الحج ٧٧
ترجمه
| الحج ٧٦ | آیه ٧٧ | الحج ٧٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إرْکَعُوا وَ اسْجُدُوا»: اشاره به اقامه نماز است. «لَعَلَّکُمْ»: تا این که شما.
تفسیر
- آيات ۶۷ -۷۸ سوره حج
- جواب به كفار و مشركين كه به روش مسلمين در عبادت خدا خرده مى گرفتند
- احتجاج بر اينكه مشركان برهان و علمى بر خدايى ((شركاء(( ندارند
- تمثيلى براى نفى الوهيت آلهه مشركين و بيان عدم دخالت آنها در خلق و تدبير موجودات
- تقرير حجت و برهانى كه از جمله ((ان الله سميع عليم (( براىاصل لزوم ارسال رسل استفاده مى شود
- تقرير حجت و برهانى كه از آيه :(يعلم ما بين ايديهم و ما خلفهم ...) براى عصمت انبياء(عليهم السلام ) استفاده مى شود
- معناى ((جهاد(( و اينكه فرمود: ((جاهدوا فى الله حق جهاده ((
- وجه اينكه ابراهيم (عليه السلام ) را پدر مسلمين ناميد
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات گذشته )
- روايتى در اين باره كه آيه ((... هو اجتباكم ...(( درباره اهل بيت (عليهم الصلاة و السلام ) نازل شده است
- چند روايت متضمن استشهاد به جمله ((ما جعل عليكم فى الدين من حرج (( براى رفع حكم حرجى
نکات آیه
۱ - فراخوانى اهل ایمان به اقامه نماز از سوى خداوند (یأیّها الذین ءامنوا ارکعوا و اسجدوا) «رکوع» (مصدر «ارکعوا») و نیز «سجود» (مصدر «اسجدوا») به معناى خضوع و اظهار تذلل مى باشد; لکن رکوع اظهار تذلل به صورت خم شدن و سجود اظهار خضوع به صورت بر زمین گذاشتن پیشانى است. متعلق «ارکعوا» و «اسجدوا» حذف شده و تقدیر آن به قرینه «و اعبدوا ربّکم»، «ارکعوا و اسجدوا لربّکم» مى باشد. گفتنى است اظهار خضوع براى خداوند به صورت رکوع و سجود، در موارد دیگر «صلاة» نامیده شده است. بنابراین «ارکعوا و اسجدوا» کنایه از «صلّوا» مى باشد.
۲ - نماز، با اهمیت ترین عبادت و والاترین جلوه پرستش خداوند (یأیّها الذین ءامنوا ارکعوا و اسجدوا و اعبدوا ربّکم) با توجه به این که نماز از مصداق هاى عبادت است و جمله «اعبدوا ربّکم» شامل آن نیز مى شود، ذکر جداگانه آن پیش از «اعبدوا ربّکم»، بیانگر اهمیت خاص این عبادت و ارزش والاتر آن در نزد خداوند است.
۳ - اظهار تذلل و خضوع در پیشگاه خداوند، روح و حقیقت نماز (یأیّها الذین ءامنوا ارکعوا و اسجدوا)
۴ - خدا، پروردگار انسان ها (یأیّها الذین ءامنوا ... و اعبدوا ربّکم)
۵ - لزوم اطاعت بى چون و چرا از فرمان هاى خداوند (و اعبدوا ربّکم) «عبادة و عبودیة» (مصدر «اعبدوا»)، به معناى طاعت و بندگى کردن است. بنابراین «و اعبدوا ربّکم»; یعنى، پروردگارتان را بندگى کنید. مقصود این که خدا، بدان جهت که «پروردگار» است، مؤمنان باید خود را عبد و بنده او قرار دهند و مطیع و فرمانبردار بى چون و چراى فرمان ها و دستورات او باشند.
۶ - اقتضاى ایمان و قبول پروردگارى خداوند، بنده او شدن و دستورات او را بى چون و چرا و از سر تسلیم انجام دادن است. (یأیّها الذین ءامنوا ... و اعبدوا ربّکم)
۷ - انجام دادن کارهاى نیک، توصیه خداوند به مؤمنان (و افعلوا الخیر)
۸ - اقامه نماز، عبودیت و بندگى خدا و انجام کارهاى نیک، مشخصه هاى جامعه اسلامى (یأیّها الذین ءامنوا ... و افعلوا الخیر)
۹ - توانایى انسان بر شناخت نیک و بد (و افعلوا الخیر) در جمله یاد شده خداوند، مؤمنان را به انجام دادن کار نیک توصیه کرده; اما سخنى از این به میان نیاورده است که کدام عمل، نیک و کدام عمل، بد است و اصولاً معیار نیکى و بدى در اعمال چیست؟ این مى تواند بدان جهت باشد که انسان خود مستقلاً مى تواند حسن و قبح و نیکى و بدى را بشناسد.
۱۰ - اقامه نماز، طاعت و بندگى خدا و انجام کار نیک، مایه فلاح و رستگارى انسان ها است. (ارکعوا ... لعلّکم تفلحون)
۱۱ - مؤمنان، همواره باید میان بیم و امید به سر برند و به اعمال نیک مغرور نشوند. (یأیّها الذین ءامنوا ارکعوا ... لعلّکم تفلحون)
روایات و احادیث
۱۲ - «عن سماعة قال: سألته عن الرکوع و السجود هل نزل فى القرآن فقال: نعم قول اللّه عزّوجلّ«یاأیّها الذین آمنوا ارکعوا و اسجدوا» فقلت: فکیف حدّ الرکوع و السجود؟ فقال: أمّا ما یجزیک من الرکوع فثلاث تسبیحات تقول: سبحان اللّه سبحان اللّه ثلاثاً ...; سماعه مى گوید: از امام(ع) پرسیدم: آیا در باره رکوع و سجود در قرآن چیزى نازل شده است؟ فرمود: آرى! خداوند عزّوجلّ مى فرماید: «یاأیّها الذین آمنوا ارکعوا و اسجدوا» به آن حضرت گفتم: حدّ رکوع و سجود چیست؟ فرمود: آن مقدار ذکرى که در رکوع براى تو کافى است، سه دفعه تسبیحات است. مى گویى: سبحان اللّه سبحان اللّه تا سه دفعه».[۱]
۱۳ - «عن أبى عبد اللّه(ع) ... و فرض على الوجه السجود له باللیل والنهار فى مواقیت الصلاة فقال: «یاأیها الذین آمنوا ارکعوا و اسجدوا...»; از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: ... خداوند، سجده براى خود را در شب و روز به هنگام اوقات نماز، بر صورت واجب گردانید و فرمود: «یاأیّها الذین آمنوا ارکعوا و اسجدوا...»».[۲]
موضوعات مرتبط
- احکام :۱۲
- اطاعت: آثار اطاعت از خدا ۱۰; اهمیت اطاعت از خدا ۵; زمینه اطاعت از خدا ۶
- انسان: استعداد انسان ۹; مربى انسان ها ۴
- ایمان: آثار ایمان به ربوبیت خدا ۶
- جامعه اسلامى: عبودیت در جامعه اسلامى ۸; ویژگیهاى جامعه اسلامى ۸
- جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۴
- خدا: توصیه هاى خدا ۷; خضوع بر خدا ۳; دعوتهاى خدا ۱; ربوبیت خدا ۴; سجده بر خدا ۱۳
- رستگارى: عوامل رستگارى ۱۰
- رکوع: احکام رکوع ۱۲; اذکار رکوع ۱۲
- سجده: احکام سجده ۱۲; اذکار سجده ۱۲
- عبادت: مهمترین عبادت ۲
- عبودیت: زمینه عبودیت ۶
- عمل: آثار عمل خیر ۱۰; انجام عمل خیر ۸; تشخیص عمل خیر ۹; تشخیص عمل ناپسند ۹; تکبر بر عمل خیر ۱۱; توصیه به عمل خیر ۷
- مؤمنان: امیدوارى مؤمنان ۱۱; ترس مؤمنان ۱۱; دعوت از مؤمنان ۱; مسؤولیت مؤمنان ۱۱
- نماز: آثار برپایى نماز ۱۰; اهمیت نماز ۲; برپایى نماز ۸; حقیقت نماز ۳; دعوت به نماز ۱
