البقرة ٥٢
| کپی متن آیه |
|---|
| ثُمَ عَفَوْنَا عَنْکُمْ مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ |
ترجمه
| البقرة ٥١ | آیه ٥٢ | البقرة ٥٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«عَفَوْنا»: عفو کردیم. گذشت نمودیم.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«52» ثُمَّ عَفَوْنا عَنْكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
آنگاه پس از آن (انحراف) از شما درگذشتيم تا شايد شكر (اين نعمت را) به جاى آريد.
نکته ها
توبه از شرك، ايمان آوردن و اظهار شهادتين است. زيرا بعثت انبيا، براى نجات انسان از شرك و كفر است. بنابراين آيه‌ى «إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ» «1»* كه مى‌فرمايد: خداوند شرك را نمى‌بخشد. مربوط به كسانى است كه در حال شرك از دنيا بروند و به توحيد و يگانه پرستى باز نگردند.
پیام ها
1- حتّى براى شرك وگوساله‌پرستى نيز راه توبه وبازگشت وجود دارد. «ثُمَّ عَفَوْنا»
2- عفو الهى، خود زمينه‌اى براى شكرگزارى است. «عَفَوْنا ... لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
ثُمَّ عَفَوْنا عَنْكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (52)
«1» غاية المرام، باب 141 حديث 33 (صفحه 696)
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 148
بعد از آن در بيان گذشت نسبت به آنان فرمايد:
ثُمَّ عَفَوْنا عَنْكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ: پس عفو فرموديم از شما بعد از آن عمل شنيع گوساله پرستى به توبه، لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ: براى اينكه شكر كنيد خدا را، كه با وجود تجرّى عظيم و صدور چنين گناه بزرگى، باز عفو سبحانى شامل حال شما گرديد.
تبصره: علماء اخلاق فرموده‌اند بناى شكر بر پنج چيز است: 1- پرهيز كردن از گناهان. 2- محافظت بر خيرات. 3- مخالفت شهوات. 4- مراقبت طاعات. 5- استحكام به دوام و ثبات. به استجماع اين پنج امر، كمال و سعادت را شخص دريابد.
تنبيه: آيه شريفه را اشارتى است: 1- دالّ است بر آنكه شكر منعم واجب است. 2- عفو گناه بعد از توبه، نعمتى باشد از جانب حق تعالى بر بندگان. و چون شكر، متضمن تعظيم و اجلال منعم است، پس از كافر صحيح نباشد به جهت فاقد بودن آن از اجلال و تعظيم؛ زيرا اشراك در توحيد منافى آن است. 3- آيه شريفه عام است نسبت به تمام مكلّفين، از وجوب شكر منعم و نعمت عفو گناه به توبه نسبت به عاصين.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
ثُمَّ عَفَوْنا عَنْكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (52)
ترجمه
پس عفو نموديم از شما بعد از آن باشد كه شما شكرگزار شويد.
تفسير
خداوند عفو فرمود از گناه پيشينيان بنى اسرائيل كه پرستش گوساله را نمودند براى آنكه اخلاف آنها كه معاصر با پيغمبر خاتم (ص) بودند شكر گذار شوند از اين نعمت كه شامل حال آنها و اسلافشان شده بود و سبب عفو از آنها آن بود كه خواندند خدا را بمحمد و آل او (ص) و تجديد نمودند اعتراف بولايت محمد و على و آل اطهار را و خداوند بتفضل توسل بايشان ببنى اسرائيل ترحم فرمود و از گناه آنان درگذشت و وجه خطاب بحاضران و نسبت عفو بايشان از مراجعه بآيات سابقه معلوم خواهد شد بذيل آيه يا بنى اسرائيل اذكروا نعمتى ... مراجعه شود.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
ثُمَّ عَفَونا عَنكُم مِن بَعدِ ذلِكَ لَعَلَّكُم تَشكُرُون‌َ (52)
(بعد از پرستيدن گوساله از شما عفو نموديم شايد شكر گزار باشيد) عفو بمعني گذشت از انتقام و عقوبت، و مغفرت بمعني پوشانيدن گناه است و من بعد ذلک اشاره بعبادت عجل است يعني بعد از پرستيدن گوساله، و لعل‌ّ
1- سورة الاعراف آيه 142
2- سورة الاعراف آيه 142
[.....]
(3- سوره طه آيه 58
جلد 2 - صفحه 32
براي ترجي است و در مورد خدايا براي وجوب است يعني بايد شكر كنيد يا ترجي نسبت به بنده است تا اغترار حاصل نشود.
و شكر منعم از واجبات عقليه است و براي شكر اقسامي است، شكر زباني و قلبي و جوارحي و اهم شكر همان اطاعت امر و ترك مخالفت است.
و آيات و اخبار در سعه عفو الهي را در مجلد سوم كلم الطيب متذكر شده‌ايم و در كفاية الموحدين از راوندي بسند متصل از حضرت ابي محمّد «ع» روايت كرده که فرمود خداوند روز قيامت عفوش باندازه‌اي است که از بنده تخطي ننمايد حتي مشركين بطمع آيند و شرك را انكار نموده گويند:
وَ اللّه‌ِ رَبِّنا ما كُنّا مُشرِكِين‌َ«1»
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 52)- در این آیه خداوند می‌گوید: «با این گناه بزرگ باز شما را عفو کردیم شاید شکر نعمتهای ما را بجا آورید» (ثُمَّ عَفَوْنا عَنْکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ).
(1) شرح این ماجرا در سوره اعراف از آیه 142 به بعد، و در سوره طه آیه 86 مشروحا خواهد آمد.
ج1، ص76
نکات آیه
۱ - خداوند، گناه گوساله پرستى بنى اسرائیل را مورد عفو خویش قرار داد. (ثم عفونا عنکم من بعد ذلک)
۲ - آمرزش گناه بندگان به دست خدا و در اختیار اوست. (ثم عفونا عنکم)
۳ - گناه ارتداد، گناهى قابل عفو و آمرزش الهى (ثم اتخذتم العجل ... ثم عفونا عنکم)
۴ - آمرزش گناه ارتداد و گوساله پرستى بنى اسرائیل، از نعمتهاى بزرگ خداوند بر آنان (ثم عفونا عنکم من بعد ذلک) چون آیه هاى این بخش از سوره، در صدد بیان نعمتهاى الهى به بنى اسرائیل است، مفاد جمله «عفونا عنکم» نیز به منظور بیان نعمت ایراد شده است و از آن جا که این معنا با حرف «ثم» به دیگر نعمتها عطف گردیده، اشاره به رتبه برتر نعمت آمرزش نسبت به نعمتهاى دیگر دارد.
۵ - امتنان خدا بر بنى اسرائیل به خاطر آمرزش گناه گوساله پرستى ایشان (ثم عفونا عنکم من بعد ذلک) روشن است که عفو از گناه پس از ارتکاب آن است. بنابراین «من بعد ذلک» بیانگر زمان آمرزش نخواهد بود; بلکه اشاره به این معنا دارد که: بنى اسرائیل استحقاق آمرزش را نداشت، ولى مع ذلک خداوند بر آنان تفضل کرده و گناهشان را بخشود.
۶ - لزوم سپاسگزارى به درگاه خداوند (لعلکم تشکرون)
۷ - بنى اسرائیل مردمى ناسپاس بودند. (ثم عفونا عنکم من بعد ذلک لعلکم تشکرون)
۸ - ایجاد زمینه هاى سپاسگزارى در بنى اسرائیل، از هدفهاى آمرزش گناه ارتداد ایشان (ثم عفونا عنکم من بعد ذلک لعلکم تشکرون)
۹ - گناهان بزرگ، مانع پدید آمدن زمینه هاى سپاسگزارى به درگاه خدا و رسیدن به منزلت شاکران (ثم عفونا عنکم من بعد ذلک لعلکم تشکرون)
۱۰ - بخشوده شدن گناه، نعمتى بایسته سپاسگزارى (ثم عفونا عنکم ... لعلکم تشکرون)
موضوعات مرتبط
- آمرزش: نعمت آمرزش ۴، ۱۰
- ارتداد: آمرزش ارتداد ۳; گناه ارتداد ۳
- بنى اسرائیل: ارتداد بنى اسرائیل ۴، ۸; زمینه شکر بنى اسرائیل ۸; عفو از بنى اسرائیل ۱، ۴، ۵; فلسفه عفو از بنى اسرائیل ۸; کفران بنى اسرائیل ۷; گوساله پرستى بنى اسرائیل ۱، ۴، ۵; منت بر بنى اسرائیل ۵; نعمتهاى بنى اسرائیل ۴
- خدا: آمرزش خدا ۲; اختصاصات خدا ۲; امتنان خدا ۵; عفو خدا ۱، ۳
- شاکران: مقامات شاکران ۹
- شکر: اهمیّت شکر خدا ۶; شکر نعمت آمرزش ۱۰; موانع شکر ۹
- گناه: آثار گناهان کبیره ۹; آمرزش گناه ۱۰; منشأ آمرزش گناه ۲
منابع
