الأحزاب ٤٠
ترجمه
| الأحزاب ٣٩ | آیه ٤٠ | الأحزاب ٤١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَا کَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ ...»: این بخش، بیانگر نتیجه (مَا جَعَلَ أَدْعِیَآءَکُمْ أَبْنَآءَکُمْ ...) در آیه چهارم همین سوره است. «خَاتَمَ النَّبِییّنَ»: آخرین پیغمبران. واژه (خاتَم) اسم آلت است. یعنی ابزاری که بدان ختم و مهر می‌گردد. در اینجا مراد آخرین فرد پیغمبران است و این که آئین او آئین مردمان در طول زمان و سراسر جهان است (نگا: اعراف / سبأ / ، فرقان / .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ... (۱)
حُرِّمَتْ عَلَيْکُمْ أُمَّهَاتُکُمْ... (۲) النَّبِيُ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ... (۲) وَ إِذَا جَاءَتْهُمْ آيَةٌ قَالُوا لَنْ... (۴) هَلْ أُنَبِّئُکُمْ عَلَى مَنْ... (۰) تَنَزَّلُ عَلَى کُلِ أَفَّاکٍ... (۱) حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۳۶ - ۴۰، سوره احزاب
- بيان مراد از قضاى خدا و رسول(صلى الله عليه و آله و سلم ) در اين آيه
- معناى آيه ((و ما كان لمؤ من و لا مؤ منة اذا قضى الله و رسوله امرا...))
- توضيح آيه : ((و اذ تقول للذى انعم الله عليه و انعمت عليه ...)) كه راجعه بهازدواج پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم ) با همسر پسر خوانده اش مى باشد
- بيان اينكه جمله ((و تخشى الناس والله احق ان تخشيه )) متضمن تاءييد و انتصار آنجناب است
- اشاره به اشتباه مفسرين در ارتباط با آيه فوق
- اشاره به فرق بين ((خوف )) و ((خشيت )) و اينكه خوف به انبياء (عليهم السلام )نسبت داده مى شود ولى خشيت از غير خدا از آنان نفى شده
- پاسخ به اعتراض مردم درباره ازدواج پيامبر با همسر پسرخوانده اش
- بحث روايتى (رواياتى پيرامون آيات مربوط به ازدواج پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم ) با همسر مطلقه زيد بن حارثه )
نکات آیه
۱ - پیامبراکرم(ص) صاحب فرزند پسرى که به دوران بزرگ سالى رسیده باشد، نبوده است. (ما کان محمّد أبا أحد من رجالکم) بنابراین احتمال که فراز «ما کان محمّد أبا أحد من رجالکم» جمله احترازى باشد در مقابل دیدگاه کسانى که به دلیل پسر خواندگى زید براى پیامبر(ص) ازدواج آن حضرت را با مطلّقه زید ناروا مى دانستند. آیه درصدد تبیین این نکته است که پیامر(ص) پدر هیچ مردى نیست تا چنین اشکالى مطرح شود و در نتیجه، زید پسر رسول اللّه نیست تا آن ازدواج ناروا باشد.
۲ - پیامبر(ص)، پدر هیچ کدام از مردان دوران خود نبوده است. (ما کان محمّد أبا أحد من رجالکم) اضافه «رجال» به ضمیر مخاطب «کم» مى تواند اشعار به این معنا داشته باشد که پیامبر(ص) پدر نوادگان خود هست ولى پدر سایر مردان نیست.
۳ - خداوند، به حفظ شخصیت پیامبر(ص) در میان مردم و دفاع از عملکرد او، توجهى ویژه داشت. (ما کان محمّد أبا أحد من رجالکم) چنین بیانى - که به حسب ظاهر، براى مردم هم روشن بوده است - حکایت از این واقعیت مى کند که وقتى عملکرد درست پیامبر(ص) و یا شخصیت آن حضرت، زیر سؤال مى رفت، خداوند، از او دفاع مى کرد. از این برخورد، برداشت بالا قابل استفاده است.
۴ - جواز ازدواج پیامبر(ص) با زینب، مطلّقه زید، به دلیل نبود رابطه نسبى میان پیامبر(ص) و زید است. (فلمّا قضى زید منها وطرًا زوّجنکها ... ما کان محمّد أبا أحد من رجالکم) احتمال دارد که «ما کان محمّد أبا أحد من رجالکم» اشاره به نفى خویشاوندى پیامبر(ص) با زید و در نتیجه، اثبات جایز بودن ازدواج آن حضرت با مطلّقه زید باشد.
۵ - حکم مادرى پیدا کردن همسران رسول اللّه(ص)، نمى تواند دلیل حکم پدرى آن حضرت باشد. (و أزواجه أُمّهاتکم ... ما کان محمّد أبا أحد من رجالکم) احتمال دارد که «ما کان محمّد أبا أحد من رجالکم» درصدد نفى توهمى باشد که به دنبال نزول حکم مادر دانستن همسران پیامبر پدید آمده است. از آیه استفاده مى شود که آن حکم، دلیل نمى شود که پیامبر(ص) هم، حکم پدر را پیدا کند. بنابراین، آیه، نفى حکم تشریعى مى کند و نه تکوینى.
۶ - محمد(ص)، پیامبرى از جانب خداوند براى مردم است. (و لکن رسول اللّه)
۷ - پیامبراکرم(ص) خاتم پیامبران است. (و لکن رسول اللّه و خاتم النبیّین)
۸ - پیامبرى و نبوت، امرى دائمى و همیشگى نیست. (خاتم النبیّین)
۹ - پیامبراکرم(ص)، داراى مقام رسالت (پیامرسان خدا به مردم) و نبوت (آورنده اخبار غیبى درباره شریعت) بود. (و لکن رسول اللّه و خاتم النبیّین) در تفاوت میان مقام رسالت و نبوت، آمده است: «رسول»، صاحب کتاب است و «نبىّ»، از خداوند خبر مى دهد. و «رسالت» به خداوند اضافه مى شود در حالى که «نبوّت» چنین نیست. «رسول»، پیام آور و «نبىّ»، انجام دهنده امر رسالت است (معجم الفروق اللغویه).
۱۰ - کارهاى پیامبراکرم(ص) مانند ازدواج با زینب، جنبه رسالى داشته و از پیش خود نبوده است. (ما کان محمّد أبا أحد من رجالکم و لکن رسول اللّه) احتمال دارد که ذکر «و لکن رسول اللّه» پس از نفى اُبوّت پیامبر(ص) براى مردان، به منظور یادآورى این نکته باشد که کارهاى او، بر اساس رسالت الهى بوده و از پیش خود اقدام نکرده است.
۱۱ - خداوند، علیم (بسیار دانا) است. (و کان اللّه بکلّ شىء علیمًا)
۱۲ - خداوند، همواره، به همه چیز دانا است. (و کان اللّه بکلّ شىء علیمًا)
۱۳ - آنچه را که خداوند درباره نبوت پیامبر(ص) و ختم آن بیان کرده، براساس علم و آگاهى همه جانبه او است. (و لکن رسول اللّه و خاتم النبیّین و کان اللّه بکلّ شىء علیمًا)
موضوعات مرتبط
- ازدواج: احکام ازدواج ۴
- اسماء و صفات: علیم ۱۱
- انبیا: آخرین نبى ۷
- خدا: علم خدا ۱۳; وسعت علم خدا ۱۲
- زینب بنت جحش: ازدواج زینب بنت جحش ۴
- محمد(ص): حفظ شخصیت محمد(ص) ۳; خاتمیت محمد(ص) ۷; دفاع از محمد(ص) ۳; رسالت محمد(ص) ۹; فلسفه ازدواج محمد(ص) ۴، ۱۰; فلسفه عمل محمد(ص) ۱۰; مادرى همسران محمد(ص) ۵; محمد(ص) و زیدبن حارثه ۴; نبوت محمد(ص) ۶، ۹، ۱۳; نفى پدرى محمد(ص) براى مردان ۲، ۵; نفى پسر براى محمد(ص) ۱
- نبوت: ختم نبوت ۸، ۱۳
