النساء ٨٤
ترجمه
| النساء ٨٣ | آیه ٨٤ | النساء ٨٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«حَرِّضْ»: ترغیب کن. تشجیع کن. «عَسَی»: تا این که. «بَأْساً»: قوّت و قدرت. «تَنکِیلاً»: تنبیه. مجازات. از ماده نکال به معنی: عذاب.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ... (۱) وَ أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ... (۱) فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ کَفَرُوا... (۵)
تفسیر
نکات آیه
۱- نبرد در راه خدا، از وظایف پیامبر (ص) (فقاتل فى سبیل اللّه)
۲- پیامبر(ص)، موظّف به نبرد در راه خدا، حتّى با نبود نیروى کافى (فقاتل فى سبیل اللّه لا تکلّف الّا نفسک) ظاهراً جمله «فقاتل ... »، فرع است بر مطالب گذشته که سخن درباره تمرد مسلمانان و کوتاهى آنان در مسأله جنگ بود. یعنى اگر چه آنان حاضر به نبرد نشوند، خود به تنهایى به سوى جنگ روانه شو.
۳- پیامبر (ص)، تنها مسؤول اعمال خویش است، نه اعمال دیگران. (فقاتل ... لا تکلّف الّا نفسک)
۴- مسؤولیّت پیامبر (ص)، تبلیغ و ارشاد مردم است، نه وادار کردن آنان به عمل. (لا تکلّف الّا نفسک و حرّض المؤمنین)
۵- لزوم پیشتازى رهبران در جهاد و حرکتهاى اجتماعى (فقاتل فى سبیل اللّه لا تکلّف الّا نفسک و حرّض المؤمنین) تقدیم جمله «فقاتل فى سبیل اللّه» بر جمله «و حرّض المؤمنین» مى رساند که رهبران الهى باید قبل از دیگران، آماده شرکت در حرکتهاى اجتماعى، نظیر جنگ در راه خدا، شوند.
۶- پیامبر (ص)، مأمور برانگیختن و تشویق مؤمنان به جهاد در راه خدا (فقاتل فى سبیل اللّه ... و حرّض المؤمنین)
۷- ضرورت تبلیغ و ارشاد مردم، براى انجام تکالیف الهى (فقاتل فى سبیل اللّه ... و حرّض المؤمنین)
۸- وعده خداوند به مصونیت جامعه ایمانى از آسیب مشرکان مکّه در صورت شرکت مسلمانان در جنگ بدر (بدر صغرا) (فقاتل ... و حرّض المؤمنین عسى اللّه ان یکفّ بأس الّذین کفروا)
۹- جهاد، مایه مصونیّت جوامع ایمانى از گزند کافران و مشرکان (حرّض المؤمنین عسى اللّه ان یکفّ بأس الّذین کفروا)
۱۰- امیدآفرینى، از روشهاى قرآن براى تقویت روحیه مؤمنان و برانگیختن آنان به جهاد (عسى اللّه ان یکفّ بأس الّذین کفروا)
۱۱- تمامى امور به دست خداوند و در اختیار اوست. (عسى اللّه ان یکفّ بأس الّذین کفروا) بدون تردید بازماندن کافران از آسیب رسانى به مؤمنان داراى عللى است، ولى خداوند آن را به خویش نسبت مى دهد تا برساند که امور به دست و اختیار اوست.
۱۲- امتناع و کوتاهى مسلمین از شرکت در غزوه بدر صغرا (فقاتل فى سبیل اللّه ... و حرّض المؤمنین عسى اللّه) در شأن نزول آیه آمده که رسول خدا (ص) مسلمانان را براى حضور در غزوه بدر صغرا فراخواند، ولى بسیارى از آنان به خاطر شایعات منتشر شده از سوى دشمن و جاسوسان آنها، پیامبر (ص) را همراهى نکردند. (مجمع البیان). قابل ذکر است که مورخین از این غزوه به نامهاى مختلفى بدر الصغراء، بدر الموعد، بدر الآخرة و بدر الاخیرة یاد کرده اند.
۱۳- مقطع زمانى جنگ احد تا بدر صغرا، برهه اى دشوار براى پیامبر اکرم (ص) (بیّت طائفة منهم ... اذاعوا به ... فقاتل فى سبیل اللّه لا تکلّف الّا نفسک) با توجّه به مجموع آیات و شأن نزول.
۱۴- حرکت براى جهاد در راه خدا، زمینه جلب امداد الهى (و حرّض المؤمنین عسى اللّه ان یکفّ بأس الّذین کفروا)
۱۵- عذاب خدا و آسیب رسانى او، بسى سخت تر از گزند و عذاب دیگران (و اللّه اشدّ بأساً و اشدّ تنکیلا) «تنکیل» در اصل به معناى عذاب کردن کسى با قرار دادن او در قید و بند است.
روایات و احادیث
۱۶- به عهده گرفتن فرماندهى مستقیم جنگها توسط پیامبر اکرم (ص) پس از نزول «لا تکلّف الّا نفسک» (فقاتل فى سبیل اللّه لا تکلّف الّا نفسک) امام باقر (ع) درباره پیامبر (ص) فرمود: ... و ما القى سریة مُذ نزلت «فقاتل فى سبیل اللّه لا تکلّف الّا نفسک» الّا وَلى بنفسه.[۱]
موضوعات مرتبط
- امنیّت: عوامل امنیّت ۹
- امور: منشأ امور ۱۱
- امیدوارى: نقش امیدوارى ۱۰
- انگیزش: عوامل انگیزش ۱۰
- تبلیغ: اهمیّت تبلیغ ۷
- تقویت روحیه: عوامل تقویت روحیه ۱۰
- تکلیف: زمینه عمل به تکلیف ۱۰ ; عمل به تکلیف ۷
- جامعه: امنیت جامعه اسلامى ۸، ۹
- جهاد:۱، ۲ آثار جهاد ۱، ۲ ۹، ۱۴ ; تشویق به جهاد ۱، ۲ ۶ ; تنبلى در جهاد ۱، ۲ ۱۲
- خدا: زمینه امداد خدا ۱۴ ; عذاب خدا ۱۵ ; قدرت خدا ۱۱ ; وعده خدا ۸
- رهبرى: مسؤولیت رهبرى ۵
- عذاب: دنیوى ۱۵
- عقیده: آزادى عقیده ۴
- غزوه احد:۱۳
- غزوه بدر: صغرا ۸، ۱۲، ۱۳
- محمّد (ص): تبلیغ محمّد (ص) ۴ ; فرماندهى محمّد (ص) ۱۶ ; محدوده مسؤولیت محمّد (ص) ۳، ۴ ; مسؤولیت محمّد (ص) ۱، ۲، ۶ ; مشکلات محمّد (ص) ۱۳
- مسلمانان: تنبلى مسلمانان ۱۲ ; مسلمانان صدر اسلام ۱۲
- مشرکان: مکّه ۸
منابع
- ↑ تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۲۶۱، ح ۲۱۲ ; تفسیر برهان، ج ۱، ص ۳۹۸، ح ۳.
