الفجر ٢٣

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ جِي‌ءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ‌ يَوْمَئِذٍ يَتَذَکَّرُ الْإِنْسَانُ‌ وَ أَنَّى‌ لَهُ‌ الذِّکْرَى‌

ترجمه

و در آن روز جهنم را حاضر می‌کنند؛ (آری) در آن روز انسان متذکّر می‌شود؛ امّا این تذکّر چه سودی برای او دارد؟!

ترتیل:
ترجمه:
الفجر ٢٢ آیه ٢٣ الفجر ٢٤
سوره : سوره الفجر
نزول : ٣ بعثت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١١
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«جِی‌ءَ»: آورده شد. مراد از حاضر آوردن دوزخ، پدیدار کردن و نشان دادن آن است (نگا: شعراء / ، نازعات / ). «یَتَذَکَّرُ»: به خود می‌آید. بیدار و هوشیار می‌شود. متوجّه می‌گردد و پند می‌گیرد. «أَنّی»: کی؟ این واژه اسم استفهام است و معنی نفی دارد. «الذِّکْری»: به خود آمدن. بیداری و هوشیاری. پند گرفتن.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

تفسیر


نکات آیه

۱ - روز قیامت، زمان عرضه جهنم بر حاضران (و جاْىء یومئذ بجهنّم) مراد از «آوردن جهنم به صحنه قیامت»، ممکن است انتقال آن به محشر و یا اظهار آن براى اهل محشر باشد. گفتنى است که در سوره هاى دیگر از نوع دوم سخن به میان آمده است.

۲ - جهنم، قابل مشاهده براى تمام اهل محشر (و جاْىء یومئذ بجهنّم)

۳ - حاضران در صحنه قیامت، در آغاز برپایى آن جهنم را مشاهده نمى کنند.* (و جاْىء یومئذ بجهنّم)

۴ - جهنم، مقهور کارگزاران صحنه قیامت و عرضه آن بر اهل محشر بر عهده آنان است. (و جاْىء) مجهول آوردن فعل «جىء»، بر وجود مأمور براى آوردن جهنم دلالت دارد.

۵ - قابلیت جهنم براى نقل و انتقال (و جاْىء یومئذ بجهنّم)

۶ - خطاکاران در قیامت با مشاهده جهنم، فرصت هاى از دست رفته را به یاد آورده و متوجّه آثار و پیامدهاى کردار خویش مى گردند. (یومئذ یتذکّر الإنسن) «ال» در الإنسان»، ممکن است عهد ذکرى و اشاره به انسانى باشد که در آیات پیشین، فریفته نعمت ها و شِکوه گزار تنگدستى ها معرفى شده است. هم چنین مى تواند براى استغراق باشد و تذکر یافتن را به همه انسان ها تعمیم دهد. آیات بعد، احتمال نخست را تقویت مى کند.

۷ - رفاه زدگان و ذلّت پنداران فقر، تنها به هنگام مواجه شدن با حوادث قیامت، به خطاى خویش پى برده، حقیقت را در خواهند یافت. (فأمّا الإنسن إذا ما ابتلیه ... یومئذ یتذکّر الإنسن)

۸ - مال دوستان و حرام خواران، در آخرت به ارزش حقیقى ثروت و لزوم مصرف آن در اطعام گرسنگان و فواید بزرگداشت یتیمان، پى خواهند برد. (لاتکرمون ... و لاتحضّون ... تأکلون ... تحبّون ... کلاّ ... یومئذ یتذکّر الإنسن)

۹ - قیامت، روز آشکار شدن حقایق براى همگان (یومئذ یتذکّر الإنسن)

۱۰ - کوبیده و نرم شدن زمین، احساس حضور در پیشگاه خداوند و صفوف فرشتگان و مشاهده جهنم، برطرف سازنده غفلت هاى انسان و احیاگر حس پندپذیرى در او است. (إذا دکّت الأرض ... یومئذ یتذکّر الإنسن) «یومئذ»، بدل براى «إذا» در «إذا دکّت الأرض...» و جمله «یتذکّر الإنسان» جزا براى آن است.

۱۱ - برطرف شدن غفلت ها در قیامت، سودى به حال انسان ندارد. (و أنّى له الذکرى) به قرینه «یتذکّر الإنسان» - که بر تذکّر یافتن انسان دلالت دارد - مراد از نفى تذکّر در «أنّى له الذکرى» نفى سودمند بودن آن است که براى مبالغه در آن، اصل تذکرپذیرى منتفى دانسته شده است; زیرا تذکّرى که سودمند نباشد، با نبود آن یکسان است.

۱۲ - در قیامت، هیچ زمینه اى براى تأثیر پند و موعظه وجود ندارد و شناخت حقیقت بى ثمر است. (و أنّى له الذکرى) «أنّى»; یعنى، «کیف» و «من أین» (چگونه و از کجا)، (العین). بنابراین استفهام انکارى در آیه شریفه متوجّه زمینه ها و عوامل است; یعنى، «چه عامل تأثیرگذارى وجود دارد که تذکر را براى انسان مؤثّر سازد؟»

روایات و احادیث

۱۳ - «[عن رسول اللّه فى قوله تعالى «و جىء یومئذ بجهنم» انّه] قال: یجىء بها سبعون ألف ملک یقودونها بسبعین ألف زمام;[۱] [از رسول خدا(ص) درباره قول خداى تعالى «و جىء یومئذ بجهنم» روایت شده که ]فرمود: هفتاد هزار فرشته، جهنم را با هفتاد هزار بند مى کشند و مى آورند».

موضوعات مرتبط

  • اعداد: عدد هفتادهزار ۱۳
  • انسان: حشر اخروى انسان ها ۳
  • ثروت: نقش ثروت ۸
  • جهنم: انتقال جهنم ۵; رؤیت جهنم ۱۰; رؤیت جهنم در قیامت ۲، ۳، ۶; عرضه جهنم در قیامت ۱، ۴، ۱۳; ویژگیهاى جهنم ۵
  • حرام خواران: حرام خواران در قیامت ۸
  • خطاکاران: تنبه اخروى خطاکاران ۶; خطاکاران در قیامت ۶
  • ذکر: ذکر آثار اخروى عمل ۶
  • زمین: انهدام زمین ۱۰
  • عبرت: عوامل عبرت ۱۰
  • غفلت: پایان غفلت ۱۰
  • فقرا: اهمیت اطعام فقرا ۸
  • قیامت: آغاز برپایى قیامت ۳; بى ثمرى تنبه در قیامت ۱۱; بى ثمرى عبرت در قیامت ۱۲; حشر در قیامت ۳; حضور در قیامت ۱۰; رؤیت جهنم در قیامت ۲، ۳، ۶; ظهور حقایق در قیامت۹، ۱۰; ویژگیهاى قیامت ۱، ۲، ۹، ۱۰
  • کارگزاران خدا: کارگزاران خدا در قیامت ۴; مسؤولیت کارگزاران خدا ۴
  • مال دوستان: مال دوستان در قیامت ۸
  • مرفهان: تنبه مرفهان ۷; مرفهان در قیامت ۷; مرفهان و حوادث قیامت ۷
  • ملائکه: ملائکه حاملان جهنم ۱۳
  • یتیم: اهمیت اکرام یتیم ۸

منابع

  1. مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۷۴۱; نورالثقلین، ج ۵- ، ص ۵۷۵، ح ۲۴.