الزمر ٣

از الکتاب
کپی متن آیه
أَلاَ لِلَّهِ‌ الدِّينُ‌ الْخَالِصُ‌ وَ الَّذِينَ‌ اتَّخَذُوا مِنْ‌ دُونِهِ‌ أَوْلِيَاءَ مَا نَعْبُدُهُمْ‌ إِلاَّ لِيُقَرِّبُونَا إِلَى‌ اللَّهِ‌ زُلْفَى‌ إِنَ‌ اللَّهَ‌ يَحْکُمُ‌ بَيْنَهُمْ‌ فِي‌ مَا هُمْ‌ فِيهِ‌ يَخْتَلِفُونَ‌ إِنَ‌ اللَّهَ‌ لاَ يَهْدِي‌ مَنْ‌ هُوَ کَاذِبٌ‌ کَفَّارٌ

ترجمه

آگاه باشید که دین خالص از آن خداست، و آنها که غیر خدا را اولیای خود قرار دادند و دلیلشان این بود که: «اینها را نمی‌پرستیم مگر بخاطر اینکه ما را به خداوند نزدیک کنند»، خداوند روز قیامت میان آنان در آنچه اختلاف داشتند داوری می‌کند؛ خداوند آن کس را که دروغگو و کفران‌کننده است هرگز هدایت نمی‌کند!

ترتیل:
ترجمه:
الزمر ٢ آیه ٣ الزمر ٤
سوره : سوره الزمر
نزول : ١ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٣٤
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لِلّهِ الدِّینُ الْخَالِصُ»: تنها عبادت بی‌شائبه از کفر و شرک، خداپسند و مقبول خدا است. تنها خدا، طاعت و عبادت خالصانه می‌گردد و بس. «مِن دُونِهِ»: غیر از خدا. جدای از خدا. «أَوْلِیَآءَ»: سرپرستان. یاوران. مراد معبودها است. از قبیل: فرشتگان و عُزَیر و عیسی و اصنام. (نگا: اعراف / و ، هود / و رعد / ، کهف / و فرقان / ، عنکبوت / ). «زُلْفی»: (نگا: سبأ / ، ص / و ). «کُفَّار»: کفرپیشه. کفران کننده نعمت.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

جویبر از ابن عباس نقل کند که این آیه درباره سه طائفه نازل گردیده که عبارت بودند از: عامر و کنانة و بنى سلمة زیرا اینان بت مى پرستیدند و معتقد بودند که فرشتگان دختران خدایند و مى گفتند: این بت ها را به خاطر تقرب و نزدیکى به سوى خداوند مى پرستیم.[۱]

تفسیر


نکات آیه

۱ - تنها خداوند، شایسته عبادت خالصانه و اطاعت بى چون و چرا است. (ألا للّه الدین الخالص) «الدین» مبتدا و مسندالیه و «للّه» خبر و مسند است. تقدیم مسند بر مسندالیه، مفید حصر و اختصاص است.

۲ - اختصاص داشتن عبادت خالصانه و اطاعت محض به خداوند، مستلزم طرد اطاعت دیگران و ترک شرک و ریا در عبادت است. (فاعبد اللّه مخلصًا له الدین . ألا للّه الدین الخالص) برداشت بالا به خاطر این نکته است که جمله «ألا للّه الدین الخالص» در مقام تعلیل براى امر به عبادت خالصانه (فاعبد اللّه مخلصاً له...) است; یعنى، به این دلیل باید خدا را خالصانه عبادت کرد که چون عبادت خالصانه اختصاص به او دارد.

۳ - لزوم اخلاص در عبادت (للّه الدین الخالص)

۴ - اطاعت از غیر خدا و عبادت غیر او، شرک و ممنوع است. (ألا للّه الدین الخالص)

۵ - مشرکان، معبودها را یار و یاور خود مى دانستند. (و الذین اتّخذوا من دونه أولیاء) «ولى» (مفرد «أولیاء») در لغت به سه معنا آمده است: محب، صدیق و نصیر (قاموس المحیط و مفردات راغب). در آیه شریفه - به قرینه جمله بعد (ما نعبدهم إلاّ لیقرّبونا إلى اللّه) در معناى سوم به کاررفته است.

۶ - تقرب به خداوند، هدف مشرکان از عبادت معبودهایشان (ما نعبدهم إلاّ لیقرّبونا إلى اللّه زلفى)

۷ - مشرکان، معبودهاى خود را وسیله تقرب به خدا مى دانستند. (ما نعبدهم إلاّ لیقرّبونا إلى اللّه زلفى)

۸ - مشرکان، تقرب به خدا را بدون واسطه، ممکن نمى دانستند. (ما نعبدهم إلاّ لیقرّبونا إلى اللّه زلفى)

۹ - تنها خداوند، ولى و یار و یاور حقیقى انسان است. (و الذین اتّخذوا من دونه أولیاء ما نعبدهم إلاّ لیقرّبونا إلى اللّه زلفى) محکوم شدن ولىّ و یاور گرفتن غیرخدا - که از جمله بعد استفاده مى شود (إنّ اللّه یحکم بینهم...) - بیانگر این است که تنها خدا ولىّ و یاور حقیقى است.

۱۰ - تنها عبادت خود خدا، وسیله تقرب به او است; نه عبادت غیر او. (ما نعبدهم إلاّ لیقرّبونا إلى اللّه زلفى) محکوم شدن تقرب جستن به خدا از راه عبادت غیر او - که از جمله بعداستفاده مى شود (إنّ اللّه یحکم بینهم...) - بیانگر این است که که تنها با عبادت خودخدا، مى توان به او نزدیک شد و تقرب جست.

۱۱ - مشرکان، داراى معبودهاى متعدد (أولیاء ما نعبدهم)

۱۲ - برخى از معبودهاى مشرکان، از موجودات داراى شعوراند. (أولیاء ما نعبدهم) با توجه به آمدن ضمیر «هم» - که در مورد موجودات شعورمند به کار مى رود - برداشت یادشده قابل استفاده است.

۱۳ - خداجویى، امرى نهفته در دل هاى مشرکان (أولیاء ما نعبدهم إلاّ لیقرّبونا إلى اللّه زلفى) از این که مشرکان هدف از پرستش معبودهایشان را، تقرب به خدا دانسته اند، مى توان مطلب بالا را به دست آورد.

۱۴ - تقرب به خداوند، فلسفه عبادت و اطاعت او است. (أولیاء ما نعبدهم إلاّ لیقرّبونا إلى اللّه زلفى) برداشت یاد شده با توجه به این نکته تردیدناپذیر است که محکوم شدن کافران، به خاطر تقرب آنان به خدا از راه عبادت غیر او (همچون بت ها) است; نه به دلیل اصل تقرب. بنابراین اصل تقرب به خدا در عبادت کردن نه تنها مورد انتقاد نیست; بلکه تأیید نیز مى شود.

۱۵ - شرک و عبادت ناخالص خداوند، امرى محکوم و مورد مؤاخذه الهى (أولیاء ما نعبدهم إلاّ لیقرّبونا إلى اللّه زلفى إنّ اللّه یحکم بینهم فى ما هم فیه یختلفون)

۱۶ - خداوند، به اختلافات میان مشرکان و مؤمنان در روز رستاخیز، داورى خواهد کرد. (إنّ اللّه یحکم بینهم فى ما هم فیه یختلفون) بیشتر مفسران بر این دیدگاه اند که مرجع ضمیر «هم»، دو گروه مؤمنان و مشرکان است.

۱۷ - قیامت، روز پایان و فیصله یافتن اختلافات فکرى و عقیدتى بشر (إنّ اللّه یحکم بینهم فى ما هم فیه یختلفون)

۱۸ - تهدید شدن مشرکان، به عذاب و کیفر از جانب خداوند (و الذین اتّخذوا من دونه أولیاء ... إنّ اللّه یحکم بینهم فى ما هم فیه یختلفون)

۱۹ - مشرکان، از هدایت الهى محروم اند. (و الذین اتّخذوا من دونه أولیاء ... إنّ اللّه لایهدى من هو کذب کفّار)

۲۰ - مشرکان، مردمى دروغ پرداز و ناسپاس (و الذین اتّخذوا من دونه أولیاء ... إنّ اللّه لایهدى من هو کذب کفّار)

۲۱ - دروغ پردازى و ناسپاسى، باعث محرومیت از هدایت الهى (إنّ اللّه لایهدى من هو کذب کفّار)

۲۲ - شرک به خدا و اطاعت از غیر او، کفران نعمت خدا و ناسپاسى او است. (و الذین اتّخذوا من دونه أولیاء ... إنّ اللّه لایهدى من هو کذب کفّار)

۲۳ - تقرب آفرین بودن عبادت معبودها (بت و...) عقیده اى است دروغین. (و الذین اتّخذوا من دونه أولیاء ما نعبدهم إلاّ لیقرّبونا إلى اللّه زلفى ... إنّ اللّه لایهدى من هو کذب کفّار)

روایات و احادیث

۲۴ - «إنّ رجلاً قال یا رسول اللّه إنّا نعطى أموالنا التماس الذکر، فهل لنا فى ذلک من أجر فقال رسول اللّه(ص): إنّ اللّه لایقبل إلاّ من أخلص له، ثمّ تلا رسول اللّه هذه الأیة: «ألا للّه الدین الخالص»;[۲] مردى به رسول خدا(ص) عرض کرد: ما اموالمان را به دیگران مى دهیم (انفاق مى کنیم) تا ما را به نیکى یاد کنند، آیا براى ما پاداشى نزد خدا هست؟ رسول خدا(ص) فرمود: خداوند قبول نمى کند مگر از کسى که خالصانه براى او انجام داده باشد. سپس آن حضرت آیه «ألا للّه الدین الخالص» را تلاوت کردند».

موضوعات مرتبط

  • اخلاص: آثار اخلاص ۲۴
  • استمداد: استمداد از معبودان باطل ۵
  • اطاعت: آثار اطاعت از خدا ۲; آثار اطاعت از غیرخدا ۲۲; اطاعت از غیرخدا ۴
  • انسان: یاور انسان ها ۹
  • بت پرستى: بى تأثیرى بت پرستى ۲۳
  • تقرب: تقرب به خدا ۶، ۱۴; عوامل تقرب به خدا ۷، ۸، ۱۰
  • توحید: آثار توحید عبادى ۲، ۱۰; توحید عبادى ۱
  • جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۱
  • خدا: اختصاصات خدا ۹; تهدیدهاى خدا ۱۸; قضاوت اخروى خدا ۱۶; هدایتهاى خدا ۱۹، ۲۱
  • دروغ: آثار دروغ ۲۱
  • ریا: زمینه اجتناب از ریا ۲
  • شرک: آثار شرک ۲۲; زمینه اجتناب از شرک ۲; کیفر شرک عبادى ۱۵; موارد شرک ۴
  • عبادت: اخلاص در عبادت ۱، ۲، ۳; بى تأثیرى عبادت معبودان باطل ۲۳; فلسفه عبادت خدا ۱۴; فلسفه عبادت معبودان باطل ۶; ممنوعیت عبادت غیرخدا ۴
  • عقیده: عقیده باطل ۲۳
  • فطرت: فطرت خداجویى ۱۳
  • قیامت: حل اختلاف در قیامت ۱۷; ویژگیهاى قیامت ۱۷
  • کفران: آثار کفران نعمت ۲۱; کفران نعمت ۲۲
  • مشرکان: اختلافات مشرکان با مؤمنان ۱۶; تهدید مشرکان ۱۸; دروغگویى مشرکان ۲۰; عذاب مشرکان ۱۸; عقیده مشرکان ۵، ۷، ۸; فطریات مشرکان ۱۳; کفران نعمت مشرکان ۲۰; کیفر مشرکان ۱۸; محرومیت مشرکان ۱۹; یاور مشرکان ۵
  • معبودان باطل: تعدد معبودان باطل ۱۱; شعور معبودان باطل ۱۲; نقش معبودان باطل ۷
  • هدایت: عوامل محرومیت از هدایت ۲۱; محرومان از هدایت ۱۹

منابع

  1. لباب النقول فی اسباب النزول.
  2. الدرالمنثور، ج ۷، ص ۲۱۱.