المائدة ٧
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ اذْکُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْکُمْ وَ مِيثَاقَهُ الَّذِي وَاثَقَکُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ |
ترجمه
| المائدة ٦ | آیه ٧ | المائدة ٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«نِعْمَةَ اللهِ»: مراد نعمت اسلام یا هر نعمت دیگری است. «مِیثَاقَهُ»: مراد پیمان عَقَبه اوّل یا دوم و یا این که بیعت رضوان است و تمام پیمانهای تکوینی و تشریعی را نیز می‌تواند شامل شود. «ذَاتِ الصُّدُورِ»: خودِ سینه‌ها. مراد اَسرار درون سینه‌ها است، از قبیل: کینه‌ها و نیّات خوب یا بد.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ مَا لَکُمْ لاَ تُؤْمِنُونَ... (۲)
وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِي... (۱) وَ مَا لَکُمْ لاَ تُؤْمِنُونَ... (۱)
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِي واثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ «7»
و به ياد آوريد نعمتى را كه خداوند به شما عطا كرد و پيمانى را كه بطور محكم با شما بست، آنگاه كه گفتيد: شنيديم و اطاعت كرديم و از خداوند پروا كنيد؛ زيرا خدا از درون سينه‌ها آگاه است.
نکته ها
گرچه موضوع ياد نعمت و رعايت ميثاقِ مطرح شده در آيه، يك هشدار كلّى و عمومى است؛ ولى ممكن است به دلايلى مسأله‌ى رهبرى جامعه اسلامى و اطاعت از او مراد باشد.
آن دلايل عبارتند از:
1. رهبرى الهى، عهد وميثاق خدايى است. داستان حضرت ابراهيم و درخواست امامت براى نسل خويش و پاسخ خدا كه عهد من به ظالمان نمى‌رسند، گواه بر اين مطلب است.
جلد 2 - صفحه 249
«لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ» «1»
2. پس از تعيين حضرت على عليه السلام به امامت در غدير خم، آيه سوم همين سوره نازل شد كه امروز نعمتم را بر شما تمام كردم.
3. مردم در غديرخم با على عليه السلام بيعت كردند و «سمعاً» و «طاعةً» گفتند. اين آيه بار ديگر مردم را به وفادارى و پايدارى نسبت به رهبرى فرا مى‌خواند.
پيمان بر شنيدن و اطاعت كردن، «سَمِعْنا وَ أَطَعْنا» شامل همه‌ى پيمان‌هايى مى‌شود كه انسانها بطور طبيعى و فطرى به صورت قولى، يا عملى با انبيا داشته‌اند، مثل بيعت‌ها و شهادت‌هاى آنان به توحيد و نبوّت.
پیام ها
1- تأكيد اين آيه بر مفاهيمى چون نعمت، ميثاق، اطاعت، علم به ذات الصّدور، آن هم پس از آيه‌ى غديرخم، مى‌تواند اشاره به فراموشى محتواى آيه سوم و تخلّف از خط غدير باشد. (چنانكه امام باقر عليه السلام فرمود. «2») وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ ...
2- ياد نعمتهاى الهى لازم است. «وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ»
3- ياد و يادآورى نعمتها، ميثاق‌ها، گفته‌ها و علم وآگاهى خدا، عامل و زمينه‌ى تقواست. وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ ...
4- به فكر پيمان‌شكنى نباشيم كه خدا آگاه است. «اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ»
«1». بقره، 124.
«2». تفسير نورالثقلين.
تفسير نور(10جلدى)، ج2، ص: 250
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِي واثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ «7»
چون وضو و غسل متضمن مثوبات جليله است كه از اعظم نعماى او سبحانه مى‌باشد، از اين جهت در عقب آن مى‌فرمايد:
وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ: و ياد كنيد نعمت خداى را كه انعام فرموده است بر شما به اسلام و احكام و شرايع آن، تا تذكر نمايد شما را به منعم حقيقى و ترغيب شما كند در شكرگزارى ذات اقدس الهى. وَ مِيثاقَهُ الَّذِي واثَقَكُمْ بِهِ: و ياد كنيد پيمان و عهد او را كه بسته است شما را به آن، يعنى ميثاقى كه در ليلة العقبه با حضرت رسالت صلى اللّه عليه و آله بستيد و سمعا و طاعة بيعت نموديد در عسر و يسر و منشط و مكره. إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا: زمانى كه گفتيد شنيديم قول تو را و اطاعت نموديم امر تو را؛ در اين ميثاق اقوالى است: 1- مراد انصارند. 2- نزد ابن عباس، مراد يهود و نصارى هستند و مراد به ميثاق، اخذ عهد در تورات و انجيل با ايمان و تصديق نبوت پيغمبر آخر الزمان 3- مراد دلائل عقليه و شرعيه است كه خداوند آن را براى تمام مكلفين نصب فرموده تا بشناسند او را و از شواهد و آيات آفاقيه و انفسيه معرفت حاصل كنند 4- در مجمع از امام محمّد باقر عليه السّلام مروى است كه مراد به ميثاق عهدى است كه پيغمبر صلى اللّه عليه و آله از امت گرفت در حجة الوداع به ولايت امير المؤمنين عليه السّلام و بر تحريم خمر و بر كيفيت وضو «1». وَ اتَّقُوا اللَّهَ: و بترسيد از خدا در فراموشى نعمت و شكستن بيعت. إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ: بدرستى كه خداى تعالى دانا است به آنچه در سينه‌ها مخفى است، پس شما را بر آن
«1» مجمع البيان، جلد 2 صفحه 168.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 33
مجازات خواهد داد، فضلا عن جليات الاعمال.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِي واثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ «7»
ترجمه
و ياد كنيد نعمت خدا را بر شما و پيمان او را كه استوار نمود شما را بر آن چون گفتيد شنيديم و اطاعت نموديم و بترسيد از خدا همانا خدا دانا است بمكنونات دلها.
جلد 2 صفحه 183
تفسير
ياد نعمت موجب ياد منعم و اداء شكر است و نعمت بزرگ اسلام استكه در دنيا و آخرت موجب سعادت و كرامت است و در مجمع از حضرت باقر (ع) روايت نموده كه مراد بميثاق بيان الهى است در حجة الوداع از تحريم محرمات و كيفيت طهارات و فرض ولايت فيض ره فرموده اين داخل در اسلام است حقير عرض مى‌كنم چون آيات سابقه احتياج به بيان زائدى داشت شايد خداوند خواسته باشد اشاره فرمايد بنعمت وجود امام و مبين احكام چنانچه قمى فرموده كه چون پيغمبر (ص) از مردم ميثاق ولايت را اخذ فرمود گفتند شنيديم و اطاعت نموديم پس از آن نقض نمودند بنابر اين مراد از نعمت وجود امام (ع) است و مراد از ميثاق عهد ولايت است و امر بتقوى براى آنستكه نقض عهد ننمايند و منكر ولايت و كافر نعمت نشوند و بدانند كه اگر ظاهرا اسلام قبول نمايند خداوند از كفر قلبى و باطنى آنها با خبر است و چون سينه جاى قلب است و مكنونات قلبيه آنها كينه با امام (ع) بوده براى تنزيه مقام قلب باين بيان فرموده چنانچه در فارسى هم سينه پر كينه ميگويند ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ اذكُرُوا نِعمَةَ اللّه‌ِ عَلَيكُم وَ مِيثاقَهُ الَّذِي واثَقَكُم بِهِ إِذ قُلتُم سَمِعنا وَ أَطَعنا وَ اتَّقُوا اللّه‌َ إِنَّ اللّه‌َ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ «7»
و ياد كنيد نعمة خدا را که بشما عنايت فرموده و پيمان او را که با شما بسته زماني که گفتيد که شنيديم و اطاعت كرديم و از معاصي الهي پرهيز كنيد محققا خدا عالم است ببواطن قلوب.
وَ اذكُرُوا نِعمَةَ اللّه‌ِ عَلَيكُم نعم الهي بسيار است و بي‌شمار وَ إِن تَعُدُّوا نِعمَةَ اللّه‌ِ لا تُحصُوها ابراهيم آيه 34، ولي اعظم نعم الهي بعضي گفتند حيات است و بعضي عقل و لكن تحقيق اينست که ايمان و ولايت اعظم نعم است، و مراد از اينکه نعمت چيست و در تفسير علي بن ابراهيم که مأخوذ از اخبار است نعمة ولايت است.
وَ مِيثاقَهُ الَّذِي واثَقَكُم بِهِ عطف بيان است براي جمله قبل و اشاره باخذ بيعت است در غدير خم بر ولايت و خلافت و وصايت امير المؤمنين إِذ قُلتُم سَمِعنا وَ أَطَعنا که تماما بيعت كردند از مؤمن و منافق و گفتند شنيديم يعني قبول كرديم و پذيرفتيم وَ اتَّقُوا اللّه‌َ که اينکه دعوي مجرد لقلقه لسان نباشد بلكه قلبا و باطنا بپذيريد إِنَّ اللّه‌َ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ ميداند مؤمن و منافق را و كساني که باين عهد و ميثاق پا بر جا باشند و كساني که نقض عهد ميكنند و زير بار نميروند اللهم ثبتنا بولاية امير المؤمنين و الأئمة المعصومين و دينك القويم بمحمد و آله الطاهرين صلوات اللّه عليهم اجمعين.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- مؤمنان، موظف به یادآورى نعمتها و پیمانهاى الهى (و اذکروا نعمة اللّه علیکم و میثقه)
۲- اسلام، نعمت الهى بر مؤمنان (و اذکروا نعمة اللّه علیکم) بنابر اینکه مراد از «نعمة اللّه»، به قرینه آیه سوم (الیوم ... اتممت علیکم نعمتى و رضیت لکم الاسلام دیناً)، دین اسلام باشد.
۳- مسؤولیت انسان در برابر نعمتهاى الهى (و اذکروا نعمة اللّه علیکم و میثقه الذى و اثقکم به)
۴- اطاعت مطلق از خداوند، پیمان الهى از مؤمنان (و اذکروا ... میثقه الذى و اثقکم به اذ قلتم سمعنا و اطعنا)
۵- مؤمنان در صدر اسلام، پذیراى پیمان خداوند با اظهار اطاعت از او (میثقه الذى و اثقکم به اذ قلتم سمعنا و اطعنا)
۶- تعهد فطرى انسان با خداوند، بر اطاعت کامل از او (و میثقه الذى و اثقکم به اذ قلتم سمعنا و اطعنا) چون مخاطبان آیه، همه مسلمانان، بلکه همه انسانها تا روز قیامت هستند، مقصود از میثاق، پیمانى است که همه انسانها با خدا دارند و آن لزوم اطاعت از اوست که فطرت و عقل هر انسانى بدان حکم مى کند.
۷- پیمان مؤمنان با پیامبر (ص)، بر اطاعت کامل از وى (اذکروا ... میثقه الذى و اثقکم به اذ قلتم سمعنا و اطعنا) برخى برآنند که مراد از «میثاق» در این آیه، به قرینه دو جمله «سمعنا و اطعنا»، پیمانهایى است که رسول خدا (ص) به هنگام بیعت عقبه و بیعت رضوان و ... از مؤمنان گرفته است.
۸- میثاق با پیامبر (ص)، میثاق با خداست. (میثقه الذى و اثقکم به) بنابر اینکه مراد از «میثاق»، پیمانهاى رسول خدا با مسلمانان باشد و قرآن، این پیمانها را پیمان الهى نامیده است.
۹- رعایت تقوا، وظیفه همه مؤمنان (و اتقوا اللّه)
۱۰- رعایت تقوا، ضامن اجراى پیمانهاى الهى (و میثقه الذى ... و اتقوا اللّه) امر به تقوا پس از فرمان به یادآورى پیمانهاى الهى، مى تواند اشاره به این حقیقت باشد که داشتن تقوا و ترس از خدا، ضامن اجراى آن تعهدات و پیمانهاست.
۱۱- یادآورى نعمتها و پیمانهاى الهى، زمینه تقواپیشگى است.* (و اذکروا نعمة اللّه ... و اتقوا اللّه) فرمان به یادآورى نعمتها و پیمانهاى الهى و سپس امر به تقوا، بیانگر آن است که یاد نعمتها و پیمانهاى الهى، نقش مؤثرى در نیل به تقوا دارد.
۱۲- هشدار خداوند به مسلمانان، در مورد شکستن پیمان الهى و سرپیچى از فرامین خدا و رسول و فراموشى نعمتها (و اذکروا نعمة اللّه علیکم و میثقه ... و اتقوا اللّه) متعلق «اتقوا»، به قرینه فرازهاى قبلى، همان یاد نعمتها و رعایت پیمانهاى الهى است. یعنى جانب خدا را در مورد نعمتها و پیمانهاى او نگهدارید و از مخالفت با او بپرهیزید.
۱۳- آگاهى کامل خداوند از نیات قلبى و اسرار درونى انسان (إنّ اللّه علیم بذات الصدور)
۱۴- لزوم پرهیز، حتى از قصد و نیت شکستن پیمانهاى خداوند* (و اذکروا نعمة اللّه علیکم و میثقه ... و اتقوا اللّه إنّ اللّه علیم بذات الصدور)
۱۵- اعتقاد به علم همه جانبه الهى، زمینه ساز تقواپیشگى و پرهیز از نادیده گرفتن پیمانهاى الهى (و اذکروا نعمة اللّه علیکم و میثقه ... و اتقوا اللّه إنّ اللّه علیم بذات الصدور)
موضوعات مرتبط
- اسلام: نعمت اسلام ۲
- انسان: مسؤولیت انسان ۳ ; نیّت انسان ۱۳
- ایمان: آثار ایمان ۱۵ ; ایمان به علم خدا ۱۵ ; متعلق ایمان ۱۵
- تقوا: آثار تقوا ۱۰ ; اهمیّت تقوا ۹ ; زمینه تقوا ۱۱، ۱۵
- خدا: اطاعت از خدا ۴، ۵، ۶ ; عصیان از خدا ۱۲ ; علم غیب خدا ۱۳ ; عهد با خدا ۶، ۸ ; عهد خدا ۱، ۴، ۵، ۱۰ ; فراموشى نعمتهاى خدا ۱۲ ; نعمتهاى خدا ۲، ۳ ; هشدار خدا ۱۲
- ذکر: عهد خدا ۱۱ ; ذکر نعمتهاى خدا ۱، ۱۱
- عهد: زمینه وفاى به عهد ۱۰ ; عهد فطرى ۶
- عهدشکنان: هشدار به عهدشکنان ۱۲
- عهدشکنى: ترک عهدشکنى ۱۴ ; موانع عهدشکنى ۱۵ ; نیّت عهدشکنى ۱۴
- محمّد (ص): اطاعت از محمّد (ص) ۷ ; عصیان از محمّد (ص) ۱۲ ; عهد با محمّد (ص) ۷، ۸
- مسلمانان: صدر اسلام ۵ ; هشدار به مسلمانان ۱۲
- مؤمنان: عهد با مؤمنان ۴ ; عهد مؤمنان ۷ ; مسؤولیت مؤمنان ۱، ۹
منابع
