آل عمران ١٧٦
ترجمه
| آل عمران ١٧٥ | آیه ١٧٦ | آل عمران ١٧٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یُسَارِعُونَ»: بر همدیگر شتاب می‌گیرند و سبقت می‌جویند. «شَیْئاً»: به هیچ وجه. اصلاً. مفعول مطلق یا منصوب به نزع خافض است و تقدیر چنین است: لَن یَضُرُّوا اللهَ ضَرَراً ما. یا: لَن یَضُرُّوا اللهَ بِشَیْءٍ مَّا أَصْلاً. «حَظّاً»: بهره. نصیب.
تفسیر
نکات آیه
۱- علاقه وافر پیامبر (ص) به هدایت یافتن مردم و اندوه و تأسف عمیق وى از شتاب برخى از مردم در کفر (و لا یحزنک الّذین یسارعون فى الکفر)
۲- توصیه خداوند به پیامبر (ص) مبنى بر اندوهگین نشدن از شتاب برخى مردم در کفر (و لا یحزنک الّذین یسارعون فى الکفر)
۳- پیامبر (ص)، مسؤولیتى در برابر هدایت ناپذیرى مردم ندارد. (و لا یحزنک الّذین یسارعون فى الکفر)
۴- نگرانى پیامبر (ص) از آسیب یافتن دین خدا به واسطه تلاشهاى کفرآمیز (و لا یحزنک الّذین یسارعون فى الکفر) از اینکه خداوند در مقام دلدارى مى فرماید: انّهم لن یضروا اللّه شیئاً (آنان با کفرشان به خدا ضررى نمى رسانند)، معلوم مى شود که سبب ناراحتى پیامبر (ص)، احتمال آسیب رسانى کافران به دین خدا بوده است.
۵- شایعه پراکنانى که در صدد تضعیف روحیه مجاهدان اسلام هستند، شتابگران در کفرند.* (و لا یحزنک الّذین یسارعون فى الکفر) به مقتضاى ارتباط بین آیه مورد بحث و آیات قبل، جمله «الّذین یسارعون فى الکفر» مى تواند اشاره به کسانى باشد که با تبلیغات سوء و شایعات ترس آفرین، در صدد بازداشتن مؤمنان از جهاد بودند.
۶- هرگز شتابگران در کفر هیچگونه ضررى به خدا نمى رسانند. (انّهم لن یضرّوا اللّه شیئاً)
۷- آسیب ناپذیرى جبهه حق در برابر شتابگران در کفر (انّهم لن یضرّوا اللّه شیئاً) در برداشت فوق، ضرر زدن به خدا کنایه از ضرر زدن به دین او گرفته شده است.
۸- مقابله با پیامبر (ص) و جبهه حقّ، به منزله مقابله با خداوند است. (انّهم لن یضرّوا اللّه شیئاً) مستند نمودن نفى ضرر به خداوند، با وجود اینکه مراد، نفى ضرر از دین و پیامبر (ص) و مسلمانان است، اشاره به این معنا دارد که مقابله با دین و پیامبر (ص)، به منزله مقابله با خداوند است.
۹- اراده الهى مبنى بر محرومیّت حتمى شتابگران در کفر از بهره هاى اخروى (یرید اللّه الّا یجعل لهم حظّا فى الاخرة)
۱۰- محرومیّت و یا برخوردارى از بهره هاى اخروى، نتیجه عملکرد انسان (و لا یحزنک الّذین یسارعون الکفر ... یرید اللّه الّا یجعل لهم حظّا فى الاخرة) گر چه خداوند محروم کردن کفرپیشگان را از بهره اخروى به خود نسبت داده است: یرید اللّه ... ولى این محرومیّت به دلیل «یسارعون ... »، نتیجه عملکرد خود آنان بوده است.
۱۱- بازگشت ضرر کفرورزى کافران، به خود ایشان (انّهم لن یضرّوا اللّه شیئاً یرید اللّه الّا یجعل لهم حظّا فى الاخرة) جمله «یرید اللّه ... »، دلالت بر جمله اى محذوف دارد: یعنى آنان به خدا ضرر نمى رسانند، بلکه به خود ضرر مى رسانند; و آن، ضررِ محرومیّت از بهره اخروى است.
۱۲- شناخت سنن الهى و توجّه به تدبیر وى درباره مخالفان اسلام، موجب رفع اندوه از عملکرد آنان (و لا یحزنک ... یرید اللّه الّا یجعل لهم حظّا فى الاخرة) جمله «یرید اللّه ... »، دالّ بر سنّت الهى در محروم کردن کافران از بهره هاى اخروى است و خداوند با شناساندن این سنّت خویش، پیامبر (ص) را از غم و اندوه بازداشته است.
۱۳- کفرورزى کافران، بیرون از اراده الهى نیست. (و لا یحزنک الّذین یسارعون فى الکفر انّهم لن یضرّوا اللّه شیئاً یرید اللّه الّا یجعل لهم حظّا فى الاخرة) جمله «یرید اللّه ... »، بیان دلیلى است براى «لن یضرّوا اللّه»; یعنى شتاب کافران در کفر خویش، ضررى به خداوند نمى زند و کفر آنان، نشانه چیره شدن بر خداوند و اراده او نیست; زیرا خداوند با اراده خود آنان را به راهى انداخته که نتیجه آن محرومیّت از بهره هاى آخرت است.
۱۴- اراده الهى بر محروم سازى کفرپیشگان از بهره هاى دنیوى نیست.* (یرید اللّه الّا یجعل لهم حظّا فى الاخرة) مفهوم کلمه «فى الآخرة»، گویاى آن است که اراده الهى بر محروم ساختن کافران از مواهب آخرت است، نه بهره هاى دنیوى.
۱۵- مهلت دادن خداوند به شتابگران در کفر، براى محروم ساختن آنان از بهره هاى اخروى است (سنّت استدراج). (یرید اللّه الّا یجعل لهم حظّا فى الاخرة و لهم عذاب عظیم) جمله «یرید اللّه ... »، مى تواند جواب این سؤال باشد که چرا با تلاش برخى از مردم در گسترش کفر، خداوند به آنان مهلت مى دهد.
۱۶- عذاب بزرگ اخروى در انتظار شتابگران در کفر است. (الّذین یسارعون فى الکفر ... و لهم عذاب عظیم)
۱۷- تسلیت و دلدارى خداوند به پیامبر (ص) در مورد شتاب برخى از مردم در کفر (و لا یحزنک الّذین یسارعون فى الکفر ... و لهم عذاب عظیم)
۱۸- قانونمندى نظام الهى در جزا و پاداش (یرید اللّه الّا یجعل لهم حظّا فى الاخرة و لهم عذاب عظیم) منطوق آیه، عذاب و محروم سازى از مواهب اخروى را نتیجه کفر دانسته و مفهوم آن دلالت دارد که برخوردارى از مواهب اخروى و دورى از عذاب، در گرو ایمان است. بنابراین جزا و پاداش الهى داراى نظام و قانون است.
موضوعات مرتبط
- استدراج: سنّت استدراج ۱۵
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱
- اضرار: به خدا ۶
- اندوه:۱، ۲، ۴ دفع اندوه ۱، ۲، ۴ ۱۲
- پاداش: اخروى ۹، ۱۰، ۱۵ ; پاداش دنیوى ۱۴
- تضعیف روحیه:۵
- جهانخبینى: و ایدئولوژى ۱۲
- حق:۸ استحکام حق ۸ ۷
- خدا:۶ اراده خدا ۶ ۹، ۱۳، ۱۴ ; امهال خدا ۶ ۱۵ ; تدبیر خدا ۶ ۱۲ ; دشمنان خدا ۶ ۸ ; سنّت خدا ۶ ۱۲، ۱۵ ; وصایاى خدا ۶ ۲
- خسارت: عوامل خسارت ۱۱
- دشمنان:۸، ۱۲
- دین: پاسدارى دین ۴ ; دشمنان دین ۱۲
- شایعه: آثار شایعه ۵
- عذاب: مراتب عذاب ۱۶
- علم: آثار علم ۱۲
- عمل: آثار عمل ۱۰ ; پاداش عمل ۱۰
- کافران:۵، ۶، ۷ توطئه کافران ۵، ۶، ۷ ۴ ; خسارت کافران ۵، ۶، ۷ ۱۱ ; کفر کافران ۵، ۶، ۷ ۱۳ ; کیفر کافران ۵، ۶، ۷ ۱۶ ; محرومیت کافران ۵، ۶، ۷ ۹، ۱۴، ۱۵
- کفر:۱، ۲، ۱۳ آثار کفر ۱، ۲، ۱۳ ۱۱ ; زمینه کفر ۱، ۲، ۱۳ ۵ ; کیفر کفر ۱، ۲، ۱۳ ۹، ۱۶
- کیفر:۹، ۱۶
- مبارزه: با حقّ ۸ ; مبارزه با محمّد (ص) ۸
- محاربان:۸
- محرومیت:۹، ۱۴، ۱۵ عوامل محرومیت ۹، ۱۴، ۱۵ ۱۰
- مردم: کفر مردم ۱، ۲، ۱۷ ; هدایت مردم ۳
- محمّد (ص):۸ اندوه محمّد (ص) ۸ ۱، ۲، ۴ ; دلدارى به محمّد (ص) ۸ ۱۷ ; علایق محمّد (ص) ۸ ۱ ; محدوده مسؤولیت محمّد (ص) ۸ ۳
- نظام جزایى:۱۸
- هدایت:۳
