الفرقان ٣١
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ کَذٰلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِ نَبِيٍ عَدُوّاً مِنَ الْمُجْرِمِينَ وَ کَفَى بِرَبِّکَ هَادِياً وَ نَصِيراً |
ترجمه
| الفرقان ٣٠ | آیه ٣١ | الفرقان ٣٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«عَدُوّاً»: دشمنان. واژه (عَدُوّ) برای مفرد و جمع به کار می‌رود (نگا: انعام / کهف / ). «الْمُجْرِمینَ»: بزهکارانی مراد است که فسادشان شدّت گرفته باشد (نگا: انعام / یونس / ، شعراء / ، مدّثّر / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ کَذٰلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِ نَبِيٍ... (۵) وَ کَذٰلِکَ جَعَلْنَا فِي کُلِ... (۳) وَ کَذٰلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِ نَبِيٍ... (۵)
وَ لِتَصْغَى إِلَيْهِ أَفْئِدَةُ... (۰) وَ قَالَ الَّذِينَ کَفَرُوا لاَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۲۱ - ۳۱، سوره فرقان
- احتجاج ديگر كفار در رد رسالت رسول الله (صلى اللّه عليه و آله وسلم ): چرا ملائكه بر او نازل نشده ، پروردگارمان را نمى بينيم
- معناى جمله ((حجرات محجورا)) و مراد مشركين از بكار بردن آن در قيامت
- كفار ملائكه را مى بينند ولى به هنگام مرگ و در روزى كه بشارتى برايشان نيست و مىگويند ((حجرا محجورا))
- در آن روز به اعمال كافران مى پردازيم ... فجعلناه هباء منثورا
- معناى ((خير)) در آيه : ((اصحاب الجنة يومئذ خير مستقرا واحسن مقيلا))
- توضيح اين تعبير از وقوع قيامت كه فرمود: ((يوم تشقق السماء بالغمام ...))
- بيان جمله : ((الملك يومئذ الحق للرحمن )) و وجه اينكه فرمود: ((قيامت بر كفار روزىبس دشوار است ))
- آه و حسرت ظالم (منحرف از هدايت ) در روز قيامت : ((يا ليتنى اتخذت معالرسول سبيلا، يا ويلتى يا ليتنى لم اتخذ فلانا خليلا))
- گلايه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله ) در روز قيامت از عاصيان امت خود به خداوند
- رواياتى در باره حبط اعمال و در ذيل آيات گذشته مربوط به اهل جنت و نار)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ وَ كَفى بِرَبِّكَ هادِياً وَ نَصِيراً «31»
و ما اين گونه براى هر پيامبرى دشمنى از گناهكاران قرار داديم، و پروردگارت براى راهنمايى و حمايت تو كافى است.
پیام ها
1- تضادّ ميان حقّ وباطل، در مدار اراده الهى است. «كَذلِكَ جَعَلْنا»
2- نداى حقّ‌خواهى و حقّ‌گويى، هميشه مخالف داشته است. «لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا»
3- با توجّه به مشكلات ديگران، خود را تسلى دهيد. «لِكُلِّ نَبِيٍّ» 4- انسان ابتدا به‌گناه آلوده مى‌شود وكم‌كم دشمن انبيا مى‌شود. «عَدُوًّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ»
5- انسان با گناه، از مسير حقّ جدا مى‌شود. «مِنَ الْمُجْرِمِينَ» (كلمه‌ى «جرم» به معناى
«1». تفسير المنير.
جلد 6 - صفحه 251
جدا شدن است).
6- سختى‌ها ومخالفت‌ها، انسان را تربيت مى‌كند. «جَعَلْنا- بِرَبِّكَ»
7- تنها راه پيروزى بر دشمن، تمسّك به هدايت و نصرت الهى است. «كَفى بِرَبِّكَ هادِياً وَ نَصِيراً»
8- در برابر مخالفين، بر خدا توكّل كنيم. «كَفى بِرَبِّكَ هادِياً وَ نَصِيراً»
9- پروردگار براى حمايت وهدايت كافى است، دلبستن به ديگران چرا؟ «كَفى بِرَبِّكَ هادِياً»
10- انبيا نيز به هدايت الهى نيازمندند. «كَفى بِرَبِّكَ هادِياً»
11- انسان در درگيرى‌هاى حقّ و باطل، به دو چيز نياز دارد: يكى هدايت و ديگرى قدرت. «هادِياً وَ نَصِيراً»
12- هدايت و نصرت از شئون ربوبيّت خداوند است. «بِرَبِّكَ هادِياً وَ نَصِيراً»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ وَ كَفى بِرَبِّكَ هادِياً وَ نَصِيراً (31)
بعد از آن حق تعالى براى تسليه خاطر عاطر حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله وعده نصرت فرمايد:
وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍ: و همچنانكه قرار داديم براى تو دشمنانى از مشركين قوم تو، همچنين قرار داديم براى هر پيغمبرى، عَدُوًّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ:
دشمنى از كفار قوم او. و معنى قرار دادن ايشان را دشمن پيغمبران به اعتبار اين است كه حق تعالى امر فرموده پيغمبران را اينكه دعوت نمايد قوم را به ايمان به خداى تعالى و ترك كنند آنچه را كه الفت گرفته‌اند از دين باطل پدران خود و ترك پرستش اصنام و مذمت آنان؛ و چون اين امور خلاف طبع و اسباب عداوت مى‌گردد، پس وقتى امر فرمايد خدا ايشان را به آن، به منزله اينست كه ايشان را دشمن انبياء قرار داده.
ابن عباس گفته اسباب داعيه به عداوت كفار نسبت به انبياء، آن بود كه حق تعالى انبياء را امر فرمود كه ايشان را به ايمان دعوت كنند و ترك كيش
«1». وسائل الشيعه (چ اسلاميّه)، ج 4، ص 823، روايت 1.
جلد 9 - صفحه 332
پدران و مشتهيات نفس كنند، چون انبياء به آن اقدام نمودند، امم آنها اظهار عداوت و با ايشان در مقام عناد و جدال برآمدند، پس كانه خدا موجب عداوت آنها شده نه آنكه حق تعالى خلق عداوت انبياء در ايشان نموده «1»، زيرا با امر به مودت و پيروى انبياء، منافى و نقض غرض، و حضرت سبحان از آن منزه باشد تعالى اللّه عمّا يقول الظّالمون علوّا كبيرا.
وَ كَفى بِرَبِّكَ هادِياً وَ نَصِيراً: و كافى است پروردگار تو راه نماينده و يارى كننده تو بر دشمنان، يا كافى است به پروردگار تو هدايت كننده به حق و ناصر اولياى خود در دنيا و آخرت.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ وَ كَفى بِرَبِّكَ هادِياً وَ نَصِيراً (31) وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلاً (32) وَ لا يَأْتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلاَّ جِئْناكَ بِالْحَقِّ وَ أَحْسَنَ تَفْسِيراً (33) الَّذِينَ يُحْشَرُونَ عَلى وُجُوهِهِمْ إِلى جَهَنَّمَ أُوْلئِكَ شَرٌّ مَكاناً وَ أَضَلُّ سَبِيلاً (34) وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ وَ جَعَلْنا مَعَهُ أَخاهُ هارُونَ وَزِيراً (35)
فَقُلْنَا اذْهَبا إِلَى الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَدَمَّرْناهُمْ تَدْمِيراً (36) وَ قَوْمَ نُوحٍ لَمَّا كَذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْناهُمْ وَ جَعَلْناهُمْ لِلنَّاسِ آيَةً وَ أَعْتَدْنا لِلظَّالِمِينَ عَذاباً أَلِيماً (37) وَ عاداً وَ ثَمُودَ وَ أَصْحابَ الرَّسِّ وَ قُرُوناً بَيْنَ ذلِكَ كَثِيراً (38) وَ كُلاًّ ضَرَبْنا لَهُ الْأَمْثالَ وَ كُلاًّ تَبَّرْنا تَتْبِيراً (39) وَ لَقَدْ أَتَوْا عَلَى الْقَرْيَةِ الَّتِي أُمْطِرَتْ مَطَرَ السَّوْءِ أَ فَلَمْ يَكُونُوا يَرَوْنَها بَلْ كانُوا لا يَرْجُونَ نُشُوراً (40)
ترجمه
و همچنين قرار داديم براى هر پيغمبرى دشمنى را از گناهكاران و بس باشد پروردگار تو كه راهنما باشد و يارى كننده
و گفتند آنها كه كافر شدند چرا فرو فرستاده نشد بر او قرآن تمامى يك دفعه اين چنين باشد تا ثابت داريم بآن دل تو را و بتأنّى فرستاديمش بتأنّى فرستادنى
و نمى‌آورند براى تو مثلى مگر آنكه آورديم براى تو بحق و خوبتر از جهت بيان
آنانكه برانگيخته شوند بر رويهاشان بسوى دوزخ آنها بدترند از جهت جاى و گم گشته‌ترند از راه
و بتحقيق داديم بموسى تورية را و قرار داديم با او برادرش هارون را وزير
پس گفتيم برويد بسوى قومى كه تكذيب كردند آيتهاى ما را پس هلاك كرديم آنها را هلاك كردنى
و قوم نوح چون تكذيب كردند پيغمبران را غرق كرديمشان و قرار داديم آنها را براى مردمان نشانه‌اى و آماده ساختيم براى ستمكاران عذابى دردناك
و عاد را و ثمود را و اصحاب رس را و اهل قرنهائى ميان اين بسيار
و همگى را زديم براى آنان مثلها و همه را نيست كرديم نيست كردنى
و هر آينه بتحقيق گذشتند بر قريه‌اى كه باريده شد بر آن باران بد آيا پس نبودند كه به بينند آنرا بلكه
جلد 4 صفحه 71
بودند نااميد از حشر.
تفسير
خداوند تبارك و تعالى براى تسليت خاطر پيغمبر خود فرموده و چنانچه براى تو دشمنانى است از قوم مشركت قرار داديم ما براى هر پيغمبرى از پيغمبران سابق دشمنى يا دشمنانى از كفار گناه‌كار چون عدوّ بر واحد و جمع اطلاق ميشود مانند نمرود در برابر حضرت ابراهيم يا فرعون در مقابل حضرت موسى يا يهود عنود در قبال حضرت عيسى و قرار دادن خدا آنها را دشمنان انبياء گفته‌اند براى آنستكه امر فرموده بايشان كه آنها را از اديان باطله خودشان سوق دهند بدين حق كه مخالف هواى نفس آنها است و باين جهت آنها دشمن انبيا شدند پس خدا آنها را دشمن انبيا قرار داده ولى بنظر حقير براى آنستكه خلق نموده آنها را با آنكه ميدانسته دشمن انبيا ميشوند چون جعل در اين مقامات بمعناى خلق است يعنى همچنين خلق نموديم براى هر پيغمبرى دشمنى را در هر حال پيغمبر بايد مستظهر بألطاف الهى باشد و از دشمنى دشمنان نينديشد هدايت و كمك خداوند براى او كافى است و بالاخره او را بر دشمنان نصرت و ظفر خواهد بخشيد پس بايد صبر نمايد بر آزار آنها چنانچه صبر نمودند انبياء عظام بر آزار اقوامشان و بسعادت دارين رسيدند و يكى از اعتراضات كفّار بر پيغمبر اسلام آن بود كه چرا نازل نشد قرآن بر او يكدفعه مانند تورية و انجيل و زبور كه يكدفعه بر انبيا نازل شد و خداوند جواب فرموده كه اينچنين نازل نموديم ما قرآن را بتفريق و تدريج تا ثابت و قوى و مطمئن نمائيم قلب تو را بآن در هر واقعه و حادثه و هر اعتراض و سؤال و مشكلى از مشكلات و به بيان هر حكمى در موقع لزوم بتوسط جبرئيل و اظهار الطاف رب جليل و معلوم است كه چنين كتابى را كه الفاظ و معانيش اعجاز و مشتمل بر تمام كتب سماوى بلكه تمام حقايق عالم وجود است و ناسخى براى آن نيست و داراى ناسخ و منسوخ است و تا قيامت بايد باقى باشد بتدريج و تأنّى بهتر ميتوان تلقّى و ضبط و تعلّم و حفظ و فهم نمود بخلاف ساير كتب سماى كه هر يك حقائق و دستورات چندى در مقامات مخصوصه‌ئى در زمان خاصى بيش نبوده و بقصد اعجاز بشر از اتيان بمثلش نازل نشده ميان ماه من با ماه گردون تفاوت از زمين تا آسمان است و لذا بايد با تأنّى
جلد 4 صفحه 72
و تأمل آنرا قرائت نمود چنانچه خداوند بر نبى اكرم در ظرف بيست سال بتدريج و تأنّى آنرا باقتضاء حكمت و صلاح وقت نازل فرموده است و نيز فرموده كه هر وقت كفّار اعتراض و سؤال عجيبى از تو نمودند كه مانند مثل باشد در شگفت آورى از بى اساسى، ما جواب اساسى آنرا از روى حقّ و حقيقت براى تو نازل نموديم ببهترين وجه و معنى و بيان كه جاى اعتراض و سؤالى باقى نماند و كفارى كه از اين قبيل اشكالات بقرآن مينمايند خداوند آنها را برو بر زمين ميكشاند و محشور ميفرمايد تا وارد جهنّم شوند و آنها در بدترين جايها منزل خواهند نمود چون از بيراهه‌ترين راهها سير مينمايند در مجمع از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم نقل نموده كه پرسيدند چگونه محشور شود كافر بروى خود روز قيامت فرمود آن خدائى كه راه انداخت او را بدو پا ميتواند راه بيندازد بروى خود او را در قيامت و چون قبلا ذكرى از انبياء و دشمن داشتن آنان شده بود خداوند شروع فرمود بنقل احوال و غلبه ايشان بر دشمنان و بمناسبت كثرت پيروان حضرت موسى در عربستان مقدّم داشت او را باين تقريب كه بتحقيق داديم ما بموسى عليه السّلام كتاب تورية را و قرار داديم با او برادرش هارون را كمك و معاون در اعلاء كلمه حقّ و دستور فرموديم كه بروند براى دعوت فرعون و فرعونيان و رفتند و آنها آن دو را تكذيب نمودند پس هلاك نموديم ما آنها را بامر عجيبى هلاك نمودنى عجيب و قوم نوح چون تكذيب نمودند آنحضرت و ساير انبياء گذشته را غرق نموديمشان بطوفان و قرار داديم آنها را موجب عبرت مردم بعلاوه مهيّا نموديم براى ستمكاران آنها در آخرت عذابى دردناك و نيز موجب عبرت مردم قرار داديم قوم عاد و ثمود و اصحاب رسّ و بسيارى از اهل قرون و اعصار گذشته را در اين بين كه نميداند عدّه آنها را جز خدا و احوال عجيبه هر يك از آن اقوام سابقه را براى هر يك از اقوام لاحقه مبيّن و ممثّل نموديم تا قطع عذر و اتمام حجّت بر آنها شود ولى بعد از آنكه اصرار نمودند بر كفر همه را هلاك و خرد و خاشاك نموديم چه هلاك نمودنى و خرد و خاشاك كردنى و شرح احوال اقوام نامبرده احمالا و تفصيلا در سور سابقه ذكر شده است جز اصحاب رس كه اقوال مفسّرين راجع بآنها مختلف شده و حقير چون بنا ندارم از بيان اهل بيت اطهار تجاوز نمايم بذكر حديثى كه
جلد 4 صفحه 73
در علل و عيون از امام رضا عليه السّلام نقل شده كه آنحضرت بتوسط آباء گرام خود از امام حسين عليه السّلام نقل نموده و چند حديث ديگر در اين باب اكتفا مينمايم و آن از اين قرار است كه سه روز پيش از شهادت امير المؤمنين عليه السّلام مردى از بنى تميم كه نامش عمرو بود خدمت آنحضرت رسيد و عرض كرد يا امير المؤمنين بفرما اصحاب رس در چه عصرى و چه جائى بودند و پادشاهشان كه بود و پيغمبرى بآنها مبعوث شده بود يا نه و بچه عذابى هلاك شدند من در قرآن ذكر آنها را ديدم و خبر آنها را جائى نيافتم آنحضرت فرمود چيزى از من پرسيدى كه كسى تا كنون از من نپرسيده و جواب آنرا از كسى بعد از من نخواهى شنيد مگر از آنكس كه او از من شنيده باشد و نيست در قرآن آيه‌ئى مگر آنكه من آنرا و تفسير و مكان نزولش را كه در كوه بوده يا در بيابان و وقت نزول آنرا كه در شب بوده يا روز ميدانم و اشاره بسينه‌اش فرمود و فرمود بدانكه در اينجا علم بسيار است ولى طالبان آن كم است و عنقريب اگر من از دنيا بروم پشيمان خواهيد شد پس فرمود كه آنها جماعتى بودند كه پرستش درخت صنوبرى را مينمودند كه نامش شاه درخت بود و يافث بن نوح آنرا در كنار چشمه‌ئى كه نامش روشاب بود كاشته بود و بعد از طوفان آن درخت براى نوح روئيد و آن قوم را اصحاب رس گفتند براى آنكه پيغمبرشان را زنده زير زمين كردند و اين بعد از سليمان بن داود بود و آنها دوازده آبادى داشتند در كنار نهرى كه نامش رس بود و آن آباديها از بلاد شرقى محسوب ميشد و آن نهر بنام آنها خوانده ميشد و هيچ نهرى در آنزمان پر آب‌تر و آبش گواراتر از آن نهر نبود و هيچ آبادى از آن آباديها آبادتر و باوسعت‌تر نبود اسم يكى آبان و دوّمى آذر و سوّمى دى و چهارمى بهمن و پنجمى اسفندار و ششمى فروردين و هفتمى ارديبهشت و هشتمى خرداد و نهمى مرداد و دهمى تير و يازدهمى مهر و دوازدهمى شهريور بود و بزرگترين آن بلاد اسفندار بود كه پايتخت پادشاهشان بود كه نامش‌تر كوز بن غابور بن يارش بن شاذان بن نمرود بن كنعان پادشاه زمان خليل الرحمن بود و چشمه زمان نوح و آن درخت صنوبر در آن بلد بود و در هر بلدى از آن بلاد تخمى از آن كاشته بودند و درخت صنوبرى روئيده و بزرگ شده بود و آب آن چشمه و جوى‌هاى آنرا بر خود و
جلد 4 صفحه 74
حيواناتشان حرام نموده بودند و هر كس از آنها ميآشاميد او را ميكشتند و ميگفتند آن مايه زندگانى خدايان ما است و آب خوراكى خودشان و حيواناتشان آب نهر رس بود كه آباديهاشان در كنار آن بود و در هر ماهى از سال در يكى از آن بلاد عيدى قرار داده بودند كه مردم در آنروز در آن بلد جمع ميشدند و پوششى از حرير كه بر آن انواع صورتها بود بآن درخت ميپوشانيدند و بعدا گوسفند و گاو را پاى آندرخت ميآوردند و براى آن قربانى ميكردند و هيزم ميريختند و آتش در آن ميزدند و چون دود و بخار آن قربانيها در هوا بلند ميشد بطورى كه آسمان ديده نميشد همه در برابر آندرخت سجده ميكردند و گريه و زارى مينمودند كه آندرخت از آنها راضى شود و شيطان شاخه‌هاى آنرا حركت ميداد و از آن صوتى مانند صداى طفلى كه بگويد اى بندگان من از شما راضى شدم بلند ميكرد و آنها سر از سجده بر ميداشتند و مشغول شرابخوارى و ساز و نواز ميشدند و يك شبانه روز باين حال بودند و بعد بخانه‌هاشان ميرفتند و عجم اسم ماههاشان را از اسم آن بلاد اتّخاذ نمودند و ميگفتند اين عيد ماه شهريور و اين عيد ماه آبان است تا عيد اسفندار ميرسيد تمام مردم از كوچك و بزرگ در آن بلد بزرگ جمع ميشدند و در پاى آندرخت صنوبر بزرگ خيمه‌ئى از حرير كه در آن انواع صورتها بود و دوازده در داشت هر درى مخصوص ببلدى بر پا مينمودند و در بيرون آن خيمه همه براى آندرخت سجده ميكردند و چند برابر قربانيهائيكه براى درختان ديگر مينمودند براى آندرخت قربانى ميكردند و در آن وقت شيطان آندرخت را حركت تندى ميداد و با صوت بلند خشن بآنها وعده‌ها و نويدهاى زيادترى ميداد و آنها سر از سجده بر ميداشتند و در نهايت دلخوشى و نشاط بودند و از كثرت شرب و تغنّى و طرب بيهوش ميشدند و بهوش نميآمدند و حرف نميزدند و باين حال دوازده شبانه روز بشمار عيدهاى سال توقف داشتند و بعد بمنازل خودشان مراجعت مينمودند و چون كفرشان بخدا و پرستش آنها غير خدا را بطول انجاميد خداوند پيغمبرى را از بنى اسرائيل از نسل يهوداى پسر يعقوب عليه السّلام بر آنها مبعوث فرمود و او آنها را مدت مديدى بتوحيد و عبادت خدا دعوت نمود و آنها اعتنائى بسخنان او نكردند و چون او
جلد 4 صفحه 75
ديد دعوتش در آنها اثر نكرد و باز اصرار بكفر و ضلالت دارند و عيد بزرگشان رسيده عرضه داشت پروردگارا اينها تكذيب مرا نمودند و بر كفر باقى ماندند و پرستش درخت بيفائده‌ئى را ميكنند خدايا همه اين درختان را خشك كن و قدرت و سلطنت خود را بآنها بنما و چون فرداى آنروز رسيد آنمردم ديدند تمام آندرختان خشك شده و همه هراسان شدند و بعضى گفتند اين مرد كه مدّعى پيغمبرى از جانب خداى آسمان و زمين است خدايان شما را سحر كرده تا شما را از پرستش آنها منصرف و متوجه بخداى خود كند و بعضى گفتند اين نيست بلكه چون خدايان شما ديدند اينمرد عيب‌جوئى از آنها ميكند و شما را دعوت بپرستش غير مينمايد بخشم آمدند و طراوت و خرمى خودشان را از شما پنهان نمودند تا شما بخشم آئيد و او را بكشيد و انتقام آنها را بكشيد پس همه متّفق بر اين شدند كه آن پيغمبر را اعدام نمايند و در كنار آن چشمه چاهى كندند و آن پيغمبر را در آنچاه انداختند و بر وى چاه سنگ بزرگى نهادند و گفتند حال اميدواريم كه خدايان ما از ما راضى شوند چون ديدند مردى را كه از آنها بد گوئى ميكرد بسزاى خودش رسانديم تا خداى بزرگ دلش خنك شود و سبزى و خرمى خود را براى ما برگرداند و مثل پيشتر شود پس تمام آنروز را آنجا ماندند و ناله آن پيغمبر را مى‌شنيدند كه ميگفت اى خداوندگار من تو مى‌بينى تنگى جا و سختى حال مرا بنا توانى و بيچارگى من رحم كن و جان مرا بزودى بگير و تأخير در اجابت دعاى من مفرما تا آن پيغمبر وفات نمود و خداوند بجبرئيل فرمود اين بندگان من كه حلم مرا ديدند و مغرور شدند و خود را از عذاب من ايمن پنداشتند و غير مرا پرستيدند و پيغمبر مرا كشتند گمان ميكنند در برابر خشم من تاب مقاومت دارند و از تحت قدرت و سلطنتم ميتوانند خارج شوند با آنكه من انتقام ميكشم از كسيكه معصيت مرا كند و بيمى از عقوبتم نداشته باشد بعزت خود قسم كه اين مردم را عبرت براى اهل عالم قرار خواهم داد پس چيزى نگذشت از آنكه آنها در عيدشان بودند كه باد تند سرخ رنگى بر آنها وزيد كه همه پراكنده و سرگردان و هراسان شدند و بيكديگر چسبيدند و زمين از زيرشان سنگ كبريت و يكپارچه آتش گشت و از بالاى سرشان ابر
جلد 4 صفحه 76
سياهى بر آنها آتش باريد و بدنهاشان چون سرب در آتش گداخته و آب شد و در نفحات بعد از نقل اين روايت با تفاوت مختصرى فرموده بعضى از اهل سنّت اين روايت را از حضرت سجاد از پدرش از امير المؤمنين عليهم السلام بتفاوت كمى نقل نموده‌اند و در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه جمعى از زنان وارد شدند بر آنحضرت و يكى از آنها سؤال نمود از حد مساحقه و حضرت فرمود حد آن حد زنا است آنزن عرض كرد خدا از آن در قرآن ذكرى فرموده فرمود بلى عرض كرد كجا است فرمود آنها اصحاب رسند و قمى ره از آنحضرت نقل نموده كه زنى با كنيزش وارد بر او شد و عرض كرد چه ميفرمائى در كار زنها با زنها فرمود آنها اهل آتشند چون روز قيامت شود اين زنها را بياورند و چادر آتشين بر آنها بپوشانند و چكمه آتشين بپاهاشان كنند و چار قد آتشين بسرشان نمايند و در دلشان سيخهائى از آتش فرو كنند و آنها را بجهنم بيندازند آنزن عرضه داشت ذكرى از آنها در قرآن نيست فرمود چرا عرض كرد كجا است فرمود آنجا كه فرموده و عادا و ثمود و اصحاب الرّس و آنها رسيانند و در مجمع از صادقين عليهما السلام نقل نموده كه سحق زنان در اصحاب رس بوده و بتعبير ديگر زنان آنها سحّاقات بودند و معلوم است كه اين روايات منافات با حديث علوى كه اولا ذكر شد ندارد چون در آنحديث بيان كفر مردانشان شده بود و در اين روايات بيان گناه زنانشان شده و قمى ره فرموده رس نهرى است در ناحيه آذربايجان و در لغت براى رس معانى متعدده‌ئى ذكر شده كه مناسب با حديث علوى مذكور است از قبيل نام چاه بقيه قوم ثمود كه تكذيب نبى خود را نمودند و در آن چاه او را بند كردند تا فوت كرد و چاه بسنگ بر آورده و حبس نمودن و چاه كندن و در زير خاك كردن چيزى و در گور كردن و نام آبى و شايد آن نهر و آب همين رود ارس باشد كه بر حسب عهد نامه تركمن چاى سر حد ايران و روسيه شد و بلاد شمالى آنروز كه جزء آذربادگان قديم بود بتصرف روسها در آمد و الف آن در فارسى زياد يا در عربى حذف شده باشد و سحق و مساحقه ماليدن زنى است عورت خود را بزن ديگر و حدّ آن صد تازيانه است مطلقا يا در صورت محصنه نبودن والا رجم است و تحقيق آن
جلد 4 صفحه 77
موكول بفقه ميباشد و در خاتمه خداوند اشاره بشدت جهالت و كثرت غفلت قريش و كفار مكه فرموده كه اينها همه ساله براى تجارت بشام مسافرت مينمايند و شهر سدوم را كه مسكن قوم لوط بود و خداوند بباران سجّيل اهل آنرا معذب و نابود فرمود مى‌بينند و آثار عذاب را در آنجا مشاهده مينمايند و باز متنبه نميشوند اين براى آنستكه اينها اصلا اعتقاد بمبدء و معاد ندارند و بهمان چشمى كه دوابّشان بآن بلد مينگرند اينها مينگرند و ميگذرند نه بديده عبرت كه موجب بيدار شدن از خواب غفلت است و در روايات قمى ره از امام باقر عليه السّلام بقريه سدوم كه بلد قوم لوط بوده و باريدن باران سوء بر آنها بسجّيل كه معرّب سنگ گل باشد تصريح شده است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ كَذلِكَ جَعَلنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا مِنَ المُجرِمِين‌َ وَ كَفي بِرَبِّكَ هادِياً وَ نَصِيراً (31)
و همين نحو مقرر كرديم از براي هر نبي دشمن از مجرمين و كفايت ميكند به پروردگار تو هدايت نمودن و نصرت كردن.
(وَ كَذلِكَ) يعني همين نحوي که تو که پيغمبر اكرم هستي و دشمن‌هاي خارجي و داخلي داري.
(جَعَلنا) يعني تقدير چنين شد چون هيچ فعلي در عالم واقع نمي‌شود بدون تقدير الهي و لو منشأ آن عباد باشند که به سوء اختيار خود اختيار كفر و شرك و فسق و فجور كنند خداوند هم آنها را به خود وا مي‌گذارد تا هر چه بتوانند عذاب بر خود مهيا كنند.
(إِنَّما نُملِي لَهُم لِيَزدادُوا إِثماً وَ لَهُم عَذاب‌ٌ مُهِين‌ٌ) آل عمران آيه 172.
(لِكُلِّ نَبِيٍّ) از آدم شيث نوح هود صالح ابراهيم لوط شعيب موسي زكريا يحيي عيسي و ساير انبياء.
(عَدُوًّا مِنَ المُجرِمِين‌َ) از شياطين که شيطان چه كرد با آدم که ميفرمايد:
(فَأَزَلَّهُمَا الشَّيطان‌ُ عَنها الاية) بقره آيه 34 و ميفرمايد:
(أَ لَم أَنهَكُما عَن تِلكُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُل لَكُما إِن‌َّ الشَّيطان‌َ لَكُما عَدُوٌّ مُبِين‌ٌ) اعراف آيه 21.
و از مشركين و كفار و منافقين که تمام از مجرمين هستند، لكن نبي‌ّ محترم شيطان تسلطي بر او پيدا نكرد مگر آنكه نگذارد مقاصد حضرتش که
جلد 13 - صفحه 611
هدايت باشد انجام گيرد و بندگان را اغوي كند، چنانچه ميفرمايد:
(وَ ما أَرسَلنا مِن قَبلِك‌َ مِن رَسُول‌ٍ وَ لا نَبِيٍّ إِلّا إِذا تَمَنّي أَلقَي الشَّيطان‌ُ فِي أُمنِيَّتِه‌ِ فَيَنسَخ‌ُ اللّه‌ُ ما يُلقِي الشَّيطان‌ُ ثُم‌َّ يُحكِم‌ُ اللّه‌ُ آياتِه‌ِ) حج آيه 51.
شرحش گذشت، و اينکه جمله براي تسليت قلب حضرت رسالت است و لكن خداوند او را تأييد فرمود:
(وَ كَفي بِرَبِّكَ هادِياً وَ نَصِيراً) در مقابل اراده حق قدرتي نيست خداوند پيغمبر خود را از شر شياطين و مشركين و كفار و منافقين حفظ فرموده و مقاصد او را انجام داد و هدايت فرمود و او را ياري و نصرت و تأييد فرمود، خداوند كافي است براي هدايت (إِنَّك‌َ لا تَهدِي مَن أَحبَبت‌َ وَ لكِن‌َّ اللّه‌َ يَهدِي مَن يَشاءُ) قصص آيه 56.
و كافي است براي نصرت (بِنَصرِ اللّه‌ِ يَنصُرُ مَن يَشاءُ) روم آيه 3.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 31)- این آیه برای دلداری پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و آله- که با این موضعگیری خصمانه دشمنان مواجه بود- می‌فرماید: «و این گونه برای هر پیامبری دشمنی از مجرمان قرار دادیم» (وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا مِنَ الْمُجْرِمِینَ).
فقط تو نیستی که با عداوت سر سختانه این گروه رو برو شده‌ای، همه پیامبران در چنین شرایطی قرار داشتند که گروهی از «مجرمان» به مخالفت آنها بر می‌خاستند و کمر دشمنی آنان را می‌بستند.
ولی بدان تو تنها و بدون یاور نیستی «همین بس که خدا هادی و راهنما، و یار و یاور توست» (وَ کَفی بِرَبِّکَ هادِیاً وَ نَصِیراً).
نه وسوسه‌های آنها می‌تواند تو را گمراه سازد چرا که هادی تو خداست، و نه توطئه‌های آنها می‌تواند تو را در هم بشکند چرا که یاورت پروردگار است که علمش برترین علمها و قدرتش ما فوق همه قدرتهاست.
خلاصه تو باید بگویی:
هزار دشمنم ار می‌کنند قصد هلاک‌توام چو دوستی از دشمنان ندارم باک
نکات آیه
۱ - تمامى انبیاى الهى، همواره در انجام رسالتشان، مواجه با دشمنانى بودند. (و کذلک جعلنا لکلّ نبىّ عدوًّا من المجرمین)
۲ - دشمنان پیامبران، همواره از سنخ مجرمان و تبه کاران بودند. (لکلّ نبىّ عدوًّا من المجرمین)
۳ - خداوند بى مدد دیگران، یاورى کافى براى انسان در زندگى و تأمین کننده نیازهاى هدایتى او (و کفى بربّک هادیًا و نصیرًا)
۴ - دلدارى و وعده خداوند به پیامبر(ص) و مؤمنان، مبنى بر نصرت و راهبرى آنان در برابر دشمنانشان (و کذلک جعلنا لکلّ نبىّ عدوًّا من المجرمین و کفى بربّک هادیًا و نصیرًا) آیه شریفه، با بیان وضعیت پیامبران در انجام رسالتشان - که همواره بادشمنان تبه کار مواجه بودند - مى تواند درصدد تعقیب دو هدف باشد: ۱- دلجویى از پیامبر(ص) و مؤمنان در برابر کارشکنى هاى دشمنان آنان. ۲- تشویق و تحریک پیامبر(ص) و مؤمنان به صبر و پایدارى در راه خدا.
۵ - تشویق پیامبر(ص) و مؤمنان از سوى خدا، به صبر و پایدارى در برابر دشمنان تبه کارشان همچون انبیاى گذشته (و کذلک جعلنا لکلّ نبىّ عدوًّا من المجرمین و کفى بربّک هادیًا و نصیرًا)
۶ - پیامبران الهى، الگو و مظهر صبر و پایدارى در برابر دشمنان حق ستیز و تبه کار (و کذلک جعلنا لکلّ نبىّ عدوًّا من المجرمین و کفى بربّک هادیًا و نصیرًا)
۷ - تفکر در تاریخ پیامبران و صبر و پایدارى آنان در برابر دشمنانشان، نیروبخش و تقویت کننده روح مقاومت است. (و کذلک جعلنا لکلّ نبىّ عدوًّا من المجرمین و کفى بربّک هادیًا و نصیرًا)
۸ - ربوبیت خداوند، مقتضى راهبرى پیامبر(ص) و مؤمنان و نصرت و یارى آنان (و کفى بربّک هادیًا و نصیرًا)
موضوعات مرتبط
- استقامت: استقامت در برابر دشمنان ۵، ۶، ۷; تشویق به استقامت ۵
- الگوگیرى: الگوگیرى از انبیا ۶
- انبیا: آثار مطالعه تاریخ انبیا ۷; دشمنان انبیا ۱; سختیهاى رسالت انبیا ۱; صبر انبیا ۶، ۷; صفات دشمنان انبیا ۲; فضایل انبیا ۶
- انسان: یاور انسان ۳
- تقویت روحیه: عوامل تقویت روحیه ۷
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۸; اختصاصات خدا ۳; تشویقهاى خدا ۵; کفایت نصرت خدا ۳ ; کفایت هدایتهاى خدا ۳; وعده هاى خدا ۴; ویژگیهاى نصرت خدا ۳
- صبر: تشویق به صبر ۵
- مؤمنان: تشویق مؤمنان ۵; دلدارى به مؤمنان ۴; عوامل نصرت مؤمنان۸; عوامل هدایت مؤمنان ۸; نصرت مؤمنان ۴; وعده به مؤمنان ۴; هدایت مؤمنان ۴
- محمد(ص): تشویق محمد(ص) ۵; دلدارى به محمد(ص) ۴; عوامل نصرت محمد(ص)۸; عوامل هدایت محمد(ص) ۸; نصرت محمد(ص) ۴; وعده به محمد(ص) ۴; هدایت محمد(ص) ۴
منابع
