الشرح ٢
ترجمه
| الشرح ١ | آیه ٢ | الشرح ٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«وَضَعْنَا»: فرو آوردیم. پائین آوردیم. «وِزْر»: بار سنگین. مراد بار کمرشکن غم و رنج حاصل از مشاهده کفر و شرک و تبهکاریها و خونریزیها و ستمگریها و نابسامانیهای جامعه پیش از نبوّت، و تلاش و کوشش آن حضرت برای هدایت مردمان و دفع اذیّت و آزار ایشان در آغاز نبوّت است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱ - ۸، سوره انشراح
- نادرستى سخن فخر رازى در ردّ اين قول كه سوره ((والضحّى )) و ((الم نشرح )) يكسوره اند
- مقصود از شرح صدر رسول الله (ص ) در (الم نشرح لك صدرك )
- وجوه مختلف در باره مراد از ((وضع وزر)) از آن حضرت
- توضيح مفاد آيه : ((فانّ مع العسر يسرا)) و ردّ سخنى از زمخشرى در اين باره
- مفاد تكرار جمله : ((انّ مع العسر يسسرا)) و چند وجه درباره امر ((فاذا فرغت فانصب...)) به پيامبر (صلى الله عليه و آله )
- (رواياتى متضمن تمثيلى حاكى از شكافته شدن سينه پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) و تبديل و تبديل قلب او و رواياتى ديگر درذيل آيات گذشته )
نکات آیه
۱ - رسالت الهى و دعوت مردم به دین، وظیفه اى سنگین بر دوش پیامبر(ص) (و وضعنا عنک وزرک) «وزر»; یعنى، سنگینى و «وزیر»، به معناى کسى است که وظایف سنگین فرمانروایش را برعهده مى گیرد (مفردات). مصداق مورد نظر از «وزر» - به قرینه شرح صدر که در آیه قبل آمده بود - تکالیف دشوار و رسالت سنگینى بود که در صورت فقدان امدادهاى ویژه خداوند، تحمّل آن بر پیامبر(ص) سخت بود.
۲ - خداوند با امدادهاى ویژه به پیامبر(ص) او را به انجام دادن رسالت هاى الهى و اجراى برنامه هاى سنگین اسلام، موفّق ساخت. (و وضعنا عنک وزرک)
۳ - شرح صدر پیامبر(ص)، فراهم سازنده زمینه لازم براى اجراى برنامه هاى سنگین رسالت و انجام دادن تکالیف دشوار (ألم نشرح ... و وضعنا عنک وزرک)
۴ - ناشناخته ماندن رسالت پیامبر(ص) در آغاز بعثت، مایه سیطره افکندن اندوهى سنگین بر آن حضرت (وزرک) مراد از «وزر» - با توجّه به آیه «و رفعنا لک ذکرک» - مى تواند نقطه مقابل «بلند آوازه بودن» باشد; یعنى، ناشناخته ماندن رسول اکرم(ص)، سبب شده بود که رسالت ها و تعالیم او مهجور مانده و غمى سنگین براى آن حضرت به وجود آید. تناسب دو فعل «وضعنا» (فرونهادیم) و «رفعنا» (بالابردیم)، مؤید این احتمال است.
۵ - خداوند، برطرف سازنده حزن پیامبر(ص) از مهجور ماندن رسالت خویش (و وضعنا عنک وزرک)
۶ - تحمّل آداب و رسوم دوران جاهلیت، بر پیامبر(ص) سنگین و دشوار بود. (وزرک) «وزر»، مطلق است و قابلیت دارد که بر مصادیقى گوناگون - از جمله «سنت هاى سخت دوران جاهلیت» - تطبیق یابد. هم چنین مى تواند ناظر به تمام مصادیقى باشد که به ذهن خطور مى کند.
۷ - خداوند، پیامبر(ص) را از گرفتارى به سنت هاى دوران جاهلیت رهانید. (و وضعنا عنک وزرک)
۸ - توجّه به عنایت هاى خداوند در رفع مشکلات رسالت، مایه اطمینان پیامبر(ص) به دورى اش از قهر و خشم خداوند (ما ودّعک ربّک و ما قلى ... و وضعنا عنک وزرک)
موضوعات مرتبط
- تبرى: تبرى از غضب خدا ۸
- جاهلیت: استقامت بر رسوم جاهلیت ۶; سختى رسوم جاهلیت ۷
- خدا: امدادهاى خدا ۲، ۵; نجات بخشى خدا ۷
- دین: تبلیغ دین ۱
- ذکر: آثار ذکر ۸; ذکر امدادهاى خدا ۸; ذکر لطف خدا ۸
- محمد(ص): آثار شرح صدر محمد(ص) ۳; استقامت محمد(ص) ۶; امداد به محمد(ص) ۲; تاریخ محمد(ص) ۴، ۵، ۶; تبرى محمد(ص) ۸; تبلیغ محمد(ص) ۱; رسالت محمد(ص) ۱، ۲، ۴; زمینه عمل به تکلیف محمد(ص) ۳; عمل به تکلیف محمد(ص) ۲; عوامل اطمینان محمد(ص) ۸; عوامل اندوه محمد(ص) ۴; محمد(ص) در آغاز بعثت ۴; مشکلات محمد(ص) ۶; منشأ رفع اندوه محمد(ص) ۵; منشأ رفع مشکلات محمد(ص) ۸; منشأ موفقیت محمد(ص) ۲; منشأ نجات محمد(ص) ۷
