الشرح ٤
ترجمه
| الشرح ٣ | آیه ٤ | الشرح ٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«ذِکْر»: آوازه. نام نیک. حسن شهرت. آوای گواهی به پیغمبری محمّد، به دنبال گواهی به توحید خداوند، شبانه‌روز دست کم پنج بار بر فراز مناره‌ها و بر بال امواج تلویزیونها و رادیوها در آفاق طنین‌انداز است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱ - ۸، سوره انشراح
- نادرستى سخن فخر رازى در ردّ اين قول كه سوره ((والضحّى )) و ((الم نشرح )) يكسوره اند
- مقصود از شرح صدر رسول الله (ص ) در (الم نشرح لك صدرك )
- وجوه مختلف در باره مراد از ((وضع وزر)) از آن حضرت
- توضيح مفاد آيه : ((فانّ مع العسر يسرا)) و ردّ سخنى از زمخشرى در اين باره
- مفاد تكرار جمله : ((انّ مع العسر يسسرا)) و چند وجه درباره امر ((فاذا فرغت فانصب...)) به پيامبر (صلى الله عليه و آله )
- (رواياتى متضمن تمثيلى حاكى از شكافته شدن سينه پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) و تبديل و تبديل قلب او و رواياتى ديگر درذيل آيات گذشته )
نکات آیه
۱ - خداوند، پیامبر(ص) را در عصر بعثت، نامدار و بلندآوازه ساخت و آن حضرت را در اوج شهرت قرار داد. (و رفعنا لک ذکرک)
۲ - پیامبر(ص)، فردى آبرومند و داراى مقامى ارجمند، در دیدگاه مردم عصر خویش (و رفعنا لک ذکرک) یاد رفیع، کنایه از احترام گذاشتن یادکنندگان است.
۳ - بلند آوازگى و شهرت پیامبر(ص)، داراى نقشى بسزا در رفع مشکلات رسالت الهى و کاهش سنگینى آن (و وضعنا عنک وزرک ... و رفعنا لک ذکرک) حرف «لام» در «لک» یا براى تعلیل است و یا انتفاع. در صورت دوم دلالت دارد که «رفعت ذکر»، براى پیامبر(ص) سودمند است. گفتنى است که خطاب به پیامبر(ص) در «لک» - به قرینه «وزرک الذى أنقض ظهرک» - به اعتبار مقام رسالت و رهبرى آن حضرت است.
۴ - آبرومندى نزد مردم، از ویژگى هاى لازم و سودمند براى رهبران الهى (و رفعنا لک ذکرک)
۵ - خوش نامى، نعمتى الهى و سزاوار بازگو کردن و اظهار خرسندى است. (وامّا بنعمة ربّک فحدّث... و رفعنا لک ذکرک)
۶ - خداوند، با توجه دادن پیامبر(ص) به نعمت خوش نامى، آن را عطاى ویژه خویش به آن حضرت خواند. (و رفعنا لک ذکرک)
۷ - توجّه پیامبر(ص)، به خدادادى بودن نعمت خوش نامى، مایه اطمینان آن حضرت به دورى اش از قهر و خشم خداوند (ما ودّعک ربّک و ما قلى ... و رفعنا لک ذکرک)
۸ - شخصیت رسول اکرم(ص)، زیبنده نیک نامى و آبرومندى بود. (و رفعنا لک ذکرک) در برداشت یاد شده، «لام» در «لک» براى تعلیل فرض شده و بیانگر آن است که پیامبر(ص)، خود علتى کافى براى آوازه بلند و شایسته رفعت ذکر است.
روایات و احادیث
۹ - «عن رسول اللّه(ص) قال: أتانى جبرئیل فقال: إنّ ربّک یقول: تدرى کیف رفعت ذکرک؟ قلت: اللّه أعلم، قال: إذا ذُکِرتُ ذُکرتَ معى;[۱] از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: جبرئیل نزد من آمد و گفت: پروردگارت مى فرماید: آیا مى دانى چگونه آوازه تو را بلند ساختم؟ رسول خدا(ص) فرمود: خدا آگاه تر است [جبرئیل عرض کرد:] خداوند مى فرماید: آن هنگام که من یاد مى شوم تو نیز همراه من یاد مى شوى [مانند یاد خدا در اذان و اقامه و تشهد نماز]».
موضوعات مرتبط
- بعثت: تاریخ مقارن بعثت ۱
- تبرى: تبرى از غضب خدا ۷
- تذکر: تذکر خوشنامى محمد(ص) ۶
- خدا: تذکرات خدا ۶; نعمتهاى خدا ۵
- خوشنامى: اظهار خوشنامى ۵; سرور خوشنامى ۵
- ذکر: آثار ذکر نعمت ۷; ذکر نعمت خوشنامى ۷
- رهبران دینى: اهمیت آبروى رهبران دینى ۴; خوشنامى در رهبران دینى ۴; ویژگیهاى رهبران دینى ۴
- لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۱، ۶
- محمد(ص): آبرومندى محمد(ص) ۸; خوشنامى محمد(ص) ۲، ۸، ۹; شخصیت محمد(ص) ۲، ۸; عوامل اطمینان محمد(ص) ۷; عوامل تسهیل مشکلات محمد(ص) ۳; فضایل محمد(ص) ۶، ۸، ۹; منشأ خوشنامى محمد(ص) ۱; منشأ شهرت محمد(ص) ۱; نقش خوشنامى محمد(ص) ۳; نقش شهرت محمد(ص) ۳
- مردم: مردم صدر اسلام و محمد(ص) ۲
- نعمت: نعمت خوشنامى ۵
منابع
- ↑ الدرالمنثور، ج ۸، ص ۵۴۹.
