روایت:من لايحضره الفقيه جلد ۴ ش ۳۱۴

آدرس: من لا يحضره الفقيه، جلد ۴، كِتَابُ الدِّيَات

و روي ابن محبوب عن جميل بن صالح عن ابي عبيده الحذا قال :

سَأَلْتُ‏ أَبَا جَعْفَرٍ ع‏ عَنْ رَجُلٍ ضَرَبَ رَجُلاً بِعَمُودِ فُسْطَاطٍ عَلَى رَأْسِهِ ضَرْبَةً وَاحِدَةً فَأَجَافَهُ حَتَّى وَصَلَتِ اَلضَّرْبَةُ إِلَى دِمَاغِهِ فَذَهَبَ عَقْلُهُ فَقَالَ إِنْ كَانَ اَلْمَضْرُوبُ لاَ يَعْقِلُ مِنْهَا اَلصَّلاَةَ وَ لاَ يَعْقِلُ مَا قَالَ وَ لاَ مَا قِيلَ لَهُ فَإِنَّهُ يُنْتَظَرُ بِهِ سَنَةً فَإِنْ مَاتَ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اَلسَّنَةِ أُقِيدَ بِهِ ضَارِبُهُ وَ إِنْ لَمْ يَمُتْ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اَلسَّنَةِ وَ لَمْ يَرْجِعْ إِلَيْهِ عَقْلُهُ أُغْرِمَ ضَارِبُهُ اَلدِّيَةَ فِي مَالِهِ لِذَهَابِ عَقْلِهِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ فَمَا تَرَى عَلَيْهِ فِي اَلشَّجَّةِ شَيْئاً فَقَالَ لاَ لِأَنَّهُ إِنَّمَا ضَرَبَهُ ضَرْبَةً وَاحِدَةً فَجَنَتِ اَلضَّرْبَةُ جِنَايَتَيْنِ فَأَلْزَمْتُهُ أَغْلَظَ اَلْجِنَايَتَيْنِ وَ هِيَ اَلدِّيَةُ وَ لَوْ كَانَ ضَرَبَهُ ضَرْبَتَيْنِ فَجَنَتِ اَلضَّرْبَتَانِ جِنَايَتَيْنِ لَأَلْزَمْتُهُ جِنَايَةَ مَا جَنَتِ اَلضَّرْبَتَانِ كَائِناً مَا كَانَتَا إِلاَّ أَنْ يَكُونَ فِيهِمَا اَلْمَوْتُ فَيُقَادَ بِهِ ضَارِبُهُ وَ تُطْرَحَ اَلْأُخْرَى‏ قَالَ وَ إِنْ ضَرَبَهُ ثَلاَثَ ضَرَبَاتٍ وَاحِدَةً بَعْدَ وَاحِدَةٍ فَجَنَيْنَ ثَلاَثَ جِنَايَاتٍ أَلْزَمْتُهُ جِنَايَةَ مَا جَنَيْنَ اَلثَّلاَثُ اَلضَّرَبَاتِ كَائِنَاتٍ مَا كُنَّ مَا لَمْ يَكُنْ فِيهِنَّ اَلْمَوْتُ فَيُقَادَ بِهِ‏ ضَارِبُهُ قَالَ وَ إِنْ ضَرَبَهُ عَشْرَ ضَرَبَاتٍ فَجَنَيْنَ جِنَايَةً وَاحِدَةً أَلْزَمْتُهُ تِلْكَ اَلْجِنَايَةَ اَلَّتِي جَنَتْهَا اَلْعَشْرُ اَلضَّرَبَاتِ كَائِنَةً مَا كَانَتْ مَا لَمْ يَكُنْ فِيهَا اَلْمَوْتُ‏

ترجمه

‏محمد جواد غفارى, من لا يحضره الفقيه - جلد ۵ - ترجمه على اكبر و محمد جواد غفارى و صدر بلاغى, ۵۱۴

ابو عبيده حذّاء گويد. از امام باقر عليه السّلام پرسيدم: مردى با ديرك چادر بر سر ديگرى كوفته بنحوى كه سر را شكافته و به مخ رسيده است و مضروب عقلش را از دست داده است، حكم چيست؟ فرمود: اگر مضروب نماز را نمى‏فهمد و آنچه مى‏گويد و ميشنود نمى‏فهمد، تا يك سال انتظار كشند، اگر در خلال اين مدّت درگذشت، ضارب را قصاص مى‏كنند، و اگر نمرد و عقلش بازنگشت ضاربش را به دادن ديه مأخوذ دارند براى آنكه مضروب عقلش را از دست داده است، گويد: به‏ آن حضرت عرض كردم راجع به ديه شكافى كه در سر او ايجاد كرده چه مى‏فرمائيد؟ فرمود: ديه‏اى ندارد زيرا كه او يك ضربت زده و آن يك ضربت دو جنايت ببار آورده است كه من او را به جنايت بزرگتر ملزم ساختم و آن تمام ديه بوده، و چنانچه دو ضربت مى‏زد و دو جنايت ببار مى‏آمد من ناگزير هر دو را بر او لازم ميشمردم مگر اينكه در آنها مرگ بود كه در آن صورت قصاص را معيّن مى‏كردم و آن ديگرى رها بود، و فرمود: اگر سه بار ضربت وارد آورده و سه جنايت ببار آورده بود، ديه هر سه را هر چه بود بر او لازم ميدانستم مگر اينكه در آنها پيش آمد مرگ مى‏شد كه آنگاه قصاص را براى ضارب لازم ميكردم، و فرمود: اگر ده ضربت مى‏زد و همه يك جنايت ببار مى‏آورد، همان يك جنايت را بر او لازم ميدانستم كه با ده بار زدن ايجاد كرده هر آنچه كه بود تا مادامى كه مرگ پيش نمى‏آيد.