طه ١٣٢
ترجمه
طه ١٣١ | آیه ١٣٢ | طه ١٣٣ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«أَهْلَ»: اهل پیغمبر، عبارت است از امت محمّدی و خانواده خودش. اهل مردم، افراد خانواده ایشان است. «لا نَسْأَلُکَ رِزْقاً»: از تو روزی نمیخواهیم. از تو روزی خودت و دیگران را نمیخواهیم. لذا به سبب فراچنگ آوردن رزق، از نماز غافل مشو. «الْعَاقِبَةُ»: مراد سرانجام نیکو است. چرا که سرانجام بد همچون معدوم بشمار است.
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
وَ کَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ... (۳) مَا أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ... (۲) وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لاَ... (۳) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا... (۳)
وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَ وَ الْإِنْسَ... (۰) إِنَ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو... (۲) فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَ... (۱)
تفسیر
- آيات ۱۲۷ - ۱۳۵ سوره طه
- شرح و توضيح معنا و مراد آيه : ((ولولا كلمة سبقت من ربك ...(( كه حاكى از تاءخيرعذاب دنيوى در برابر كفر و اسراف است . و برخى وجوه در اين باره
- مفاد و مراد آيه :((و سبح بحمد ربك قبل طلوع الشمس وقبل غروبها...(( و اقوال و وجوه عديده اى كه مفسرين پيرامون آن گفته اند
- اشاره به اينكه چگونه تسبيح و تحميد خدا انسان را به مقام رضا مى رساند
- مراد از اهل پيامبر(صلى الله عليه و آله ) در آيه : ((و اءمراهلك بالصلوة واصطبرعليها((اشاره به اينكه چگونه تسبيح و تحميد خدا انسان را به مقام رضا مى رساند
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات :((و سبح بحمد ربك ...(( و ((و لا تمدن عينيك ...((و...)
- پيامبر آيه تطهير را خطاب به
نکات آیه
۱ - فرمان دادن و فراخوانى خانواده و خویشاوندان به نماز، از جمله وظایف الهى پیامبر(ص) (وأمر أهلک بالصلوة ) اهل هر شخصى، عشیره و خویشاوندان او هستند و نیز به کسانى که وابستگى بیشترى به شخص داشته باشند «أهل» گفته مى شود (لسان العرب) و چون سوره «طه» در مکه نازل شده است، بستگان آن حضرت در مکه (على(ع)، خدیجه(س) و...) مورد نظر هستند.
۲ - ضرورت پرداختن به تربیت دینى و معنوى خانواده و مراقبت بر آن (وأمر أهلک بالصلوة )
۳ - مداومت و مراقبت پى گیر بر اقامه نماز، از جمله مسؤولیت هاى پیامبر(ص) (وأمر أهلک بالصلوة واصطبر علیها ) «إصطبار»; یعنى، با تمام توان صبر را برخود تحمیل کردن (مفردات راغب).
۴ - لزوم مراقبت پى گیر بر نماز و مداومت بر اقامه آن (وأمر أهلک بالصلوة واصطبر علیها )
۵ - مراقبت و مداومت بر اقامه نماز، نیازمند صبر و مقیّد ساختن نفس بر آن است. (واصطبر علیها )
۶ - لزوم هماهنگى بین گفتار و کردار رهبران جامعه (وأمر أهلک بالصلوة واصطبر علیها )
۷ - لزوم پایدارى و تلاش افزون تر مبلغان، در عمل به توصیه هاى خود (وأمر أهلک بالصلوة واصطبر علیها ) وظیفه صبر شدید بر نماز، پس از توصیه خانواده به آن، گویاى نکته یاد شده است.
۸ - لزوم به کارگیرى دعوت عملى در کنار دعوت لفظى (وأمر أهلک بالصلوة واصطبر علیها ) وظیفه پایدارى بر نماز پس از دعوت دیگران به آن، ممکن است به منظور تأثیر آن در تشویق دیگران به نماز باشد.
۹ - وجود نماز در خانواده مسلمان، بهترین جایگزین براى مال و رفاه درخانواده کافران (متّعنا به أزوجًا منهم ... وأمر أهلک بالصلوة) کلمات «أزواج» و «أهل» در این آیات، خانواده ها را مدّ نظر قرار داده است و بدین صورت لزوم تمایز خانواده مسلمان از خانواده کافر را بیان مى کند.
۱۰ - اقامه نماز و مداومت بر آن، سدّى در برابر تمایلات دنیاطلبانه و مانع چشم دوختن به دنیاى دیگران است. (و لاتمدّنّ عینیک ... وأمر أهلک بالصلوة واصطبر علیها) فرمان به اقامه پى گیر نماز، پس از نهى از چشم دوختن به دارایى هاى دنیاداران، این نکته را گوشزد مى کند که با اقامه نماز و گسترش دامنه آن، مى توان زمینه را براى دل بریدن از ثروت هاى کافران فراهم آورد.
۱۱ - خاندان پیامبر(ص) در پیشگاه خداوند، از مقامى والا برخوردار بودند. (وأمر أهلک بالصلوة )
۱۲ - تشریع نماز، در نخستین سال هاى بعثت صورت گرفته بود. (وأمر أهلک بالصلوة واصبطر علیها ) سوره «طه» از نخستین سوره هاى مکى است. چنین برمى آید که فرمان نماز پیش از آن صادر شده بود و در این سوره بر اقامه آن توصیه شده است.
۱۳ - خداوند، انسان ها را به تدارک آذوقه و ارزاق، تکلیف نکرده است. (لانسئَلک رزقًا) مراد از سؤال در این آیه، طلب تکلیفى است و نکره آوردن «رزقاً» براى تعمیم است; بنابراین مفاد «لانسئلک رزقاً» - به قرینه «نحن نرزقک» - چنین مى شود. ما تو را به تهیه رزق خود و خانواده ات، تکلیف نکرده ایم.
۱۴ - خداوند، روزى دهنده همگان و بر طرف سازنده نیاز آنان (نحن نرزقک )
۱۵ - توجه به رازقیت خداوند و مکلف نبودن با تأمین خواروبار، زمینه سازانجام وظیفه عبادت و نماز و پایدارى بر آن (وأمر أهلک بالصلوة ... لانسئَلک رزقًا نحن نرزقک )
۱۶ - خداوند، در تکلیف بندگان به نماز، براى خود سودى در نظر نداشته و به فکر تأمین رزق و آذوقه براى خود نبوده است. (وأمر أهلک بالصلوة ... لانسَلک رزقًا ) مفاد جمله «لانسئلک رزقاً» ممکن است این باشد که ما با فرمان نماز، نمى خواهیم از تو رزقى را طلب کنیم و نیاز خود را بر آورده سازیم.
۱۷ - توجه به نیاز همه بندگان به خداوند در تأمین معاش، از میان برنده پندار بهره بردن خداوند از عبادت بندگان است. (لانسئَلک رزقًا نحن نرزقک ) در برداشت یاد شده جمله «نحن نرزقک» به منزله تعلیل براى جمله قبل است; یعنى، چون رزق تو به دست ما تأمین مى شود، پس روشن است که ما در فرمان نماز، درپى کسب روزى از جانب تو نیستیم.
۱۸ - اندیشه تأمین معاش، نباید مانع انجام عبادت و تبلیغ گردد. (وأمر بأهلک بالصلوة واصطبر علیها ... نحن نرزقک )
۱۹ - فرجام نیک، از آنِ تقواپیشگان است. (والعقبة للتّقوى ) گفتن «التقوى» و اراده «أهل التقوى»، براى مبالغه است.
۲۰ - اقامه نماز، موجب فراهم آمدن زمینه هاى تقوا است. (والعقبة للتّقوى )
۲۱ - خواسته خداوند از انسان ها، گرایش به تقوا است; نه تلاش براى رزق. (لانسئَلک رزقًا ... والعقبة للتّقوى )
۲۲ - ضرورتِ دل بستن به عاقبت نیک و دل خوش نبودن به لذت هاى زودگذر (والعقبة للتّقوى)
۲۳ - نعمت هاى دنیا، سرانجام در اختیار اهل تقوا قرار خواهد گرفت. (والعقبة للتّقوى) ال در «العاقبة» ممکن است جانشین مضاف الیه محذوف باشد که با توجه به آیه قبل، مراد «عاقبة الحیاة الدنیا» خواهد بود و نیز ممکن است ال «جنسیه» باشد که در این صورت، مراد فرجام نیک خواهد بود. برداشت یاد شده بر اساس احتمال اول است.
روایات و احادیث
۲۴ - «روى عن الباقر(ع) فى قوله تعالى: «و أمر أهلک بالصلاة و اصطبر علیها» قال: أمر اللّه نبیّه أن یخص أهل بیته و أهله دون الناس لیعلم الناس أنّ لأهله منزلة عنداللّه لیست لغیرهم فأمرهم مع الناس عامّة ثمّ أمرهم خاصة; از امام صادق(ع) روایت شده که در باره سخن خدا«و أمر أهلک بالصلاة...» فرمود: خدا به پیامبر خود امر کرده که خانواده و خاندان خود را جداى از مردم [در امر به نماز ]اختصاص دهد تا مردم بدانند که براى اهل پیامبر(ص) منزلتى در نزد خداوند است که براى غیر آنان نیست، پس خدا [یک بار]اهل پیامبر(ص) را با جمع مردم فرمان داده است. سپس آنان را به طور خاص مورد امر قرار داده است».[۱]
موضوعات مرتبط
- ارزشها :۹
- امیدوارى: امیدوارى به حسن فرجام ۲۲
- انسان: محدوده مسؤولیت انسان ها ۱۳; نقش تکلیف انسان ها ۱۶
- اهل بیت(ع): فضایل اهل بیت(ع) ۲۴
- تبلیغ: موانع تبلیغ ۱۸
- تقوا: اهمیت تقوا ۲۱; زمینه تقوا ۲۰
- خانواده: اهمیت تربیت دینى خانواده ۲
- خدا: پندار منفعت رسانى به خدا ۱۶، ۱۷; توصیه هاى خدا ۲۱; خدا و روزى ۱۶; رازقیت خدا ۱۴
- خود: عمل به سخن خود ۷
- دعوت: اهمیت دعوت عملى ۸; روش دعوت ۸
- دنیاطلبى: موانع دنیاطلبى ۱۰
- ذکر: آثار ذکر رازقیت خدا ۱۵; آثار ذکر نیازمندى انسانها ۱۷
- روزى: مسؤول روزى ۱۳; منشأ روزى ۱۴، ۲۱
- رهبران: سخن رهبران ۶; عمل رهبران ۶; مسؤولیت رهبران ۶
- سخن: هماهنگى سخن با عمل ۶
- صبر: زمینه صبر ۱۵
- طمع: موانع طمع ۱۰
- عبادت: زمینه عبادت ۱۵; موانع عبادت ۱۸
- عقیده: موانع عقیده باطل ۱۷
- کافران: بى ارزشى رفاه کافران ۹; بى ارزشى مال کافران ۹
- لذایذ: اعراض از لذایذ مادى ۲۲
- مبلغان: دعوت عملى مبلغان ۷; صبر مبلغان ۷; مسؤولیت مبلغان ۷
- متقین: حسن فرجام متقین ۱۹; فضایل متقین ۲۳
- محمد(ص): تبلیغ خصوصى محمد(ص) ۲۴; تکلیف محمد(ص) ۱، ۳، ۲۴; خانواده محمد(ص) ۱; مقامات خانواده محمد(ص) ۱۱
- مربیان: سخن مربیان ۶; عمل مربیان ۶; مسؤولیت مربیان ۶
- مسلمانان: ارزش نماز مسلمانان ۹; اهمیت نماز مسلمانان ۹
- معاش: نقش تأمین معاش ۱۸
- نعمت: مشمولان نعمت ۲۳
- نماز: آثار برپایى نماز ۲۰; آثار نماز ۱۰; اهمیت برپایى نماز ۴; تاریخ تشریع نماز ۱۲; دعوت به برپایى نماز ۲۴; دعوت به نماز ۱; زمینه برپایى نماز ۱۵; صبر در برپایى نماز ۵; مراقبت بر نماز ۳، ۴، ۵
منابع
- ↑ عوالى اللئالى، ج ۲، ص ۲۲، ح ۴۹; نورالثقلین، ج ۳، ص ۴۰۸، ح ۱۸۵.