الشرح ٥
ترجمه
| الشرح ٤ | آیه ٥ | الشرح ٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَإِنَّ ...»: بیان علّت و سبب مطالب پیش است. «الْعُسْرِ»: سختی. دشواری (نگا: بقره / طلاق / کهف / ). «یُسْراً»: آسایش. آسودگی.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ... (۲)
أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا... (۱) إِذْ يُغَشِّيکُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً... (۰) قَالَ لاَ تَثْرِيبَ عَلَيْکُمُ... (۰)
تفسیر
- آيات ۱ - ۸، سوره انشراح
- نادرستى سخن فخر رازى در ردّ اين قول كه سوره ((والضحّى )) و ((الم نشرح )) يكسوره اند
- مقصود از شرح صدر رسول الله (ص ) در (الم نشرح لك صدرك )
- وجوه مختلف در باره مراد از ((وضع وزر)) از آن حضرت
- توضيح مفاد آيه : ((فانّ مع العسر يسرا)) و ردّ سخنى از زمخشرى در اين باره
- مفاد تكرار جمله : ((انّ مع العسر يسسرا)) و چند وجه درباره امر ((فاذا فرغت فانصب...)) به پيامبر (صلى الله عليه و آله )
- (رواياتى متضمن تمثيلى حاكى از شكافته شدن سينه پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) و تبديل و تبديل قلب او و رواياتى ديگر درذيل آيات گذشته )
نکات آیه
۱ - سختى ها، همواره با آسانى هایى شگفت همراه است. (فإنّ مع العسر یسرًا) «العسر»، اسم جنس معرفه بوده و بر هر نوع سختى قابل تطبیق است. «یسراً» اسم جنس نکره است و بر تفخیم و شگفتى دلالت دارد.
۲ - شرح صدر و سبک بار بودن پیامبر(ص) و بلندآوازگى آن حضرت، نمونه اى از انفکاک ناپذیرى مشکلات از آسانى ها (ألم نشرح ... و وضعنا... و رفعنا... فإنّ مع العسر یسرًا) جمله «فإنّ...» بیانگر آن است که آنچه در آیات پیشین آمد، ریشه در یک قانون کلى دارد و آن همراه بودن «عسر» با «یسر» است. حرف «فاء»، بیان قانون را بر کاشف آن، تفریع کرده است; یعنى، آنچه براى تو انجام دادیم، باید انجام مى گرفت; زیرا سختى بدون آسانى نمى شود.
۳ - مشکلات و سختى ها، زوال پذیراند و به سرعت تبدیل به آسانى خواهند شد. (فإنّ مع العسر یسرًا) مفاد این آیه را مى توان نظیر آیه «سیجعل اللّه بعد عسر یسراً» (طلاق، آیه ۷- ) دانست; زیرا از دو عنوان «عسر» و «یسر» - که نقیض یکدیگراند - همواره تنها یکى صادق است; بنابراین تحقّق هر دو در یک موضوع، نمى تواند مراد باشد; بلکه یا نزدیک بودن «یسر» و ظهور مقدّمات آن مراد است و یا به وجود امورى آسان در کنار کارهاى سخت نظر دارد. برداشت یاد شده براساس احتمال نخست است.
۴ - سختى ها، هرگز نباید رهبران الهى را از توجّه به سهولت ها و امکانات موجود و دلگرم بودن به آنها باز دارد. * (فإنّ مع العسر یسرًا) کلمه «مع»، دلالت دارد که وجود «یسر عظیم» هم زمان با وجود «عسر» است; نه بعد از آن. و مراد از آن مى تواند هم زمانى «عسر» با مقدّمات «یسر» باشد. و ممکن است در صدد بیان این حقیقت خارجى باشد که: هر گاه مشکلاتى پدیدار شد، توجّه به آن ذهن شما را به خود مشغول نسازد; بلکه به سهولت ها و امکانات فراوانى که در کنار آن، براى شما وجود دارد نیز توجّه داشته باشید. برداشت یاد شده ناظر به دومین احتمال است.
۵ - خداوند، پیامبر(ص) را به تداوم همراه بودن سختى ها با آسانى ها، مطمئن ساخت. (فإنّ مع العسر یسرًا) آیه شریفه با بیان قانون کلّى «همراه بودن سختى ها با آسانى ها» - پس از ذکر نمونه هایى از آن در زندگى پیامبر(ص) - آن حضرت را به کلى بودن و استمرار این وضعیت، نوید مى دهد.
۶ - فراهم آمدن تسهیلات براى رفع مشکلات پیامبر(ص)، امداد ویژه خداوند به آن حضرت (فإنّ مع العسر یسرًا) حرف «ال» در «العسر»، مى تواند براى عهد یا جانشین مضاف الیه باشد; یعنى، «عسرک». در این صورت «العسر»، اشاره به سختى هایى دارد که براى پیامبر(ص) پیش آمده بود.
۷ - سختى ها، زمینه ساز آسانى اند. (فإنّ مع العسر یسرًا) مراد از «معیّت»، ممکن است سبب بودن «عسر» براى پیدایش «یسر» باشد. این نکته را نیز مى تواند برساند که هر سختى در درون خود، سازندگى هایى دارد و تجربه هایى پدید مى آورد که با توجّه به آنها، نباید از مواجه شدن با سختى ها هراسى داشت.
۸ - تأثیر سختى ها در پیدایش آسودگى، وابسته به خداوند است. (ألم نشرح ... و وضعنا ... و رفعنا ... فإنّ مع العسر یسرًا) آیات پیشین در حقیقت مصادیق این آیه را بیان کرده است. استناد آنها به خداوند، بیانگر آن است که همراه ساختن «عسر» و «یسر»، کار او است.
موضوعات مرتبط
- آسانى: زمینه آسانى ۷; منشأ آسانى ها ۸
- خدا: اطمینان بخشى خدا ۵; امدادهاى خدا ۶; نقش خدا ۸
- رهبران دینى: اهمیت استقامت رهبران دینى ۴
- سختى: استقامت در سختى ها ۴; تسهیل سختى ها ۳; رابطه سختى ها با آسانیها ۱، ۲، ۷; زوال پذیرى سختى ها ۳; منشأ تأثیر سختى ها ۸; نقش سختى ها ۴، ۷
- محمد(ص): امداد به محمد(ص) ۶; تسهیل سختى براى محمد(ص) ۵; خوشنامى محمد(ص) ۲; شرح صدر محمد(ص) ۲; فضایل محمد(ص) ۶; منشأ اطمینان محمد(ص) ۵; منشأ تسهیل مشکلات محمد(ص) ۶
