الحج ٢

از الکتاب
کپی متن آیه
يَوْمَ‌ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ‌ کُلُ‌ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ‌ وَ تَضَعُ‌ کُلُ‌ ذَاتِ‌ حَمْلٍ‌ حَمْلَهَا وَ تَرَى‌ النَّاسَ‌ سُکَارَى‌ وَ مَا هُمْ‌ بِسُکَارَى‌ وَ لٰکِنَ‌ عَذَابَ‌ اللَّهِ‌ شَدِيدٌ

ترجمه

روزی که آن را می‌بینید، (آنچنان وحشت سراپای همه را فرامی‌گیرد که) هر مادر شیردهی، کودک شیرخوارش را فراموش می‌کند؛ و هر بارداری جنین خود را بر زمین می‌نهد؛ و مردم را مست می‌بینی، در حالی که مست نیستند؛ ولی عذاب خدا شدید است!

ترتیل:
ترجمه:
الحج ١ آیه ٢ الحج ٣
سوره : سوره الحج
نزول : ٣ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٢٦
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«تَذْهَلُ»: رها و فراموش می‌کند. غافل و بی‌خبر می‌گردد. از مصدر (ذُهول) به معنی غفلت و فراموشی ناشی از شدّت ترس. «مُرْضِعَةٍ»: زن شیردهی که پستان در دهان نوزاد نهاده و به شیر دادن مشغول باشد. «عَمَّا»: از فرزندی که. استعمال (ما) به جای (مَن) شایع و فراوان است (نگا: آل‌عمران / ، نسأ / . «ذاتِ حَمْلٍ»: باردار. «سُکَارَی»: جمع سَکْران، مستان (نگا: نساء / ). یادآوری: خوف و هراس هنگامه رستاخیز جنبه عمومی ندارد و شامل کسانی نمی‌شود که در دنیا فرمانبردار اوامر و نواهی الهی بوده‌اند (نگا: بقره / : آل‌عمران / نمل / و ، انبیاء / .

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

شأن نزول آیات ۱ و ۲:

عمران بن حصین و ابوسعید الخدرى گویند: این دو آیه در یکى از شب‌هاى جنگ بنى‌المصطلق نازل گردید و بنى‌المصطلق طایفه اى از بنى‌خزاعة بودند. در شب مزبور بانک زده شد که بایستند و توقف کنند.

مردم ایستادند رسول خدا صلی الله علیه و آله این آیات را که نازل شده بود. قرائت فرمود: مردم همه به گریه افتادند چون روز بر آمد هیچ یک از آن‌ها زین برنگرفتند و خیمه نزدند و دیگ هم از براى پخت و پز آماده نکردند و همچنان مى گریستند و از نزول این آیات افسرده خاطر گشتند.

پیامبر فرمود: هیچ می‌دانید این روز چه روزى است. همه گفتند: خدا و رسول او بهتر می‌دانند. فرمود: روزى است که خداوند به آدم مى گوید برخیز و فرزندانت را که دوزخى هستند به دوزخ فرست.

آدم برمی‌خیزد و از میان هزار کس از فرزندان او نهصد و نود و نه نفر به دوزخ فرستاده شوند و فقط یک نفر به بهشت راه خواهد یافت. این گفتار نیز سخت مردم را رنجیده خاطر و افسرده دل کرد لذا دوباره گریستند و گفتند: یا رسول الله در آن وقت کسى نجات خواهد یافت یا نه؟

پیامبر فرمود: امیدوارم یک چهارم اهل بهشت از شما باشد. همه شکرگذارى کرده و صدا به تکبیر بلند نمودند سپس فرمود: باز امیدوارم که نصف اهل بهشت از شما باشند سپس فرمود گروه اهل بهشت صد و بیست صف هستند که هشتاد صف مزبور را امت من تشکیل خواهند داد و نیز فرمود: مسلمانان در جنب کافران مانند موى سیاه بر گاو سفیدى است. (یا مانند موى سفید بر پیشانى گاو سیاه است.)

سپس فرمود: هفتاد هزار نفر از امت فعلى من بدون حساب داخل بهشت شوند و در بعضى روایات مذکور است که در این میان عمر بن الخطاب با تعجب گفت: یا رسول الله هفتاد هزار نفر؟ فرمود: بلى بلکه با هر یک نفر نیز هفتاد هزار نفر به بهشت خواهند رفت سپس عکاشة بن محصن برخاست و گفت: یا رسول اللّه از خداوند بخواه که من از آن هفتاد هزار نفر باشم.

پیامبر فرمود: خدایا عکاشه را از آنان قرار بده سپس مردى از انصار از جا برخاست و گفت یا رسول الله براى من هم دعا کن که از آن هفتاد هزار نفر باشم. فرمود: عکاشه بر تو سبقت گرفته است.

ابن عباس گوید: این مرد انصارى که تقاضا کرده بود، از منافقین بوده است و رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم که او را مى شناخت از براى او دعا نفرمود.[۱]

تفسیر

نکات آیه

۱- زلزله زمین در آستانه فروپاشى نظام طبیعت، رخدادى بسیار سهمگین و دهشتناک (إنّ زلزلة الساعة شىء عظیم... یوم ترونها... ترى الناس سکرى)

۲- استمرار زندگى انسان در زمین، تا آخرین لحظات عمر جهان طبیعت (یوم ترونها ) «یوم ترونها» متعلق به «تذهل کلّ مرضعة» مى باشد. در مرجع ضمیر «ها» در «ترونها» دو احتمال است: ۱- اگر مراد از «الساعة» در آیه قبل لحظه حضور مردم در عرصه محشر باشد، مراد از «زلزلة» اضطراب مردم خواهد بود. در این صورت آیه مورد بحث (یوم ترونها تذهل...)، براى بیان کیفیت و درجه هراس و اضطراب مردم در روز قیامت مى باشد و ضمیر «ها» نیز به «الساعة» بازمى گردد. ۲- اگر مراد از «الساعة» لحظه فروپاشى نظام طبیعت باشد، مقصود از «زلزلة» لرزش شدیدى خواهد بود که پیکره عالم طبیعت (زمین) را فرا خواهد گرفت. در این صورت آیه مورد بحث، بیانگر حال مردم در لحظه وقوع آن زلزله مى باشد و ضمیر «ها» در «ترونها» به «زلزلة» بازمى گردد. برداشت یاد شده بر پایه احتمال دوم است.

۳- با مشاهده ترس و دهشت ناشى از زلزله زمین در آستانه برپایى قیامت، تمامى مادران، کودکان شیرخوارشان را بى اختیار در دامن خود رها ساخته و از یاد خواهند برد. (تذهل کلّ مرضعة عمّا أرضعت ) «ذهول» (مصدر «تذهل») به فراموشى اى گفته مى شود که از شدت دهشت بر انسان عارض م شود. «مرضعة» نیز به زنى گفته مى شود که در حال شیر دادن باشد; یعنى، هر زن شیر دهنده، به هنگام دیدن آن زلزله، از آن کسى که به او شیر مى دهد غافل خواهد شد.

۴- زنان باردار با دیدن زلزله سهمگین زمین در آستانه برپایى قیامت، از شدت بیم و اضطراب، سقط جنین خواهند کرد. (و تضع کلّ ذات حمل حملها) «وضع» (مصدر «تضع») به معناى نهادن و «ذات حمل» به معناى باردار است; یعنى، هر زن باردارى به هنگام دیدن آن زلزله، بارش را خواهد نهاد (جنینش را سقط خواهد کرد).

۵- پیوند میان مادر و کودک شیرخوارش، از محکم ترین پیوندهاى موجود میان انسان ها است. (یوم ترونها تذهل کلّ مرضعة عمّا أرضعت) ذکر «رها شدن کودک شیرخوار از دامن مادر و غافل گشتن مادر از او» در ترسیم شدت و بزرگى زلزله زمین در آستانه برپایى قیامت، بیانگر این معنا است که: پیوند مهر میان مادر و کودک شیرخوارش، با این که از محکم ترین پیوندهاى موجود میان آدمیان است و مادر شیر دهنده در هر شرایطى کودکش را رها نخواهد ساخت; اما در آن زلزله هر مادر شیردهنده اى فرزندش را بى اختیار رها خواهد کرد.

۶- رحم مادر براى جنین، جایى به غایت أمن مى باشد و جنین در آن از آسیب پذیرى در برابر بسیارى از اضطراب هاى عصبى و روانى مادر در امان است. (یوم ترونها... و تضع کلّ ذات حمل حملها) ذکر «سقط شدن جنین ها از رحم زنان باردار» در به تصویر کشاندن شدت و عظمت بى اندازه زلزله زمین در آستانه رستاخیز، اشعار به این حقیقت دارد که: رحم زنان براى جنین، با این که مکانى أمن مى باشد و در شرایط سخت و اضطراب آور مقاوم و آسیب ناپذیر است; لکن اضطراب ناشى از آن رویداد بى مانند، چنان است که تمامى زنان باردار از شدت ترس و اضطراب، سقط جنین خواهند کرد.

۷- شدت و هراس ناشى از زلزله زمین در آستانه برپایى رستاخیز، هوش از سر تمامى مردم روى زمین خواهد ربود و آنان را مانند مى زدگان مست، بى خود خواهد ساخت. (إنّ زلزلة الساعة شىء عظیم... یوم ترونها... و ترى الناس سکرى) «سکارى» جمع «سکران» است. «سکران» نیز به کسى گفته مى شود که در اثر خوردن شراب، عقلش را از دست بدهد (مست شود).

۸- ساختار مقاوم و آسیب ناپذیرى مغز و اعصاب آدمى، باعث مى شود که او در برابر بسیارى از رخدادهاى دهشتناک و هراس انگیز بتواند بر خود مسلط بماند و هشیارى خود را ار کف ندهد. (إنّ زلزلة الساعة شىء عظیم... یوم ترونها... و ترى الناس سکرى) ذکر «پریدن هوش از سر خلایق» براى ترسیم شدت و عظمت زلزله زمین در آستانه رستاخیز، حاکى از این معنا است که مغز و اعصاب آدمى، با این که معمولاً در برابر رویدادهاى سخت و سهمگین، مقاوم و آسیب ناپذیر است و انسان در شرایط سخت و دشوار مى تواند بر خود مسلط بماند و هشیارى خود را حفظ کند; لکن اضطراب و ترس ناشى از آن رخداد، به قدرى است که هوش از سر تمامى خلایق خواهد ربود و آنان را چون مى زدگان مست، بى خود خواهد ساخت.

۹- عذاب قهر خدا، بسیار سخت و سهمگین است. (و لکنّ عذاب اللّه شدید)

۱۰- زلزله ویرانگر و نابود کننده زمین در آستانه برپایى قیامت، جلوه اى از عذاب قهر خداوند (إنّ زلزلة الساعة شىء عظیم... و ما هم بسکرى و لکنّ عذاب اللّه شدید)

۱۱- اضطراب مردم در عرصه قیامت، به درجه اى است که هر زن شیر دهنده، از شیر دادن غافل خواهد شد و هر زن باردارى از شدت ترس، سقط جنین خواهد کرد. (یوم ترونها... و تضع کلّ ذات حمل حملها)

۱۲- بیم و هراس مردم در عرصه محشر، به اندازه اى است که آنان همچون مردم مى خورده و مست، عقل و هوش خود را از کف خواهند داد. (و ترى الناس سکرى و ما هم بسکرى)

۱۳- هراس سخت و سهمگین مردم در عرصه رستاخیز، جلوه اى از عذاب قهر خداوند (و لکنّ عذاب اللّه شدید)

موضوعات مرتبط

  • آفرینش: انهدام آفرینش ۱; فرجام آفرینش ۲
  • انسان: آسیب ناپذیرى اعصاب انسان ۸; بیهوشى انسان ها ۷; ساختار مغز انسان ۸
  • تشبیهات قرآن: تشبیه انسانها در قیامت ۱۲; تشبیه به مست ۱۲
  • جنین: امنیت روحى جنین ۶
  • خدا: عذابهاى خدا ۹، ۱۰، ۱۳
  • رحم: امنیت در رحم ۶; اهمیت رحم ۶; فواید رحم ۶
  • روابط: رابطه مادر و فرزند ۵; محکمترین روابط ۵
  • زمین: مدت حیات در زمین ۲
  • عذاب: عذاب شدید ۹; مراتب عذاب ۹
  • عواطف: عواطف مادرى ۵
  • غفلت: غفلت از نوزادان در قیامت ۱۱
  • قرآن: تشبیهات قرآن ۱۲
  • قیامت: آثار ترسناکى زلزله قیامت ۳، ۴ ;اضطراب در قیامت ۱۱; اهوال قیامت ۱۱، ۱۲، ۱۳; ترس در قیامت ۱۳; ترسناکى زلزله قیامت ۱، ۷; زلزله قیامت ۱۰; سقط جنین در قیامت ۱۱; سقط جنین در زلزله قیامت ۴; شدت زلزله قیامت ۴; فراموشى نوزادان در زلزله قیامت ۳; نشانه هاى قیامت ۱۰

منابع

  1. تفاسیر روض الجنان و مجمع البیان.