آل عمران ٩٩
ترجمه
| آل عمران ٩٨ | آیه ٩٩ | آل عمران ١٠٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«تَصُدُّونَ»: باز می‌دارید. «تَبْغُونَهَا عِوَجاً»: آن راه را کج می‌خواهید. مراد این است که راه خدا را در نظر مردم کج نشان می‌دهید. «عِوَجاً»: کج. «وَ أَنتُمْ شُهَدَآءُ»: همان گونه که گواهان از حقیقت قضیّه آگاهند، شما نیز از روی کتابهای خود از راه خدا قاطعانه آگاهید.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«99» قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَها عِوَجاً وَ أَنْتُمْ شُهَداءُ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
بگو: اى اهل‌كتاب! چرا كسانى را كه ايمان آورده‌اند از راه خدا باز مى‌داريد و مى‌خواهيد كه آن (طريقه‌ى الهى) كج باشد، در حالى كه خود شما گواهيد (كه راه آنان درست است) و خداوند از آنچه انجام مى‌دهيد غافل نيست.
نکته ها
در آيه‌ى قبل، سؤال از كفر ورزى اهل‌كتاب بود؛ «لِمَ تَكْفُرُونَ» و در اين آيه، انتقاد از اينكه اگر خودتان ايمان نمى‌آوريد و به آيات الهى كفر مى‌ورزيد، به چه دليل مانع رفتن ديگران به راه خدا مى‌شويد؟! «لِمَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ»
پیام ها
1- اهل كتاب براى پيشرفت اسلام، مانع‌تراشى واخلال‌گرى مى‌كرند. «لِمَ تَصُدُّونَ»
2- كج‌نشان دادن اسلام، از راههاى مبارزه با اسلام است. «تَبْغُونَها عِوَجاً»
3- دشمنان، هر لحظه براى انحراف شما تلاش مى‌كنند. «تَبْغُونَها عِوَجاً»
4- دشمنان، بر حقّانيت آيين شما آگاه و گواهند. «وَ أَنْتُمْ شُهَداءُ»
5- سرچشمه‌ى فتنه، دانشمندان منحرفند. «وَ أَنْتُمْ شُهَداءُ»
6- اگر بدانيم كه خداوند لحظه‌اى از ما غافل نيست، دست از خطاكارى برمى‌داريم. «مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَها عِوَجاً وَ أَنْتُمْ شُهَداءُ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (99)
قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ: بگو اى اهل كتاب، چرا باز مى‌داريد و منع مى‌كنيد از راه خدا كه اسلام و ايمان به پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و قرآن و آنچه پيغمبر از جانب خدا آورده، مَنْ آمَنَ: كسى را كه ايمان آورده به خدا و قبول نموده دين حق را.
نكته: تكرار از خطاب و استفهام، مبالغه است در توبيخ و نفى عذر آنها؛ و اشعار به آنكه هر يك از اين دو امر، قبيح است ذاتا. و مستقل در استحقاق عذاب، مراد يهودند كه ميان «اوس» و «خزرج» كه مسلمان بودند فتنه مى‌انداختند، و منازعه سابقه جاهليت را كه ميان آنها بود تذكر مى‌دادند و آتش فتنه ميان آنها مشتعل مى‌نمودند. و نزد بعضى مراد، يهود و نصارى هستند القاء شبهه مى‌نمودند در ميان عرب، اين پيغمبرى نيست كه صفات او را ما در كتاب خود خوانده‌ايم.
تَبْغُونَها عِوَجاً: در حالتى كه طلب مى‌كنيد راه خدا و طريق مستقيم را به
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 189
كجى و انحراف، به اين وجه كه تلبيس آنها مى‌نمائيد و شبهه مى‌اندازيد كه در آن انحراف و كجى از حق است، وَ أَنْتُمْ شُهَداءُ: و حال آنكه شما شاهد و گواه هستيد بر آنكه راه راست و دين پسنديده اسلام، و منع مردمان از آن، ضلالت است. يا آنكه شما عدول ملت خود هستيد، و ايشان اعتماد به قول شما دارند، در قضايا و در عظائم امور از شما استشهاد مى‌نمايند، با اين وصف شما خلاف رفتار كنيد. وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ: و نيست خداى تعالى غافل از آنچه شما مى‌كنيد از تدليس و كتمان و خدعه و القاء شبهه در دين و منع مردمان از راه حق.
تنبيه: اين مقدمه ثابت شده كه آيات قرآنى، عبرت به عموم لفظ است نه خصوص سبب. بنابراين آيه شريفه تعريض و شامل است تمام كسانى را كه باز دارند و منع نمايند مردم را از دين اسلام و القاء شبهه كنند در ميان عوام ضعيف الايمان، تا بدان سبب از راه حق منحرف شوند يا اختلاف كلمه ايجاد كنند تا در نتيجه مودّت و الفتى كه خداى تعالى ميان مؤمنين قرار داده، مبدل به افتراق گردد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَها عِوَجاً وَ أَنْتُمْ شُهَداءُ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (99)
ترجمه
بگو اى اهل كتاب چرا باز ميداريد از راه خدا كسى را كه ايمان آورده و ميخواهيد آن راه را كج با آنكه شما گواهانيد و نيست خدا غافل از آنچه ميكنيد.
تفسير
تكرار خطاب براى مبالغه و تأكيد و رفع عذر است و اشعار بآنكه هر دو امر استقلالا قبيح و موجب غضب الهى است و راه خدا دين حق است كه آن اسلام است گفته شده است يهود سنگ تفرقه و فساد بين مؤمنين مى‌انداختند و سعى مينمودند كه اختلاف و نزاعى را كه از قديم بين دو قبيله اوس و خزرج بود و خداوند ببركت اسلام تأليف قلوب آنها را فرموده بود و از كينه‌هاى ديرينه صرف نظر نموده بودند تجديد نمايند و نيز شبهاتى براى اضلال اهل اسلام كه هنوز رسوخ در دين پيدا نكرده بودند مى‌نمودند و آنها را براه كج وادار مى‌كردند از اين قبيل كه اين چه دينى است كه احكام آن نسخ ميشود و تغيير پيدا ميكند دين حضرت موسى نسخ نداشته و اوصاف پيغمبر در تورية اين اوصاف نيست كه در اين شخص است و نوعا اين اشخاص احبار يهود بودند كه مورد وثوق عامه بودند و براى حفظ عنوان و رياست خود دست و پا ميزدند كه شايد تفرقه و اختلافى بين مسلمين پيدا شود و دين اسلام رواج پيدا نكند و رسوم و رياست آنها محفوظ بماند و ميدانستند حقيقت دين اسلام را نهايت اينكه مست دنيا بودند و غافل از خدا ولى خداوند غافل از حال و اعمال آنها نبود و نيست و نخواهد بود و چون در آيه قبل بيان كفر ظاهرى آنها را فرموده از علم خود تعبير بشهادت نموده كه مناسب با امور جليه است و چون در اين آيه كشف مكر و حيله و اسرار آنها را نموده از اين معنى تعبير بعدم غفلت فرموده كه ملائم با امور خفيه است و لطف و مناسبت اين دو تعبير با اين دو مقام بر
جلد 1 صفحه 465
ارباب ذوق و سليقه ادبى پوشيده نيست.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
قُل يا أَهل‌َ الكِتاب‌ِ لِمَ تَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّه‌ِ مَن آمَنَ تَبغُونَها عِوَجاً وَ أَنتُم شُهَداءُ وَ مَا اللّه‌ُ بِغافِلٍ عَمّا تَعمَلُون‌َ (99)
بگو اي اهل كتاب چرا مانع ميشويد از راه الهي راه حق كساني را که ايمان آوردند و ميخواهيد و ميطلبيد از آنها راه كج و انحراف از حق را با اينكه خود شما حقانيت را دست آورده‌ايد و خداوند غافل نيست از آنچه ميكنيد.
توضيح كلام اينكه اهل ضلال که در مقام اضلال مؤمنين كوشش دارند بر چند قسم هستند: يك قسم آنان که تبليغات سوء دارند و دعوت ميكنند آنها را بدين خود مثل تبليغات مسيحي‌ها و بهائيها و ساير فرقه ضالّه و يك قسم الغاء شبهات در دين اسلام ميكنند که مسلمين در اسلام شك كنند و از اسلام بيرون روند و لو بكيش آنها در نيايند. يك قسم ايجاد اختلاف بين آنها تا ضعف آنها زياد شود و قوّه و قدرت آنها كم گردد تا بتوانند بر آنها مسلّط گردند، يك قسم تطميع آنها بزخارف دنيوي از مال و جاه و منصب تا از دين براي دنيا دست بردارند، يك قسم ترويج معاصي و تشويق بر قبايح و اشاعه فحشاء در بين آنها، يك قسم اشتغال آنها بامور
جلد 4 - صفحه 296
بي‌هوده از لهو و لعب و لغويات تا از تحصيل علم و كمال و عبادت آنها را باز دارند و غير اينها از حيله‌ها و تزويرها که طرق شيطانيست و تمام اينها صدّ عن سبيل اللّه است و اينکه هم دو قسم است: تارة از روي جهالت است که حقانيت اسلام بر آنها معلوم نشده از روي تقصير يا قصور، و اخري با علم بحقانيت اسلام از روي عناد و عصبيت است که اغلب رؤساي اهل ضلالت از اينکه جهت است لذا خطاب ميفرمايد باهل كتاب.
قُل يا أَهل‌َ الكِتاب‌ِ که آنها معجزات را مشاهده كرده‌اند و بشارات را در كتب خود ديده‌اند.
لِمَ تَصُدُّونَ صدّ بمعني منع و جلوگيري است عَن سَبِيلِ اللّه‌ِ سبيل اللّه راه حق است که عبارت از دين اسلام است إِن‌َّ الدِّين‌َ عِندَ اللّه‌ِ الإِسلام‌ُ آل عمران آيه 17من‌‌به وَ مَن يَبتَغ‌ِ غَيرَ الإِسلام‌ِ دِيناً فَلَن يُقبَل‌َ مِنه‌ُ آل عمران آيه 79.
من آمن اهل ايمان را که مسلمين باشند و اينکه جمله مفعول تصدّون است. تَبغُونَها عِوَجاً ابتغاء بمعني طلب نمودن چيزي از غير است چنانچه در آيه دارد ابتِغاءَ مَرضات‌ِ اللّه‌ِ بقره آيه 203.
(عوج) بمعني كج است و اينجا مراد راه كج و معوج است و راه كج بسيار است که تعبير بسبل شيطان شده وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُل‌َ انعام آيه 153، و راه حق يك راه است که صراط مستقيم است.
وَ أَنتُم شُهَداءُ ظاهرا اشاره بيهود است که در مدينه قبل از بعثت خبر ميدادند و بشارت باهل مدينه که پيغمبري باين اوصاف در مكه در اينکه زمان ظاهر ميشود و هجرت بمدينه ميفرمايد و در كتب ما خبر داده شده و خيال ميكردند که او از بني اسرائيل باشد چون ديدند از بني اسمعيل است از روي حسد و عداوت و عصبيت و لجاج انكار كردند و آيه و لو در اينکه مورد باشد منافات با عموم ندارد.
جلد 4 - صفحه 297
وَ مَا اللّه‌ُ بِغافِلٍ عَمّا تَعمَلُون‌َ غفلت از عوارض است که بسا بر انسان عارض ميشود مثل سهو و نسيان و شك و بكلّي از ذهن خارج ميشود که هيچ توجه ندارد و خداوند محل حوادث نيست چون تغيير در ساحت قدس او روا نيست و تغيير از ذاتيات حوادث ماديست و واجب الوجود از حوادث عري و بريست.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 99)- در این آیه آنها را ملامت می‌کند و می‌فرماید: «بگو: ای اهل کتاب! چرا افرادی را که ایمان آورده‌اند از راه خدا باز می‌دارید و می‌خواهید
ج1، ص313
این راه را کج سازید در حالی که شما (به درستی این راه) گواه هستید» (قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَها عِوَجاً وَ أَنْتُمْ شُهَداءُ).
چرا علاوه بر انحراف خود بار سنگینی مسؤولیت انحراف دیگران را نیز بر دوش می‌کشید؟ در حالی که شما باید نخستین دسته‌ای باشید که این منادی الهی را «لبیک» گویید، زیرا بشارت ظهور این پیامبر قبلا در کتب شما داده شده و شما گواه بر آنید.
در پایان آیه آنها را تهدید می‌کند که: «خداوند هرگز از اعمال شما غافل نیست» (وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ).
نکات آیه
۱ - توبیخ اهل کتاب، به لحاظ ممانعت مؤمنان از راه خدا (قل یا اهل الکتاب لم تصدّون عن سبیل اللّه)
۲ - اخلالگرى اهل کتاب در مسیر پیشرفت اسلام (قل یا اهل الکتاب لم تصدّون عن سبیل اللّه) «سبیل اللّه» اطلاق بر اسلام شده است. چون منظور از «من امن» که پویندگان «سبیل اللّه» هستند همان مسلمانان مى باشند.
۳ - دین اسلام، «سبیل اللّه» است. (لم تصدّون عن سبیل اللّه)
۴ - ضرورت اعتراض و برخورد با کسانى که مانع راه خدا گشته و مؤمنان را ازآن بازمى دارند. (قل یا اهل الکتاب لم تصدّون عن سبیل اللّه)
۵ - کوشش یهود در تفرقه افکنى میان مؤمنان (قل یا اهل الکتاب لم تصدّون ... من امن) برخى از مفسّران برآنند که آیه درباره یهود نازل شده است، که سعى در اختلاف افکنى بین اوس و خزرج را داشتند. (مجمع البیان ج ۲).
۶ - منحرف نشان دادن راه خدا براى بازداشتن مؤمنان از آن، خواسته اهل کتاب (لم تصدّون عن سبیل اللّه من امن تبغونها عوجاً) جمله «تبغونها عوجاً»، یعنى شما اهل کتاب خواهان کج نشان دادن راه خدا هستید.
۷ - منحرف نشان دادن اسلام، از راههاى مبارزه اهل یهود با اسلام (لم تصدّون ... تبغونها عوجاً)
۸ - انحراف عالمان و رهبران دینى، موجب انحراف مردم و تحریف حقایق (یا اهل الکتاب لم تصدّون عن سبیل اللّه ... تبغونها عوجاً و انتم شهداء) ظاهراً مراد از اهل کتاب به دلیل «انتم شهداء» عالمان اهل کتاب هستند و مراد از «من امن» مردمان عادى; بنابراین عالمان اهل کتاب از عوامل انحراف مردم و تحریف حقایق معرفى شده اند.
۹ - مبارزه عالمان اهل کتاب با اسلام، با علم و آگاهى به حقّانیّت آن (قل یا اهل الکتاب لم تصدّون عن سبیل اللّه ... و انتم شهداء) مقصود از «سبیل اللّه»، اسلام است.
۱۰ - آگاهى کامل عالمان اهل کتاب، به حقانیّت پیامبر اسلام (ص) (قل یا اهل الکتاب لم تصدّون ... و انتم شهداء)
۱۱ - آگاهى عالمان اهل کتاب، به زشتى عمل خود (بازداشتن مؤمنان از راه خدا) (و انتم شهداء) برخى برآنند که مورد شهادت همان بازداشتن از راه خداست.
۱۲ - نظارت دقیق خداوند بر اعمال انسانها (و ما اللّه بغافل عمّا تعملون)
۱۳ - هشدار خداوند به اهل کتاب، در مورد برنامه هاى پنهانى آنان علیه اسلام و مؤمنان (قل یا اهل الکتاب ... و ما اللّه بغافل عمّا تعملون)
۱۴ - توجّه به آگاهى خداوند نسبت به اعمال، بازدارنده انسان از کردار زشت (و ما اللّه بغافل عمّا تعملون)
موضوعات مرتبط
- اختلاف: عوامل اختلاف ۵
- اسلام: ۲، ۶، ۷، ۹، ۱۳ دین اسلام ۲، ۶، ۷، ۹، ۱۳ ۳
- اضلال: ۶، ۷
- اهل کتاب: ۲، ۶، ۷، ۹، ۱۱، ۱۳ اخلالگرى اهل کتاب ۲ ; سرزنش اهل کتاب ۱ ; توطئه اهل کتاب ۱۳ ; علماى اهل کتاب ۹، ۱۰، ۱۱ ; اهل کتاب و اضلال مردم ۶، ۷، ۸، ۱۱ ; اهل کتاب و کتمان حق ۹
- تحریف: عوامل تحریف ۸
- خدا: سرزنشهاى خدا ۱ ; علم خدا ۱۴ ; نظارت خدا ۱۲ ; هشدارهاى خدا ۱۳
- دشمنان: ۴
- سبیل اللّه: ۳ سدّ از سبیل اللّه ۱، ۴، ۱۱
- علم: ۱۴
- علماى دین: ۸
- عمل: ۱۲ عمل ناشایست ۱۴
- گمراهى: عوامل گمراهى ۶، ۸
- مؤمنان: مؤمنان و دشمنان ۴
- محمّد (ص): ۱۰
- مسلمانان: ۵، ۶، ۱۱، ۱۳
- نهى از منکر: ۴
- یهود: ۵، ۷ توطئه یهود ۵
