاق و جایگزینى همسران دیگر - پس از توصیه به توبه - در حقیقت نوعى تشویق و ترغیب همسران خطاکار پیامبر(ص) به توبه و اصلاح رفتار خویش است.
۶ - تسلیم در برابر خداوند، ایمان به او، فرمانبرى از او، توبه، عبادت و روزه دارى، از اوصاف زنان شایسته در نگاه وحى (أزوجًا خیرًا منکنّ مسلمت مؤمنت قنتت تئبت عبدت سئحت) «قنوت» (مصدر «قانتات») به معناى اطاعت همراه با خضوع است (مفردات راغب). «سیاحت» (ماده «سائحات») به معناى سیر در زمین به منظور عبادت است. اهل لغت و مفسران گفته اند: از آن جا که روزه داران، تمام روز را بدون غذا سپرى مى کنند، به آنان «سائح» مى گویند (برگرفته از لسان العرب).
۷ - روزه، داراى جایگاهى بس بلند در میان اعمال عبادى (عبدت سئحت) ذکر اختصاصى روزه داران پس از عبادت کنندگان - با آن که روزه خود جزو عبادت است - مى تواند اشاره به نکته یاد شده باشد.
۸ - هجرت در راه خداوند، از اوصاف زنان شایسته و از ارزش هاى والا و ملاک هاى برترى* (خیرًا منکنّ ... سئحت) مقصود از «سائحات» مى تواند هجرت کنندگان باشد; زیرا مهاجران، همان کسانى اند که براى حفظ دین خود و انجام تکالیف الهى، به سرزمینى دیگر سفر مى کنند و بیشتر زنان مسلمان و همه همسران پیامبر(ص)، از مهاجران بودند و این خود از افتخارات هر مسلمانى به شمار مى آمد.
۹ - اسلام، ایمان، فرمانبرى، توبه، عبادت، روزه دارى [و هجرت] از ارزش هاى والا و ملاک هاى برترى در دیدگاه وحى (خیرًا منکنّ مسلمت ... سئحت) برداشت یاد شده، از آن جا است که اوصاف پسندیده یاد شده، اختصاص به زنان ندارد; زیرا چنین اوصافى و مشابه آنها، در قرآن براى مردان نیز یاد شده است (مانند سوره احزاب، آیه ۳۵).
۱۰ - نقش مثبت و سازنده اسلام، ایمان، فرمانبرى، توبه و روزه دارى در زندگى مشترک میان زنان و مردان (أن یبدّله أزوجًا خیرًا منکنّ مسلمت ... سئحت) یادآورى اوصاف یاد شده براى زنان شایسته، در خلال نقل ماجراى نزاع میان پیامبر(ص) و همسرانش، مى تواند بیانگر مطلب یاد شده باشد.
۱۱ - دوشیزگى در مقایسه با ارزش هاى والاى زنان (همچون اسلام، ایمان، فرمانبرى، توبه و روزه دارى زنان) داراى نقش درجه دوم در زندگى مشترک میان زنان و مردان (ثیّبت و أبکارًا) یادآورى دو وصف «دوشیزگى» و «بیوه بودن زنان»، مى تواند اشاره به نکته یاد شده باشد; زیرا مفاد آیه شریفه این است که زنان بهترى با چنین اوصافى، جایگزین شما خواهند شد; چه بیوه باشند و چه دوشیزه.
۱۲ - طلاق زنان، باید پس از تلاش براى رفع نقص ها و ضعف هاى آنان و بى نتیجه ماندن آن باشد. (إن تتوبا إلى اللّه ... عسى ربّه إن طلّقکنّ أن یبدّله أزوجًا خیرًا منکنّ ... ثیّبت و أبکارًا) برداشت یاد شده، از شیوه و مراحل برخورد خداوند با همسران رسول خدا، استفاده مى شود; زیرا در آغاز، آنان را به توبه و اصلاح رفتار خویش ترغیب فرمود و سپس آنان را به طلاق تهدید کرد.
روایات و احادیث
۱۳ - «و قال الصادق(ع): إنّى لأکره للرجل أن یموتَ و قد بقیتْ علیه خَلَّةٌ من خِلال رسول اللّه(ص) لم یأتها، فقلتُ له: فهل تمتّع رسولُ اللّه(ص)؟ قال: نعم و قرأ هذه الآیة «و إذ أسرّ النبىّ إلى بعض أزواجه حدیثاً... ثیّبات و أبکاراً»;[۱] امام صادق(ع) فرمود: من براى مرد، خوش ندارم که از دنیا برود در حالى که سنتى از سنت هاى رسول خدا مانده باشد که آن را به جا نیاورد. [راوى] سؤال کرد: آیا رسول خدا(ص) متعه گرفت، حضرت فرمود: آرى و این آیه را قرائت نمود: و إذ أسرّ النبىّ إلى بعض أزواجه حدیثاً...».[۲] [۳]بنابر قولى رسول خدا(ص) ماریه را آزاد کرد و با او ازدواج موقت نمود. و اشاره حدیث به این جریان است.
موضوعات مرتبط
- ارزشها :۹ ملاک ارزشها ۸ ۹
- اسلام: آثار اسلام ۱۰; ارزش اسلام ۹، ۱۱
- اطاعت: آثار اطاعت ۱۰; ارزش اطاعت ۹، ۱۱; اطاعت از خدا ۶
- ایمان: آثار ایمان ۱۰; ارزش ایمان ۹، ۱۱; ایمان به خدا ۶
- بکارت: ارزش بکارت ۱۱
- تسلیم: تسلیم به خدا ۶
- توبه: آثار توبه ۱۰; ارزش توبه ۹، ۱۱; تشویق به توبه ۵
- خانواده: عوامل مؤثر در زندگى خانوادگى ۱۰
- خدا: تشویقهاى خدا ۵; تهدیدهاى خدا ۱
- روزه: آثار روزه ۱۰; ارزش روزه ۹، ۱۱; اهمیت روزه ۷
- زن: توبه زن ۶; روزه دارى زن ۶; زن شایسته در دوران محمد(ص) ۲، ۳; صفات زنان شایسته ۶; صفات زنان صالح ۸; عبادت زن ۶; ملاک برترى زنان ۸، ۱۱
- طلاق: آداب طلاق ۱۲; احکام طلاق ۱۲; تهدید به طلاق ۱
- عبادت: ارزش عبادت ۹
- محمد(ص): ازدواج موقت محمد(ص) ۱۳; اهمیت همسر براى محمد(ص) ۴; تشویق همسران محمد(ص) ۵; تهدید همسران محمد(ص) ۱; جایگزینى همسران محمد(ص) ۲; سیره محمد(ص) ۱۳; قصه همسران محمد(ص) ۲، ۳
- هجرت: ارزش هجرت در راه خدا ۸، ۹
