الجاثية ١٢
ترجمه
| الجاثية ١١ | آیه ١٢ | الجاثية ١٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«اللهُ الَّذِی سَخَّرَ ...»: (نگا: ابراهیم / ، حجّ / ، روم / ).
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۳، سوره جاثيه
- غرض و مفاد كلى سوره مباركه جاثيه
- وجه اينكه فرمود: ((ان فى السموات والارض لايات ...)) و آنچه حرف ((فى )) افاده مى كند
- وجه اينكه آسمانها و زمين با اينكه خود آيت هستند در آيه شريفه طرف آيت دانسته شده اند
- آيت بودن خلقت انسان و جنبندگان
- باران رزقى است كه خداوند متعال از آسمان نازل مى كند
- وجه اينكه هر دسته از آيات را به ترتيب براى مؤ منين ))، ((لقوم يوقنون )) و((لقوم يعقلون )) ذكر فرمود
- توجيه صاحب تفسير كشف در ترتيب مذكور در آيه و نقد آن
- كلام فخر رازى در توجيه ترتيب مذكور درآيد
- مقصود از ايمان به آيات خدا و معناى جمله ((قباءىّ حديث بعد الله و اياته يؤ منون ))
- سخن بعضى از مفسرين در خصوص آيه ((فباى حديث بعد الله و آياته ياءمنون ))
- وصف حال هر ((افاك اثيم )) كه به آيات خدا استكبار ورزيده استهزاء مى كنند و...
- مفاد كلمه ((منه )) در جمله ((و سخر لكم ما فى السموات و ما فى الارض جمعيا منه ))
نکات آیه
۱ - خداوند، مسخّر کننده دریاها در جهت منافع آدمیان (اللّه الذى سخّر لکم البحر) «لام» در «لکم» معناى منفعت را در بر دارد.
۲ - لزوم توجه به تدبیر خداوند در تسخیر دریاها، در جهت بهرهورى و منافع انسان ها (اللّه الذى سخّر لکم البحر) با توجه به این که انسان ها به هر حال از منافع دریا بهره مند هستند; این آیه درصدد بیان اصل بهرهورى آنان نیست; بلکه پیام آن، این است که آنان این نعمت را بى حساب نپنداشته و اراده و تدبیر الهى را در آن نادیده نگیرند.
۳ - حرکت کشتى ها بر پهنه آب هاى دریا، به امر و فرمان الهى (لتجرى الفلک فیه بأمره)
۴ - حرکت کشتى ها در دریا، نعمتى مهم و اساسى براى انسان ها (سخّر لکم البحر لتجرى الفلک فیه بأمره) از این که در میان منافع دریا، جریان کشتى ها (کشتى رانى) اختصاص به ذکر یافته است، اهمیت استفاده مى شود.
۵ - اهمیت کشتى رانى، در زندگى اقتصادى جامعه عصر بعثت * (اللّه الذى سخّر لکم البحر لتجرى الفلک فیه بأمره)
۶ - عملکرد عوامل طبیعى، در پرتو فرمان و اراده الهى (اللّه الذى سخّر لکم ... بأمره) انتساب جریان کشتى ها به امر الهى - با این که حرکت کشتى بر آب طبق قوانین طبیعى و خواص فیزیکى صورت مى گیرد - بیانگر مطلب یاد شده است.
۷ - بهرهورى انسان از منافع غذایى، اقتصادى و تجارى دریا، در پرتو تدارک امکانات و زمینه هاى آن از سوى خداوند (اللّه الذى سخّر ... لتبتغوا من فضله)
۸ - نعمت ها و منافع دریا، نمود لطف و فضل الهى براى آدمیان (سخّر لکم البحر ... و لتبتغوا من فضله) از این که بر منافع نهفته در دریا «فضل الهى» اطلاق شده است، مطلب بالا به دست مى آید.
۹ - دستیابى انسان ها به نعمت هاى الهى در پهنه هستى، منوط به تلاش و پیگیرى خود آنان است. (لتبتغوا من فضله) در واژه «إبتغاء» طلب شدید و اراده اکید نهفته است (مفردات راغب).
۱۰ - دستیابى انسان به روزى خویش، در سایه به کارگیرى اسباب و وسایط (لتجرى الفلک ... و لتبتغوا من فضله) در آیه شریفه جریان کشتى (لتجرى الفلک) مقدم بر «لتبتغوا» یاد شده و بر طبق واقعیات خارجى بسیارى از منافع دریا در پرتو کشتى رانى است. با توجه به این دو نکته از آیه استفاده مى شود که خداوند، براى رسیدن آدمیان به روزى خویش، وسایطى قرار داده است.
۱۱ - تلاش براى تحصیل روزى و دستیابى به نعمت هاى مادى، مطلوب و مورد ترغیب الهى (سخّر لکم ... و لتبتغوا من فضله) «لام» در «لتبتغوا» براى غایت و هدف است و چون تلاش انسان براى دستیابى به نعمت ها، از اهداف فعل خدا(سخّر) شمرده شده، مطلوبیت «إبتغاء» استفاده مى شود.
۱۲ - نعمت بهرهورى از دریا، موهبتى الهى براى انسان و مشوق او براى شکر و سپاس به درگاه حق (سخّر لکم ... و لعلّکم تشکرون) «لعلّکم» عطف بر «لتجرى» است و همان گونه که «لتجرى» و «لتبتغوا» غایت فعل «سخّر» به شمار مى آیند; «لعلّکم» نیز معناى غایت را افاده مى کند.
۱۳ - نعمت هاى الهى براى آدمیان، شایان شکر و قدردانى انسان است; نه کفر و ناسپاسى او. (کفروا بایت ربّهم ... سخّر لکم البحر ... و لعلّکم تشکرون) خداوند، پس از این که در آیه قبل کافران را توبیخ کرده است، در این آیه نعمت خویش را یادآور شده و به انسان تذکر داده است که نعمت هاى الهى شایان شکر است و نه کفر.
۱۴ - خداوند، خواهان شکرگزارى اختیارى انسان ها در برابر نعمت هاى او (سخّر لکم البحر ... و لعلّکم تشکرون) تعبیر «لعلّ» از سوى خداوند، بیانگر تردید او نیست; بلکه پیامدار این معنا است که آدمیان با مشاهده نعمت هاى خداوند، زمینه شکرگزارى را پیدا مى کنند و البته ممکن است در این راه گام بگذارند و یا راه ناسپاسى را پیشه کنند.
۱۵ - امتنان الهى بر آدمیان، به خاطر بهره مند ساختن ایشان از منافع دریا (الله الذى سخّر لکم البحر... و لعلّکم تشکرون) برشمردن نعمت ها و شایسته شکر معرفى کردن آنها، دربردارنده منت گذاردن خداوند بر خلق است.
موضوعات مرتبط
- انسان: اختیار انسان ۱۴; منافع انسان ۱، ۲
- تغذیه: منابع تغذیه ۷
- تلاش: آثار تلاش ۹
- خدا: آثار اوامر خدا ۶; افعال خدا ۱، ۷; امتنان خدا ۱۵; اوامر خدا ۳; تشویقهاى خدا ۱۱; توصیه هاى خدا ۱۴; نشانه هاى فضل خدا ۸; نعمتهاى خدا ۱۲، ۱۳
- دریا: استفاده از دریا ۱۲; استفاده از منافع دریا ۱۵; تسخیر دریا ها ۱، ۲; فواید دریا ۷; منافع دریا ۸; منشأ استفاده از دریا ۷
- ذکر: ذکر تدبیر خدا ۲
- روزى: اسباب روزى ۱۰; اهمیت روزى ۱۱; تلاش براى روزى ۱۱; زمینه روزى ۱۰
- شکر: اهمیت شکر ۱۴; تشویق به شکر ۱۲; زمینه شکر ۱۳
- عمل: عمل پسندیده ۱۱
- عوامل طبیعى: انقیاد عوامل طبیعى ۶
- فضل خدا: مشمولان فضل خدا ۸
- کشتى: منشأ حرکت کشتى ها ۳
- کشتیرانى: اهمیت کشتیرانى ۵; کشتیرانى در دوران مقارن بعثت ۵
- لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۸
- نعمت: زمینه نعمت ۹; مهمترین نعمت ۴; نعمت حرکت کشتى ها ۴; نعمت دریا ۸
